کشاورزی حاشیه شهری و تأثیر آن بر امنیت غذایی: تحلیل دیدگاه کشاورزان حومه شهر نورآباد ممسنی

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

مرضیه کیانی ¹ , مصطفی احمدوند ² , مریم شریف زاده ³

1 - دانش آموخته کارشناس ارشد ترویج کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، ایران.
2 - استاد ترویج و توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، ایران.
3 - دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/01/29 تاریخ پذیرش : 1401/10/26 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: کشاورزی حاشیه شهری, نورآباد ممسنی, سلامت غذایی, ترویج کشاورزی, امنیت غذایی,

چکیده مقاله :

کشاورزی شهری می‌تواند در تأمین بخشی از نیازهای غذایی شهروندان و حفظ کیفیت زیست‌بوم شهرها نقش حائز اهمیتی داشته باشد. از این رو، پژوهش حاضر به تحلیل دیدگاه کشاورزان حاشیة شهر نورآباد ممسنی پیرامون کشاورزی شهری و تأثیر آن بر امنیت غذایی شهروندان پرداخته است. جامعه مورد مطالعه، کشاورزان حاشیه شهر نورآباد می‌باشند که مالک حداقل دو هکتار زمین بودند (245=N). بر اساس جدول نمونه‌گیری بارتلت و همکاران، تعداد 123 نفر به‌عنوان نمونةآماری برآورد و به شیوة تصادفی ساده و متناسب در محلات حاشیه‌ای شهر نورآباد توزیع شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بود که روایی صوری آن توسط متخصصان موضوعی مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن نیز با انجام یک مطالعه راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (64/0 تا 94/0) به دست آمد. یافته‌ها نشان داد کشاورزان مورد مطالعه، کشاورزی شهری را در بهبود امنیت غذایی شهروندان مؤثر می‌دانند، لیکن تفاوت دیدگاه در میان آنان دیده می-شود. از این رو، کشاورزان مورد مطالعه با استفاده از تحلیل خوشه‌ای به دو گروه با دیدگاه‌های منفی و مثبت دسته‌بندی شدند. یافته‌های مقایسه میانگین‌ها حاکی از آن بود که این دو گروه نگرش متفاوتی نسبت به کشاورزی شهری دارند. از سوی دیگر، نتایج نشان داد دیدگاه پیرامون تأثیر کشاورزی شهری برابعاد امنیت غذایی (موجود بودن، دسترسی، استفاده، و ثبات غذایی) با متغیر نگرش به کشاورزی شهری رابطه مثبت و معناداری دارد.

چکیده انگلیسی:

Today, considerable interest in urban agriculture is being manifested by policy makers, government agencies and academics due to its contribution to food security and poverty alleviation in cities. Therefore, this research has evaluated the farmers’ viewpoints regarding peri-urban agriculture in Noorabad city with an emphasis on the dimensions of food security. The study population consisted of peri-urban farmers of Noorabad who had at least two hectares of cultivated land. Based on the sampling table of Bartlett and colleague, 123 people were selected and distributed randomly with proportional assignment. The findings showed that the studied farmers evaluated urban agriculture in improving the dimensions of effective food security, but the diversity of views was seen among them. Therefore, the studied farmers were classified into two groups (negative evaluator and positive evaluator) using cluster analysis. The findings also showed that these two groups have different attitudes toward urban agriculture. On the other hand, the results showed that there is a direct and significant relationship between the impact of urban agriculture on improving the dimensions of food security (availability, availability, utilization and stability) with the attitude towards urban agriculture.

منابع و مأخذ:

بازیگر، س.، فیروزی، ز.، شمسی­پور، ع. ا.، و مقبل، م. (1398). تحلیل فضایی شرایط محیطی کشاورزی شهری در کلان شهر تهران (مطالعه موردی:منطقه 5). پژوهش­های برنامه­ریزی جغرافیای شهری، دوره 7، شماره1، صص 125-111.

پورجاوید، ث.، پورسعید، ع. ر.، و میردامادی، س. م. (1399). عامل­های تأثیرگذار بر عملکرد فراگیران شرکت کننده در دوره­های آموزشی ترویج کشاورزی شهری. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 53، صص 161-139.

 حسینی­نیا، غ. ح.، مقدس فریمانی، ش.، و رحیمی مشکین، ف. (1395). تبیین مؤلفه­های کسب و کار کشاورزی شهری: مورد مطالعه بام سبز شهری. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 12، شماره1، صص 101-85.

حمیدی، ک.، و یعقوبی، ج. (1395). شناسایی صالحیت­های موردنیاز مروجان کشاورزی شهری از دیدگاه کارشناسان ترویج سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان. فصلنامه پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 9، شماره3، صص 33-23.

حمیدی، ک.، و یعقوبی، ج. (1395). نیازهای آموزشی کشاورزان شهری از دیدگاه شهروندان زنجان. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 39، صص 93-80.

حمیدی، ک.، و یعقوبی، ج.، و احدنژاد روشتی، م. (1400).  شناسایی چالش­های کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی شهری در شهرستان زنجان با استفاده از نظریه مبنایی. فصلنامه پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 14، شماره2، صص 34-19.

خلیل­نژاد، س. م. ر.، فرزین، س.، و ظهوریان، م. (1400). قابلیت­سنجی باغ­های تاریخی برای توسعه کشاورزی شهری در بیرجند. نشریةعلمیباغنظر، دوره 18، شماره 118، صص 66-51.

روضاتی، س. ح. ر.، و قنبران، ع. (1392). ارتقاء کیفیت زیست محیطی شهرها با رویکرد کشاورزی شهری (نمونه مورد مطالعه: شهر اصفهان). معماری و شهر پایدار، دوره1، شماره1، صص 12-1.

شمس، ع.، ودادی، ا.،  و احمدی، ز. (1394). سنجش نگرش کشاورزان شهرستان اسدآباد نسبت به کشاورزی پایدار و ارتباط آن با میزان مصرف نهاده‌های شیمیایی توسط آن‌ها. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 11، شماره1، صص 210-197.

عبادی، ه.، و محبی، ز. (1400). بررسی تأثیرات کشاورزی شهری بر میزان سرمایه اجتماعی ذینفعان در دانشگاه رازی کرمانشاه. جغرافیا و پایداری محیط، دوره 11، شماره 3، صص 44-31.

فطرس، م.ح.، فردوسی، م.، و مهرپیما، ح. (1390). بررسی تأثیر شدت انرژی و گسترش شهرنشینی بر تخریب محیط زیست در ایران (تحلیل هم‌جمعی). محیط شناسی، دوره 37، شماره60، صص 23-13.

قاسمی، م. م.، صحرائیان جهرمی، ح.، پاک پرور، م.، بدرافکن، ع. ا.، آی، آ.، کوشافر، س.، و چوبینه، ع. (1399). اطلس کشاورزی شهرستان ممسنی. سازمان جهاد کشاورزی استان فارس. شیراز: انتشارات ایران کبیر.

کرمی، ر.، و صلاحی اصفهانی، گ. (1399). نوع شناسی کشاورزی شهری و نقش آموزش آن در توسعه پایداری شهری استان زنجان. فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، دوره 9، شماره 1، صص 170-153.

ماجدی، ح.، و ‌سیادتی، ف. ­س. (1394). توسعه بام سبز در طراحی فضاهای شهری پایدار با ارائه راه‌کارها و پیشنهادات (نمونه موردی باغ-مدرسه‌ها). مدیریت شهری، دوره 14، شماره 38، صص 240-215.

مرکز آمار ایران. (1397). نتایج کلی سرشماری سال 1395. قابل دسترس در:https://www.amar.org.ir

ملکی­نژاد، ح.، محمدزاده، ف.، و طاهرپور، م. (1399). جایگاه کشاورزی شهری در ارتقاء بهره­وری و امنیت غذایی. سامانه سطوح آبگیر باران،  دوره 8، شماره 26، صص 58-43.

نوری، ا. (1394). نقش کشاورزی شهری در تأمین امنیت غذایی. شبکه مطالعات سیاست گذاری عمومی. قابل دسترس در: http://www.npps.ir/Articlepreview.

ولی­پور، س.، اکبری، م. ر.، و ذاکرحقیقی، ک. (1392). برنامه استراتژیک در راستای توسعه کشاورزی شهری با روش SWOT. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 5، شماره 15، صص 57-45.

یادآور، ح.، لطیفی، س.، خرازی، ش.، و نامی، م. (1399). تحلیل ظرفیت­های کشاورزی شهری از دیدگاه دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 16، شماره1، صص 193-186.

Ackerman, K., Dahlgren, E., and Xu, X. (2013). Sustainable urban agriculture: Confirming viable scenarios for production. Report 13-07, lenfest center for sustainable energy at the earth institute, Colombia University.

Ahnstrom, J., Hockert, J., Bergea, H.L., Francis, C., Skelton, P., and Hallgren, L. (2009). Farmers and nature conservation: What is known about attitudes, context factors and actions affecting
conservation. Agronomy & Horticulture – Faculty Publications. 361.

Aldenderfer, M. S., and Blashfield, R. K. (1984). Cluster Analysis. SAGE publication. No. 07-044.

Armar-Klemesu, M. (2001). Urban agriculture and food security nutrition and health.
Thematic paper 4. In: Bakker, N. et al. (Eds.), Growing Cities, Growing Food:
Urban Agriculture on the Policy Agenda. DSE, Fefdafing.

Armstrong, D. (2000). A survey of community gardens in upstate New York: Implications for health promotion and community development”. Health & Place, 6 (4), 319-327.

Bartlett, J.E., Kotrlik, J.W., and Higgins, C.C. (2001). Organizational research: Determining appropriate sample size in survey research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 9(1), 43-50.

Bellows, A. C., Brown, K., and Smit, J. (2003).Health benefits of urban agriculture. Community food security coalition. Available in http://www.food security.org. 32 pages.

Brown, K. H., and Carter, A. (2003). Urban agriculture and community food security in the United States: Farming from the city center to the urban fringe. Community Food Security, Venice, California, October. United States: Community Food Security Coalition, Venice California.

FAO. (2007). Profitability and sustainability of urban and peri-urban agriculture. Agricultural Management, Marketing and Finance Occasional Paper. Rome.

Golden, S. (2013). Urban Agriculture Impacts: Social, Health, and Economic: An Annotated Bibliography. California: University of California.1-22.

Grebitus, C., Printezis, I., and Printezis, A. (2017). Relationship between consumer behavior and success of urban agriculture. Ecological Economics, 136: 189-200.

Heather, K. L. (2012). The environmental benefits of urban agriculture on unused, impermeable and semi-permeable spaces in major cities with a focus on Philadelphia, PA. Department of Earth and Environmental Science. Master of Environmental Studies Capstone Projects. 46.

‏Hoornweg, D., and Munro-Faure, P. (2008). Urban agriculture for sustainable poverty alleviation and food security. Position paper, FAO. Africa.

Kennedy, G., Ballard, T., and Dop, M.C. (2011). Guidelines for measuring household and individual dietary diversity. Food Agriculture Organization of the United Nations. 60 pages.

Kingsley, J. Y., Townsend, M., and Henderson-Wilson, C. (2009). Cultivating health and wellbeing: members’ perceptions of the health benefits of a Port Melbourne community garden. Leisure Studies, 28 (2): 207-219.

Kuo, F. E., and Sullivan, W. C. (2001). Environment and crime in the inner city does vegetation reduce crime?. Environment and Behavior, 33 (3): 343-367.

Madaleno, I. (2000). Urban agriculture in Belém, Brazil. Cities, 17(1):73-77.

Olivier, D. W. (2018). Urban agriculture promotes sustainable livelihoods in Cape Town. Development Southern Africa, 18:1-16.‏

Poulsen, M. N., McNab, P. R., Clayton, M. L., and Neff, R. A. (2015). A systematic review of urban agriculture and food security impacts in low-income countries. Food Policy, 55: 131-146.

Poulsen, M., and Spiker, M. L. (2014). Integrating urban farms into the social landscape of cities: Recommendations for strengthening the relationship between urban farms and local communities. Baltimore, MD: Johns Hopkins Center for a Livable Future. Accessed November, 29, 2015.

Rezai, G., Shamsudin, M. N., and Mohamed, Z. (2016). Urban agriculture: A way forward to food and nutrition security in Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216(6): 39-45.

Sutic, N. (2003). How green roofs can improve the urban environment in uptown Waterloo. Integrating natural and urban environments. Report no 519.