شاخص های تعیین کننده اقدامات ایمنی غذایی میان تولیدکنندگان سیب در شهرستان مشگین شهر: توسعه تئوری رفتار برنامهر یزی شده
محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی
مجتبی سوختانلو
1
,
زهرا خوشنودیفر
2
1 - دانشیار گروه مهندسی آب و مدیریت کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی مجتمع آموزش عالی سراوان؛ و استادیار مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی،
کلید واژه: اقدامات ایمنی غذایی, تولیدکنندگان سیب, شهرستان مشگینشهر, تئوری رفتار برنامهریزیشده.,
چکیده مقاله :
تولید محصول غذایی سالم و ایمن سیب، وابستگی مستقیمی با اقدامات ایمنی غذایی، میان تولیدکنندگان محصول دارد. لذا، هدف تحقیق تعیین شاخصهای اقدامات ایمنی غذایی میان تولیدکنندگان سیب در شهرستان مشگینشهر در قالب مدل بهینهتر رفتار برنامهریزیشده است. همه تولیدکنندگان سیب در شهرستان مشگین شهر (1481 نفر)، جامعه آماری این تحقیق بوده که به روش نمونهگیری چندمرحلهای تصادفی، 306 پاسخگو از 12 روستا به عنوان نمونه آماری تعیین شدند. توسط مدل معادلات ساختاری، بهینهبودن مدل توسعهیافته (با پیشنهاد دو شاخص خودکارآمدی و هنجارهای اخلاقی)، در قالب 9 فرضیه با مدل اولیه رفتار برنامهریزیشده مقایسه شد. مطابق یافتهها، شاخص خودکارآمدی به طور مستقیم به عنوان یک شاخص تبیینکننده رفتار ایمنی غذایی معنیدار بدست نیامد؛ اما با واسطه شاخص قصد رفتاری، اثرگذاری این شاخص معنیدار بود. شاخص هنجار اخلاقی نیز، به طور مستقیم بر رفتار ایمنی غذایی تأثیرگذار بدست آمد؛ اما به واسطه شاخص قصد رفتاری، رابطه مثبت و معنیداری با رفتار ایمنی غذایی نداشت. علارغم برازش قابل قبول هر دو مدل، در مدل اولیه، میزان واریانس تبیین شده 48 درصد بود که با ورود دو شاخص پیشنهادی (مدل توسعهیافته) با افزایش 13 درصدی، میزان تبیین واریانس به 61 درصد افزایش یافت. لذا مدل توسعهیافته، مدل بهینهتری تعیین شد. ایجاد تشکلهای تولید و یا گروههای اجتماعی شغلی، برگزاری دورههای آموزشی جهت ساماندهی هر چه بهتر مهارت و تواناییهای فردی تولیدکنندگان سیب و پیوند بین آموزههای ایمنی غذایی با آموزههای دینی- اخلاقی بر بهبود رفتار ایمنی غذایی اثرگذار خواهد بود.
The main purpose of study is to investigate the determining indicators of food safety practices among apple producers in Mashginshahr County in the form of extending the theory of planned behavior. All the apple producers in Mashginshahr County (1481 people) are the statistical population of this research, and 306 respondents from 12 villages were determined as a statistical sample by multi-stage random sampling method. Using the SEM, the optimality of the developed model (by proposing two self-efficacy indexes and moral norms) was compared with the initial model of planned behavior in the form of 9 hypotheses. According to the findings, the proposed index of self-efficacy was not directly obtained as an explanatory indicator of food safety behavior; but through the behavioral intention index, the effect of this indicator was found to be significant. Despite the acceptable fit for both models, in the initial model, the amount of variance explained was 48%, and with the introduction of the two proposed indicators (extended model), with an increase of 13%, the amount of variance explained increased to 61%. Therefore, the extended model was determined to be a more optimal model. Therefore, the extended model was determined to be a more optimal model. Creating production organizations or occupational social groups, holding training courses to organize as best as possible the skills and individual abilities of apple producers and linking food safety teachings with religious-ethical teachings will have an effect on improving food safety behavior.
حسنی دهقان، ف.، رضایی، ع. (۱۳۹۵). عوامل موثر بر رفتار کشاورزان درجهت تحقق ایمنی غذایی درون مزرعه ای، دومین کنگره سراسری در مسیر توسعه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، گروه آموزش و پژوهش شرکت مهندسی باروگستر پارس، دانشگاه فرهنگیان استان گلستان.
حسینی، ح. (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر مدیریت کاهش ضایعات سیب، میان باغداران شهرستان مشگین شهر: پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، گروه مهندسی آب و مدیریت کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی.
عبادزاده، ح.، احمدي، ك.، افروزي م.، شهريار، ع.، عباسي، ر.، شهين ياري، م. (1397). آمارنامه کشاورزی سال 1396 (جلد دوم)، وزارت جهاد كشاورزي، معاونت برنامهريزي و اقتصادي، تهران: مركز فناوري اطلاعات و ارتباطات.
عطائی اسد، م.، موحدی، ر. (1401). مقایسه عوامل تعیین‌کننده رفتار کشاورزان در استفاده از کودهای شیمیایی بر اساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و تئوری ارزش-عقیده-هنجار، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 53، شماره 4، ص 1001-1021.
کورکی، م. (1396). بررسي رفتار عملي صاحبان صنايع تبديلي کشاورزي در شهرستان هاي بهار و کبودرآهنگ نسبت به بهداشت و ايمني غذايي: پایاننامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلي سينا.
لرستانی، ب.، هزاوهئی، ز. (1393). بررسی آلودگی فلزات سنگین در محصولات گندم (آبی و دیم) در برخی مزارع کشاورزی شهرستان همدان، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، سال 6، شماره 1، ص 205-218.
میانجی، س.، رضایی، ر.، گنجلو، ع. (1396). بررسی نگرش تولیدکنندگان کاهو در استان البرز درباره منابع ایجاد آلودگي و عوامل تبیين کننده اقدامات ایمني غذایي در مزرعه، مجله سلامت و محيط زیست، سال 10، شماره 3، ص 375- 390.
نادری مهدیی، ک.، جلیلیان، س. (1395). واکاوی ناامنی غذایی و برخی عوامل مؤثر بر آن در زنان روستایی سرپرست خانوار شهرستان اسلام آباد غرب، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال 5، شماره 2، ص 29-45.
ولینیا، س.، صفا، ل. (1400). بسط اخلاقی نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده برای پیش‌بینی قصد کشاورزان در انجام اقدامات حفاظت از منابع آب در شهرستان زنجان، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 52، شماره 1، ص 107-125.
Archila-Godínez, J. C., Chen, H., Klinestiver, L.. Rosa, L., Barrett, T., Henley, S. C., Feng, Yaohua. )2022(. An Evaluation of a Virtual Food Safety Program for Low-Income Families: Applying the Theory of Planned Behavior, Foods, (11) 3: 355.
Bartlett, J.E., Kotrlik, J.W., Higgins, C. C. (2001). Organizational research: determining appropriation sample size in survey research, Inf. Technol. Learn. Perform. J., 19: 43–50.
Brehmer, M. (2023). Perceived Moral Norms in an Extended Theory of Planned Behavior in Predicting University Students’ Bystander Intentions toward Relational Bullying, European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 13 (7):1202-1218.
Chen, M. F. (2023). Integrating the extended theory of planned behavior model and the food-related routines to explain food waste behavior, British Food Journal, 125 (2): 645-661.
Dasgupta, S., Robinson, E.J.Z. (2022). Attributing changes in food insecurity to a changing climate, Sci Rep., 12: 4709.
Fishbein, M., Ajzen, I. (2010). Predicting and Changing Behavior: The Reasoned Action Approach, Psychology Press: New York, NY, USA.
Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E. (2010). Multivariate data analysis, United States of America Pearson prentice hall, USA.
Hamerezaee, M., Fathi, A., Rahimi, N., Heidarnejad, N., Barzegar, L., Hamdi, S. (2016). The Assessment of knowledge, attitude and practices of farmers and gardeners to the safety issues when using pesticides in the farms of West Azerbaijan Province, Hozan journal of Environmental Sciences, 12: 30-37.
Hernández-Torres, C.J., Reyes-Acosta, Y.K., Chávez-González, M.L., Dávila-Medina, M.D., Kumar Verma, D., Martínez-Hernández J.L., Narro-Céspedes R.I., Aguilar, C.N. (2022). Recent trends and technological development in plasma as an emerging and promising technology for food biosystems, Saudi J Biol Sci., 29 (4): 1957-1980.
Keshavarz, M., Karami, E. (2016). Farmers' pro-environmental behavior under drought: Application of protection motivation theory, Journal of Arid Environments, 127: 128-136.
Manstead, A.S.R. (2000). The role of moral norm in the attitude-behaviour relation. In Attitudes, Behavior, and Social Context: The Role of Norms and Group Membership, Terry, D.J., Hogg, M.A., Eds., L. Erlbaum Associates: Mahwah, NJ, USA, P. 11–46.
Mucinhato, R.M.D., Da Cunha, D.T., Barros, S.C.F., Zanin, L.M., Auad, L.I., Weis, G.C.C., Saccol, A.L.F., Stedefeldt, E. (2022). Behavioral predictors of household food-safety practices during the COVID-19 pandemic: Extending the theory of planned behavior. Food Control, 134: 108719.
Nayak, R., Tobin, D., Thomson, J., Radhakrishna, R., LaBorde, L. (2015). Evaluation of on-farm food safety programming in Pennsylvania: Implications for extension, Extension Journal, 1: 1-9.
Rahimi Faizabad, F., Yazdanpanah, M., Forouzani, M., Mohammad Zadeh, S., Burton, R. (2017). Explanation of farmers' water conservation behaviors using extended planned behavior theory: The case of farmers in Aleshtar County, Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 12(2): 1-17.
Rezaei, A., Karimi, H., Ataei, P. (2023). Behavior toward on-farm food safety: Commercial and exporter pistachio growers, Heliyon, 9 (4): e15249.
Rezaei, R., Mianaji, S., Ganjloo, A. (2018). Factors affecting farmers’ intention to engage in on-farm food safety practices in Iran: Extending the theory of planned behavior, Journal of Rural Studies, 60: 152-166.
Righettini, M.S., Bordin, E. (2023). Exploring food security as a multidimensional topic: twenty years of scientific publications and recent developments, Qual Quant, 57: 2739–2758.
Scheinberg, J., Radhakrishna, R. N., Cutter, C. (2013). Food safety knowledge, behavior, and attitudes of vendors of poultry products sold at Pennsylvania farmers' markets, Extension Journal, 6: 1-12.
Shamlou, Z., Saberi, M.K., Amiri, M.R. (2022). Application of theory of planned behavior in identifying factors affecting online health information seeking intention and behavior of women, Aslib Journal of Information Management, 74 (4): 727-744.
Shaw, A., Strohbehn, C., Naeve, L., Domoto, P., Wilson, L. (2015). Systematic approach to food safety education on the farm, Journal of Extension, 53 (6): 1–8.
Tran, T.T., Chen, H. (2022). Climate change risk perception and adaptive behavior of coffee farmers: the mediating role of climate-related attitudinal factors and moderating role of self-efficacy, J. Environ. Stud. Sci., 12 (3): 354–368.
Valizadeh, N., Hayati, D., Rezaei-Moghaddam, K., Karimi-Gougheri, H. 2018. Application of the planned behavior theory in ethical analysis of water conservation behavior, Bioethics Journal, 8 (27): 33-48.
Wang, C., Zhang, J., Yu, P., Hu, H. (2018). The theory of planned behavior as a model for understanding tourists' responsible environmental behaviors: The moderating role of environmental interpretations, Journal of Cleaner Production, Vol.194, P. 425-434.
Zhou, J., Yan, Z., Li, K. (2016). Understanding farmer cooperatives’ self-inspection behavior to guarantee agriproduct safety in China, Food Control, 59: 320-327.