راهکارهای مبتنی بر‌ همکاری‌های بین‌سازمانی برای ارائۀ خدمات کتابخانه‌ا‌ی به نابینایان و کم‌بینایان: الزامات و کارکردها

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

سکینه قاسم پور ¹ , ایوب نازی ²

1 - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، کتابدار کتابخانه‌ عمومی شهرستان شهریار وابسته به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور
2 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و کتابدار کتابخانه مرکزی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

تاریخ دریافت : 1392/10/16 تاریخ پذیرش : 1393/06/10 تاریخ انتشار : 1393/09/30

کلید واژه: نابینایان و کم‌بینایان, کتابخانه ملی نابینایان, همکاری بین‌سازمانی, اشتراک منابع,

چکیده مقاله :

هدف: هدف این پژوهش پیشنهاد راهکارهایی جهت گسترش همکاری های بین سازمانی در ارائۀ خدمات کتابخانه ای به نابینایان و کم بینایان کشور است. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی (تحلیل محتوا) اجرا گردیده است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش در دو بخش مجزا گردآوری شده است. در بخش اول، از طریق مصاحبه تلفنی با تعداد 12 نفر از افراد متخصص و فعال در حوزه نابینایان، و با طرح 3 سوال باز بخشی از اطلاعات گردآوری شد. بخش دوم از داده ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش با مشاهدۀ وب سایت کتابخانه ها و استفاده از اطلاعات موجود در پژوهش های پیشین و اسناد و متون تخصصی، سایت های خبری و... بدست آمد. یافته ها: یافته ها نشان داد با وجود تعداد بسیار زیاد افراد نابینا و کم بینا در کشور، وضعیت ارائه تسهیلات و خدمات اطلاعاتی دچار پراکندگی بوده و در سطح کشور برنامه ای ملی جهت تبادل و اشتراک منابع بین تمام کتابخانه ها و سازمان های مرتبط با این گروه خاص وجود ندارد. نتیجه گیری: جهت رسیدن به سطح مطلوب خدمات، باید در دو سطح درون سامانی و بین سازمانی(ملی)، اقدامات و سیاست‌های جدیدی از جمله، کاربرد بیشتر فناوری اجرا شود. همچنین کتابخانۀ ملی نابینایان و کم بینایان کشور (متمایز از کتابخانه های موجود کنونی و ازجمله بخش نابینایان کتابخانۀ ملی)، به عنوان نهادی پویا و برخوردار از حمایت های مادی و معنوی دولتی و مردمی تاسیس و در نهایت طرح اشتراک و تبادل منابع ویژۀ نابینایان و کم بینایان در سطح ملی تحت نظارت این سازمان جدید اجرا شود.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The purpose of this study is to offer a model of Inter-agency cooperations to provide services for the blind and low-sighted people in Iran. Methodology: This research was conducted as Quantitative (Descriptive Survey) and qualitative (Content Analysis). Required data were collected in two parts: First via questionnaire consisted of 3 open questions, asked through telephone interviews, with 12 non/expert respondents. The second part of the required data was obtained from the observation of libraries environment and search in the libraries websites, documents, news etc. Findings: The results showed that despite a large number of blinds and low-sighted people in Iran, information services and facilities had been scattered. There were no national plan for resource sharing and exchange associated with this particular groups. Conclusion: In order to achieve the desired level of services in both level of internal and inter-organizational, new measures including  the  more use of technology should be taken from organizations such as: the National Library for the Blind and Low-sighted people (apart from the current existing libraries, including the Blind Department of National Library), as a dynamic institution that have moral and material support from the government and the public. Finally, this new implemented organizations have to coordinate resource-sharing plans at the national level.

منابع و مأخذ:

اخوان بهبهانی، علی (1387)‌ «دل‌های بینا و چشمان نابینا (به مناسبت روز جهانی نابینایان‌)». جام جم.  چهارشنبه 24 مهر 1387.   شماره خبر: 100951729900.

اخوان بهبهانی، علی (1388) «دستانی که می‌خوانند (به مناسبت روز جهانی نابینایان)» . جام جم. یکشنبه 26 مهر 1388      شماره خبر: 100920227314.

ارجمند، تاج الملوک (1372) «بررسی وضعیت کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی نابینایان در کشورهای درحال رشد با تاکید بر ایران و پیشنهاد شبکه اطلاع­رسانی برای نابینایان کشور». پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع­رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال.

ارجمند، تاج‌الملوک و  تیموری‌خانی، افسانه (1385) «کتابخانه‌های نابینایان». دایره المعارف علوم کتابداری و اطلاع‌رسانیhttp://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/....aspx

ایسنا (۱۳۹۳) «سالانه چه تعداد به جمعیت معلولان ایران اضافه می‌شود؟».

کد  71427http://isna.ir/fa/news/91051509327/

بشارتی، مینا (1377) «بررسی وضعیت کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی نابینایان و نیمه بینایان مستقر در شهر تهران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران.

پایگاه جامع اطلاع‌رسانی معلولان. http://irantavana.com/?type=static&lang=1&id=102

حریری، نجلا (1385) اصول و روش­های پژوهش کیفی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.

حسینی، کاظم (1390) وبلاگ دنیای نابینایان.(یکشنبه هجدهم اردیبهشت 1390).

 http://donyayenabinayan.blogfa.com/post-13.aspx

خبرگزاری فارس(1389) « تا سال 2020 تعداد نابینایان جهان 2 برابر می‌شود».

 http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8907261090

خبرگزاری فردا (۱۳۹۰)«سه میلیون معلول شدید و بسیار شدید در کشور وجود دارد». کد خبر: ۱۷۲۲۰۰

  http://www.fardanews.com/fa/news/172200/

خبرگزاری مهر(1384) «50 درصد روشندلان کشور بعد از تولد نابینا می شوند».

 http://www.mehrnews.ir/NewsPrint.aspx?NewsID=241594

خسروی، سمیرا و خسروی، فریبرز (1389) «بررسی وضعیت کتابخانه تخصصی نابینایان و کم بینایان کتابخانه ملی ایران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن». فصلنامه کتاب، 21(81).

دنیای اقتصاد(۱۳۹۲) «آمار معلولیت در ایران؟». روزنامه دنیای اقتصاد (۲۹۶۹)،  کد خبر  DEN-740441http://www.donya-e-eqtesad.com/news/740441/

رسولی، بهروز و فهیم­نیا، فاطمه (1392) «رضایت کاربران با آسیب بینایی از خدمات بخش نابینایان کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران». فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات.24(95).

 رشیدپور، رضا (1390) «بررسی وضعیت کتابخانه­های نابینایان و نیمه بینایان مستقر در استان خراسان رضوی و بررسی میزان رضایتمندی کاربران از خدمات آنها». فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 56(4).

http://www.aqlibrary.ir/Old/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticles&did=1402&pid=10

سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکزاسناد آستان قدس رضوی (1393) «بیش از 4 هزار عنوان کتاب صوتی از سوی کتابخانه گویای رضوی به روشندلان فرهیخته ارائه می‌شود».     http://aqlibrary.ir/index.php/fa/2013-04-09-07-57-43/268-4-1

سازمان ملل متحد(2006) «پیمان‌نامه حقوق افراد کم­توان». ترجمه حسین کابلی. با مقدمه مرتضی مکاریان

.http://irantavana.com/media/File/CONVENTION%20ON%20THE%20RIGHTS%20OF%20PERSONS.pdf

سام­گیس، بنفشه (1387) «محرومیت نابینایان ایران از حداقل حقوق شهروندی». روزنامه اعتماد. شماره 1797 :ص14.

سلطانی­زاده، شهیندخت (1354) «خدمات کتابخانه به معلولین و نابینایان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تهران.

صیامیان، حسن؛ حسن زاده، محمد؛ نوشین فرد، فاطمه و حریری، نجلا (1393) «نیازهای اطلاعات بهداشتی نابینایان ایران». مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 22 (93).

ضیایی، محمد صادق (1383) «مطالعه‌ای در مورد نحوه ارائه خدمات به دانشجویان نابینا در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران». کتابداری، 38.

الف(۱۳۹۱) «روزی 110 نفر به معلولان کشور افزوده می‌شوند». کد مطلب:

172162http://alef.ir/vdcg3x9qxak9uq4.rpra.html?172162

فرقانی، پریناز؛ کیانی، حسن و تاجداران، منصور (1390) «سنجش رضایت نابینایان از خدمات کتابخانه­های نابینایان در آذربایجان­شرقی». مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات ، 22 (85).

قاسمی، مریم(1392) «کتابخانه نابینایی». تواننامه، شمارهاول.

گلبارانی، شکوفه (1389) «خدمات ویژه کتابخانه عمومی استان تهران».http://ilapood.mihanblog.com/post/9

مشرق(1391) «افتتاح نخستین کتابخانه صوتی کشور». کد

 خبر: ۱۶۸۲۷۲http://www.mashreghnews.ir/fa/news/168272/

موسسه خیریه و نیکو کاری ریحانه(1390) « درباره خط بریل». http://reyhanecharity.com/HomePage.aspx

همشهری آنلاین(1390) «آمار تولید کتاب ایران در سال 1389». http://hamshahrionline.ir/news-136502.aspx

Bae, Kyung-Jae and etc (2007) “The Ubiquitous Library for the Blind and Physically Handicapped — a case study of the LG Sangnam Library, Korea”. IFLA Journal . 33:3,210-219. doi: 10.1177/0340035207083302

Craddock, Peter (1998) “Talking newspapers and magazines for visually impaired and other people with print disabilities China”. 64th IFLA General Conference and Council .http://archive.ifla.org/VII/s9/nd1/iflapr-61e.pdf

De-Steuben, Marcia (1981) “The physically handicapped and the public library”. Current Studies in Librarianship, 5: 15–20.

en.Wikipedia.org(2011) ” Braille”. http://en.wikipedia.org/wiki/Braille

Gerstenberger, Duane (1985)”LIBRARY SERVICES FOR THE BLIND A BRIEF REVIEW AND OVERVIEW.http://www.nfb.org/images/nfb/Publications/fr/fr04/Issue2/f040202.html.

Griebel, Rosemary(2000) “Partnering Services between Public Libraries and Library Services for the Blind: A Canadian Experience”.66th IFLA Council and General Conference.Jerusalem, Israel, 13-18 August. http://archive.ifla.org/IV/ifla66/papers/025-158e.htm.

Kharamin, F.; Siamian, H. (2011). "The Survey of public library services for visually impaired and blind in public libraries (Case Study: Mazandaran Province Librarians: Iran)".  International Conference on Future Information Technology , 13, pp. 480-486.

Mgunda Majinge, Rebecca& Stilwell, Christine (2013) “Library services provision for people with visual impairments and in wheelchairs in academic libraries in Tanzania”.SA Jnl Libs & Info Sci 2013, 79(2)DOI: http://dx.doi.org/10.7553/79-2-147

Morgan, Greg (2003) “A word in your ear: library services for print disabled readers in the digital age”, Electronic Library, The, 21: 234– 239.

WHO (2014) “Visual impairment and blindness”.http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/en/