همخوانی اصول و منازل سلوک دعای عرفه در مقایسه با سنّت عرفانی اسلام

محورهای موضوعی : نقد کلامی و فلسفی موضوعات دینی- اسلامی

یاسین فتح الهی ^{1 *} , سینا فتح الهی ² , سوسن اسمعیلی اشرف آبادی ³

1 - دانش‌آموخته دانشگاه فرهنگیان اراک
2 - دانش‌آموخته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه لرستان
3 - دبیر آموزش و پرورش در استان لرستان

تاریخ دریافت : 1403/07/25 تاریخ پذیرش : 1403/11/13 تاریخ انتشار : 1402/12/19

کلید واژه: دعای عرفه, منازل عرفانی, جامعه گرایی, خداشناسی , محبّت الهی,

چکیده مقاله :

دعا در فرهنگ اسلامی، گفت وگوی لفظی و پیوند بندگان با خداوند است. دعای عرفه امام حسین(ع) نیایشی معتبر و مشتمل بر دو بخش است. بخش اول آن نقل عموم محدثان، امّا بخش دوم از صبغه عرفاني، جذاب و زيباتری برخوردار است. هدف این نوشتار بیان همخوانی مضامین ذوقی و عارفانه دعای عرفه با سنّت عارفان مسلمان و صیانت از شریعت و تأکید بر زیست در عرص اجتماع در راستای هدایت پیروان است. این نوشتار با روش توصیفی نشان می¬دهد که دعای عرفه بر اصول مورد وفاق عارفان مسلمان همچون بیان توحید و صفات حق، درک معرفت بی¬واسطه و محبّت الهی برای زدودن اغيار از دل سالك و نیل به زندگی سعادتمندانه انسان در جامعه مبتنی است. این نیایش عرفانی بر پذیرش مشتاقانۀ محنتِ محبّت، انس با مرگ و ایثار نفس، ترجیح رضای الهي، توکّل، خوف، رجا، فقر و فنای در محبوب به مثابه مقامات و منازل سلوک برای نیل به مقصود و قرب محبوب تأکید دارد.

چکیده انگلیسی:

In Islamic culture, prayer is a verbal dialogue and a connection between servants and God. The supplication of Ảrafeh by Imam Hussein (AS) is a significant prayer comprised of two parts. The first part is a narration shared by many narrators, while the second part possesses a more mystical, captivating, and beautiful character. The aim of this paper is to express the harmony of the poetic and mystical themes of the supplication of Ảrafeh with the tradition of Muslim mystics, while safeguarding religious law and emphasizing living within the social sphere to guide followers. This study employs a descriptive method to demonstrate that the supplication of Ảrafeh is based on principles agreed upon by Muslim mystics, such as the expression of monotheism and divine attributes, understanding direct knowledge and divine love to cleanse the heart of the seeker from distractions, and achieving a prosperous life for humanity within society. This mystical prayer emphasizes the enthusiastic acceptance of the trials of Love, familiarity with death and self-sacrifice, prioritizing divine pleasure, trust in God, fear, hope, poverty, and annihilation in the Beloved as stages and stations on the spiritual journey toward achieving the ultimate goal and closeness to the Beloved

منابع و مأخذ:

- ابن ابي الحديد، عزالدين ابوحامد(1965) شرح نهج البلاغه، بیروت؛ دار احياء التراث.
- ابن شهرآشوب المازندراني، محمد، (1406ق) مناقب آل أبي طالب(ع)، قم؛ مؤسسۀ العلامۀ المهدي(عج).
- ابن طاوس الحلّي، علي بن موسی(1367) إقبال الأعمال، طهران؛ دار الكتب الاسلاميۀ.
- ابن‌العربي، محيي‌الدين (بی¬تا) الفتوحات المكية، بيروت؛ دار صادر.
- ابن‌الفارض، عمربن الحسين (1410) ديوان، شرح و مقدمه مهدي‌ محمد ناصرالدين، بيروت؛ دارالكتب العلمية.
- جعفري، محمد تقي (1361) نيايش حسين عليه السلام در صحراي عرفات، تهران؛ انتشارات ولي عصر(عج).
- حاجی خانی، علی و همکاران(1397) بررسی و تحلیل آموزه¬های عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع)، پژوهشنامه معارف حسینی، شماره 11.
- حافظ شيرازي، شمس الدين محمد (1368) ديوان، تصحيح قزويني و غني، تهران؛ انتشارات اقبال.
- خویی، ابوالقاسم(1409) معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواۀ، ج3، قم؛ نشر دفتر آیت الله خویی.
- دعاي عرفه امام حسين(ع)، (1363) ترجمه آيت الله مشكيني، تهران؛ نشر نهضت زنان مسلمان.
- سعدی شیرازی، مصلح الدین(1371) گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران؛ نشر صفی علیشاه.
- سنائي غزنوي، ابوالمجدمجدود بن آدم (1369) حديقۀ الحقيقۀ و شريعۀ الطريقۀ، تصحيح مدرس رضوي، تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران.
- شجاعي، محمد (1372) مقالات، تهران؛ انتشارات سروش.
- عطار نیشابوری، فريدالدين محمد (1370) تذكرة‌الاولياء، تصحيح دكتر محمد استعلامي، تهران؛ انتشارات زوّار.
- . . . . . . . . . . (1372) مظهر العجايب ومظهر الاسرار،تصحيح احمد خوشنويس تهران؛ كتابخانه سنائي.
- . . . . . . . . . . (1373) مصيبت نامه، تصحيح نوراني وصال، تهران؛ انتشارات زواز.
- . . . . . . . . . . (1366) منطق الطير(مقامات الطيور)، تصحيح صادق گوهرين، تهران؛ انتشارات علمي و فرهنگي.
- عین القضات همدانی، عبداله بن محمد، (1373) تمهيدات، تصحيح عفيف عيسران، تهران؛ انتشارات منوچهري.
- الغزالي، ابوحامد محمد (بي¬تا) احياء علوم الدين، بیروت؛ انتشارات دار احياء التراث العربي.
- فاضلی، قادر(1380) خدا در عرفان عرفه، نشریه ترویجی میقات حج، شماره 38
- فتح الهي، علي (1380) بررسي تأثير روايات شيعي و نهج البلاغه و تطبيق آن با مفاهيم عرفاني، تهران؛ انتشارات مدحت.
- فرغانی، سعدالین سعید(1399) مشارق الدراری، تعلیقات جلال الدین آشتیانی، قم؛ بوستان کتاب.
- فروغي بسطامي، ميرزاعباس، (1368) ديوان، تصحيح م.درويش، تهران؛ انتشارات جاويدان.
- قشيري، ابوالقاسم عبدالكريم بن هوازن(1418) الرسالۀ القشيريۀ، بیروت؛ نشردار الكتب العلميه.
- كاشاني، عزّالدين محمود(1372) مصباح الهدايۀ ومفتاح الكفايۀ، تصحيح جلال الدين همايي، تهران؛ مؤسسه نشر هما.
-الكلاباذي، ابوبكرمحمد، (1422) التَّعرف لمذهب أهل التصوف، تقدیم الدکتور یوحنّا الحیسب، بیروت؛ دار صادر.
- كلاباذي، ابوبكرمحمد، (1422ه التَّعرف لمذهب أهل التصوف، ترجمه علی فتح الهي و همکاران، خرم¬آباد؛ انتشارات دانشگاه لرستان؛ 1402
- الکلینی الرازی، ابو جعفرمحمد بن يعقوب(1407) اصول كافي، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران؛ دار الكتب الإسلاميۀ.
- المجلسي، محمدباقر، (1403ق) بحار الأنوار الجامعه لدُرر أخبار الأئمۀ الأطهار، بيروت؛ مؤسسه الوفاء.
- مدرسی، محمدتقي(1375) زندگي و سيماي حضرت امام حسين سيد الشهدا(ع)، ترجمه محمد صادق شريعت، قم؛ انتشارات انصار الحسین(ع).
- المکّی، ابوطالب محمد بن علی، (1997) قُوت القلوب، صححه باسل عیون السود، بیروت؛ دارالکتب العلميۀ.
- مولوی بلخي، جلال الدين، (1362) مثنوي معنوي، تصحيح رينولد.ا.نيكلسن، به اهتمام نصراللّه پورجوادي، تهران؛ انتشارات امير كبير.
- نهج البلاغه، (1368)ترجمه جعفر شهيدي، تهران؛ انتشارات انقلاب اسلامي.
- الهجويري الجلابي، ابوعلي بن عثمان (1371) كشف المحجوب، تصحيح ژوكوفسكي، تهران؛ انتشارات طهوری.
- همايي، جلال الدين (1374) مولوي نامه(مولوي چه مي¬گويد؟)، تهران: مؤسسه نشر هما.