مجازات سرقت میوه در فقه امامیه
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
سید محتبی حسین نژاد
1
(استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، مؤسسه آموزش عالی پارسا، بابلسر، ایران)
کلید واژه: شبهه, سرقت میوه, حرز, قاعده درء,
چکیده مقاله :
علی رغم اجماع فقها در حرزیت اموال به عنوان یکی از شرایط سرقتِ مستوجب حد، مشهور فقها میوه روی درخت را استثناء کردند؛ مبنی بر اینکه درخت اگر چه در حرز نیز بوده باشد باز هم سرقت میوه روی آن از جهت وجود روایاتی در این زمینه، موجب اجرای حد قطع بر سارق میوه نمی‌شود. گروهی نیز فرقی بین میوه روی درخت و غیر آن نگذاشته و در این مورد معتقدند که سرقت میوه روی درخت در صورت محرزبودن آن درخت، مستوجب حد است. طرفداران قول اول به یک دسته از روایاتی که به صورت مطلق دلالت بر عدم اجرای حد قطع بر سارق میوه روی درخت می کند گرچه درخت در حرز باشد، استناد جستند و معتقدند که عموم آیه و روایات باب سرقت، به واسطه این دسته از روایات تخصیص می خورد در حالی که طرفداران قول دوم، این دسته از روایات را ضعیف دانسته و اخذ به عموم آیه و روایات باب سرقت نمودند. گذشته از اینکه این دسته از روایات به واسطه روایت اسحاق بن عمار که دلالت بر ثبوت قطع سارق میوه روی درخت می کند، حمل بر موردی می شوند که درخت در حرز نیست. پس از نقد و بررسی اقوال و ادله فقها در این زمینه این نتیجه حاصل است که اولاً: بعضی از روایات قول اول صحیح است. ثانیاً: اگرچه ظاهر روایت اسحاق بن عمار دلالت بر ثبوت قطع سارق میوه روی درخت می کند، منتها با توجه به وجود دلایلی هم‌چون ظاهر روایات دالّ بر اجرانشدن حد قطع در صورت سرقت میوه روی درخت که مقتضی موضوعیت داشتن سرقت میوه روی درخت و عاری بودن آن از تخصیص است و همچنین با در نظرگرفتن ادعای مشهور فقها بر عدم اجرای حد قطع به صورت مطلق بر سارق میوه روی درخت گرچه درخت در حرز نیز بوده باشد، حداقل در این موارد شبهه ایجاد شده و به تبع آن مقتضای قاعده درء اجرا نشدن حد قطع بر سارق میوه روی درخت است.
Despite the consensus of jurists (fokaha) in safe custody of property as one of the punishable conditions when the larceny happens, most jurists made an exception in fruit case. It means that stealing the fruits would not subject to punishment namely cut off the thief's hand, according to some narratives. Some of jurists, however, believe that there is no differentiation in punishment between stealing fruits on the tree and otherwise. They argue that if the tree is in safe custody, the one who stole the fruits would be subjected to HADD punishment because of larceny. The believers’ claims of first quotes invoked some narratives to conclude that stealing the fruits on the tree would not subject to HADD punishment, even though the tree was in safe custody. They believe that there are some verses and narratives about stealing that can be ascribed to. The believers’ claims of second quotes, on the contrary, argue that these verses and narratives provide no proof of eligibility to be ascribed to. Moreover, these narratives would be veracious if the tree was not in safe custody according to Isaac Ben Ammar. After reviewing the testimony and evidence received from jurists, the authors arrive at the conclusion that: First, some of narratives cited by the believers’ claims of first quotes are veracious. Second, although the punishment of cutting off hands for theft (stealing fruits on the tree) appears quite clearly in a narrative cited by Isaac Ben Ammar, there are some reasons doubting the veracity of this punishment which consequently lead to failure in implementing the punishment as cutting off the thief's hand. One of these reasons is the appearance narratives indicating there will be no need to cut off the thief's hand, if the case is the stealing fruits on the tree and the tree is not in safe custody namely it is not a sin to be deserving of punishment. The other reason is the famous claim of jurists who believe that stealing the fruits on the tree would not subject to HADD punishment, even though the tree was in safe custody.
10. 10. تبریزی، میرزاجواد بن علی (1416). ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
11. 11. تبریزی، میرزا جواد بن علی (بیتا). درس خارج فقه الحدود و التعزیرات، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.
12. 12. تستری، محمدتقی (بیتا). قاموس الرجال. بیجا: بینا.
13. 13. تفرشی، سید مصطفی بن حسین (بیتا). نقد الرجال. بیجا: بینا.
14. 14. حائری، محمد بن اسماعیل (1416). منتهی المقال فی أحوال الرجال. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
15. 15. حّر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت.
16. 16. حلّی، حسن بن علی بن داود (1383). الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
17. 17. حلّی، حسن بن یوسف مطهّر (علّامه) (1381). الخلاصه. نجف اشرف: المطبعه الحیدریه. چاپ دوم.
18. 18. حلّی، حسن بن یوسف مطهّر (علّامه) (1413). قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19. 19. حلّی، حسن بن یوسف مطهّر (علّامه) (1413). مختلف الشیعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
20. 20. حلّی، حسن بن یوسف مطهّر (علّامه) (1412). منتهی المطلب. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
21. 21. حلّی، محمدبن منصور بن احمد (ابن ادریس). (1406). السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ دوم.
22. 22. حلّی، محمد بن حسن بن یوسف مطهّر (فخرالمحقّقین) (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: موسسه اسماعیلیان.
23. 23. حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (محقق اول) (1408). شرائع الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
24. 24. حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (محقق اول) (1418). المختصر النافع. قم: موسسه المطبوعات الدینیه، چاپ ششم.
25. 25. حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (محقق اول) (1407). المعتبر فی شرح المختصر. قم: بینا.
26. 26. حلّی، یحیی بن سعید (بیتا). نزهه الناظر. بیجا: بینا.
27. 27. حمیری، عبد الله بن جعفر (1413). قرب الاسناد. قم: مؤسسه آل البیت.
28. 28. خاقانی، علی (1404). الرجال. قم: مرکـز النشـر مکتب الاعلام الاسلامی.
29. 29. خواجویی، محمد اسماعیل (1414). تعلیقات بر مشرق الشمسین. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
30. 30. سبحانی، جعفر (بیتا). اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة. قم: موسسه نشر اسلامی.
31. 31. سبحانی، جعفر (بیتا). درس خارج اصول. مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.
32. 32. شبیری زنجانی، سید موسی (1419). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
33. 33. شوشتری، شیخ محمد تقی (1406). النجعة فی شرح اللمعه. تهران: کتابفروشی صدوق.
34. 34. طباطبایی، سید علی بن محمد (1418). ریاض المسائل. قم: موسسه آل البیت (ع).
35. 35. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1390). الاستبصار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
36. 36. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
37. 37. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1427). الرجال. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم.
38. 38. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1417). العده فی أصول الفقه. قم: بینا.
39. 39. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (بی تا). الفهرست. نجف اشرف: المکتبة الرضویة.
40. 40. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (بی تا). کتاب الغیبه. بیجا: بینا.
41. 41. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) (بی تا)، حاشیه الارشاد، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
42. 42. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، (1412). الروضه البهیه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
43. 43. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) (1413). مسالک الافهام. قم: موسسة المعارف الاسلامیه.
44. 44. عاملی، محمد بن حسین (شیخ بهایی) (1372). مشرق الشمسین. مشهد: آستان قدس رضوی. چاپ دوم.
45. 45. عاملی، محمد بن مکی (شهید اول) (1410). اللمعه الدمشقیه. بیروت: دارالتراث.
46. 46. عکبری، محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (بیتا)، الارشاد. بیجا: بینا.
47. 47. عکبری، محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (1413). الإرشاد. قم: کنگره شیخ مفید.
48. 48. عکبری، محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (بیتا). کتاب الغیبه. بیجا: بینا.
49. 49. عکبری، محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (1413). المقنعه. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
50. 50. فاضل لنکرانی، محمد (1422). تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله (الحدود). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
51. 51. فاضل لنکرانی، محمد (بیتا). درس خارج فقه الحدود و التعزیرات، مقرر: حسین نژاد، نسخه خطی.
52. 52. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416).کشف اللثام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
53. 53. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین. قم: منشورات الهجره.
54. 54. قمی، محمّد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (1413). کتاب من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
55. 55. قمی، محمّد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (1415). المقنع. قم: مؤسسه امام هادی (ع).
56. 56. قمی، محمّد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (1403). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
57. 57. کافی الکفاه، صاحب بن عباد (1414). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
58. 58. قمّی، جعفر بن محمد بن قولویه (1398). کامل الزیارات. نجف اشرف: دار المرتضویه.
59. 59. قمی، علی بن ابراهیم (بیتا). تفسیر القمی. بیجا: بینا.
60. 60. کشّی، ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزیز (بیتا). الرجال. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی.
61. 61. کلباسی، محمد بن محمد ابراهیم (بیتا). الرسائل الرجالیة. قم: دارالحدیث.
62. 62. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی. بیجا: دار الکتب الاسلامیه.
63. 63. مامقانی، ملاعبداللّه بن محمدحسن (1350). نهایة المقال. قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
64. 64. مامقانی، ملاعبداللّه بن محمدحسن (بیتا). تنقیح المقال. بیجا: بینا.
65. 65. مجلسی، محمد تقی بن مقصود (مجلسی اول) (1406). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
66. 66. مجلسی، محمد تقی بن مقصود (مجلسی اول). (1414). لوامع صاحبقرانی. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
67. 67. مجلسی، مولی محمد باقربن مولی محمد تقی (مجلسی دوم) (1404). مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
68. 68. مجلسی، مولی محمد باقربن مولی محمد تقی (مجلسی دوم) (1406). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
69. 69. قدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
70. 70. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بیتا). جامع الرواه. بیجا: بینا.
71. 71. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1413). فقه الحدود و التعزیرات. مکتبه امیرالمومنین.
72. 72. موسوی خمینی، سید روح اللّه (بیتا). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه دارالعلم.
73. 73. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (بیتا). معجم رجال الحدیث. بیجا: بینا.
74. 74. موسوی عاملی، محمد بن علی (1411). مدارک الأحکام. قم: مؤسسه آل البیت.
75. 75. موسوی قزوینی، سید علی (1424). ینابیع الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
76. 76. موسوی گلپایگانی، محمد رضا (1412). الدرالمنضود فی احکام الحدود. (تقریرات درس خارج آیت‌الله گلپایگانی، مقرر: علی کریمی جهرمی). قرآن: دارالقرآن الکریم.
77. 77. نجاشی، أبی العبّاس أحمد بن علیّ (1407). الرجال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
78. 78. نجفی، محمد حسن بن باقر (1404). جواهرالکلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
79. 79. نجفی اصفهانی، محمد تقی (1427). تبصره الفقهاء. قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
80. 80. نوری، میرزا حسین (1417). خاتمه المستدرک. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
81. یوسفی، حسن بن ابی طالب (فاضل آبی) (1417). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
_||_Quran.
Akbari, M.I.N. (1992). Alirshad. Qom: Al-Shaykh Al-Mufid congress.
Akbari, M.I.N. (1992). Alirshad. Qom: Al-Shaykh Al-Mufid congress.
Akbari, M.I.N. (1992). Mughniyeh. Qom: International World Congress of Al-Shaykh Al-Mufid.
Akbari, M.I.N. (no date). Alirshad. ( no location): ( no publication name).
Akbari, M.I.N. (no date). kitab al-Ghaibah.( no location): ( no publication name).
Akhund Khorasani, M. (1999). The adequacy of principle (frst ed). Qom: (no publication name)
Ameli, M.I.H.(1993). Mashreq al-shamsin (1st ed). Āstān-e Qods-e Razavi: Al-Maaref Islamic Organization.
Ameli, M.I.M. (1989). Alma dameshqieh. Beirut: Dar Al Tourath.
Ameli, Z.I.A. ( no date). Hashiah al-irshad. Qom: Islamic Propagation Office.
Ameli, Z.I.A.(1991). Rawdal Bahiyat. Qom: Islamic Propagation Office.
Ameli, Z.I.A.(1992). Masalek-al- Efham. Qom: Al-Maaref Islamic Organization.
Barqi , A. J. (2004 ). Al-rejal . Tehran: Tehran University.
Boroujerdi, M. B. (1984). Alfavayed Al-rajalieh. Mashhad: Islamic Research Academy
Fadil hendi, M.I.H. (1995). Kashf-ul-lesam. Qom: Islamic Publications Office.
Fadil Lankarani, M.(2001). Tafsil-ul-sharia fi sharh tahrir ul-vasileh. Qom: Fiqhi center of Aeme- athar.
Fadil Lankarani, M. (no date). Course outside the judicial sentences and punishments. (manuscript)
Farahidi, KH.I.A. (1989). Kitab al-ain. Qom:Manshurat Hajarah.
Haeri, M. (1995).Montahi al meqal fi ahval alrijal. Qom: Institute of al-Bayt (AS).
Heli, H.(1963). Al-rijal. Tehran: Tehran University
Heli, H.I.Y.M.(1961). Al-kelaseh. Najaf: Almatbaal al-heydariyeh.
Heli, H.I.Y.M.(1961).Montahi almatlab. Mashhad: Majma al-Buḥūth al-Islāmīyah.
Heli, H.I.Y. (1962). Mokhtalef Al-Shia. Qom: Islamic Publications Office.
Heli, H.I.Y.M.(1962). Qawa'id al-Ahkam. Qom: Islamic Publications Office.
Heli, M.I.H. (2008). Izah al-favaid fi sharh moshkelat al qawaed. Qom: Ismailian publishing.
Heli, M.I.M.A.(1985). Al-saraer. Qom: Islamic Publications Office.
Heli, N.J.H.(1987). Share ul islam. Qom: Ismailian publishing.
Heli, N.J.H.(1997). Al –motabar fi sharhe Moxtasar. Qom: (no publication name).
Heli, N.J.H. (1997). Al -Moxtasar Al-Nafe. Qom: Aldiniyeh publishing.
Heli, Y.I.S. (no date). Nozhat -Al-Nazaer. (no location) :(no publication name)
Himyari, A.I.J. (1992). Qurbul Asnad.Qom: Institute of al-Bayt (AS).
Horr Ameli, M. (1988) Vasayel al-Shia. Qom: Al-Bayt Institute
Ibn Ghzaeri, A. A. (no date). Al-rejal. (no location) :(no publication name)
Ibn Manzur, M. (1993), Lesan alarab. Beirut: Dar-al fekr
Ibn Tavous, A. (1985). Fallah alsael. Qom: Boostan e Ketab
Kafi ul kefa,S.I.I .(1993). Almohit fi allaqe. Beirut: Alem-ul-kitab.
Kalbasi, M.I.M. (no date). Al-resael-ul-rijalieh. Qom: Dar-ul-hadith.
Keshi, A.M.I.O.(no date). Al-rijal. Mashhad: Mashhad University.
khajoei, M. I. (1993). Comments on Mashreq al-shamsin. Mashhad: Islamic Research Academy.
Khaqani, A. (1983). Al-rijal. Qom: Publishing Center of Islamic Sciences.
Koleini, A.M.I.M.(1986). Al kafi. No location: Dar-ul-kitab islamia.
Majlesi, M.I.M.(1985). Ruzat-ul-motaqin fi sharh-e- man la yahzar.Qom:Islamic Cultural Institute of Kushanpour.
Majlesi, M.I.M. (1993). lavamee-sahebqarani. Qom: Ismailia Organization.
Majlesi, M.M.M. (1993). Mir'āt al-'uqūl fī sharḥ akhbār Āl al-Rasūl. Tehran: Ismailia organization.
Majlesi, M.M.M. (1995). Malaz alakhyar fi fahm tahzib alakhbar. Qom: Public Library of Ayatollah Marashi Najafi.
Mamaghani, M.I.M (no date). Tanqih al-Maqal. (no location): (no publication name).
Mamaghani, M.I.M.(1931). Nihayah al meghal. Qom: Majma-i Zakhāʼir-i Islāmī.
Moghadas Ardabili, A.I.M. (1992). Majma ' al-fa'idah wa al-burhan. Qom: Islamic Publications Office.
Moghadas Ardabili, A.I.M. (no date). Jame-ul-rawaeh. (no location): (no publication name).
Moosavi Ameli, M.I.A. (1990). Madarek al-Ahkam. Beirut: Institute of al-Bayt (AS).
Moosavi Golpayegani, M. (1991). Al der al mandud fi ahkam al-hudud. Qom: Darul Quran Ul Karim.
Moosavi Khomeini, S.R. (no date). Tahrir al-Wasilah. Qom: Dar-al-ilm Institute.
Moosavi Khoyi, S.A.(no date). Majma-al- rijal al-hadith. (no location): (no publication name).
Moosavi Qazvini, S.A. (2003). Yanabe –ul-ahkam fi marefat-al-halal wal-haram. Qom: Islamic Publications Office.
Mousavi Ardabili, S.A. (1992). Fiqh-al-hudu wa ta’zirat. No location: Maktab-e- Amiralmomenin.
Najafi Isfahani, M. (2006). Tabsare al fokaha. Qom: Majma-i Zakhāʼir-i Islāmī.
Najafi, M.I.B. (no date). Jawaher Alkalam. Beirut: Dar Ahy'a alTrath alArabi.
Najashi, A.A.I.B. (1986). Al-rijal. Qom: Islamic Publications Office.
Noori, M.H. (1996). Khatam Al-Mustadrak. Qom: Institute of al-Bayt (AS).
Qomi, A.I.I. (no date). Tafsir-ul-qomi. (no location):( no publication name).
Qomi, J.I.M. (1977). Kāmil al-zīyārāt Najaf: Dar-ul-mortadavieh.
Qomi, M.I.A. (1982). Maānī al-Akhbār. Qom: Islamic Publications Office.
Qomi, M.I.A. (1992). Kitab Man La-yahzar al-faqih. Qom: Islamic Publications Office.
Qomi, M.I.A. (1994). Al-Moqneh. Qom: Imam Hadi Institute.
Shabiri Zanjani, S.M. (1998). The Book of Marriage (Kitab Al-Nikah). Qom: Rayprdaz Research Institute.
Shushtari, M.T. (1985). Al najat fi sharh al mae.Tehran: Sadough Publishing.
Sobhani, J. (no date). Course outside the judicial sentences and punishment.
Sobhani, J. (no date). The principles of Hadith and Ahkam in Derayah science. Qom: Islamic Publication Institute.
Tabatabaee, S.A. (1997). Riyad al-masail. Qom: Institute of al-Bayt (AS).
Tabrizi, M. J. A. (1995). Judicial sentences and punishment. Qom: The office of Ayatollah Tabrizi.
Tabrizi, M. J. A. (1995). Course outside the judicial sentences and punishment Qom: Ismailian Publication.
Tabrizi, M. J. A. (1995). Ershad eltaleb ela al taaliq alal makaseb. Qom: Ismailian publishing.
Tafrishi, S.M. (no date). Naqd al-Rijāl. (no location) :(no publication name)
Toosi, A.M. (1970). Al-Istibsa. Tehran: Darul kitab islamia.
Toosi, A.M. (1986). Tahzib Al-ahkam. Tehran: Darul Kitab Islamia.
Toosi, A.M. (1996). Uddah fī uṣūl al-fiqh. Qom: (no Publication name).
Toosi, A.M. (2006). Al-rijal. Tehran: Islamic Publications Office.
Toosi, A.M. (no date). Al-Fehrist. Najaf: Radbiyah publishing.
Toosi, A.M.(no date). Kitab al-ghaibah. (no location): (no publication name).
Tostari, M.T. (no date).Qamus al-rijal. (no location) :(no publication name)
Yousefi, H.I.A. (1996). Kashf al rumooz fi sharh Mukhtasar al-nafe. Qom: Islamic Publications Office.