بررسی فقهی وحقوقی خیار رؤیت درمعاملات الکترونیکی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصیمحمدمهدی زارعی 1 , مهدی جانعلی نژاد 2
1 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - کارشناسی ارشد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
کلید واژه: اینترنت, معاملات, خیار رویت, الکترونیکی, مسقطات,
چکیده مقاله :
داد و ستد الکترونیکی به واسطه ابزارهایی مثل تلگرام، پست الکترونیکی، اینترنت و ... امکان پذیر است. علیرغم تعلق خیار رؤیت به معاملات سنتی، به دلیل تأمین خواسته های متعاملین از یک سو و تابعیت حکمی معاملات الکترونیکی از معاملات سنتی از سوی دیگر، جریان خیار مذکور در بخش هایی از معاملات الکترونیکی نیز مسلم دانسته شده است. در قانون مدنی قانونگذار موادی را برای خیار رویت اختصاص داده است و به موازات آن در حمایت از طرفین این نوع از معاملات به ویژه مصرف کننده قوانین تجارت الکترونیکی نیز وضع شده است. این پژوهش در پی آن است به صورت مشخص جهات مختلف وقوع خیار رؤیت و تخلف وصف در معاملات الکترونیک را همراه با تبیین قلمرو آن ذیل برخی مسائل مرتبط با آن بررسی نماید و درآخر به این نتیجه رسیده است که امکان وقوع خیار رؤیت از جهاتی در این نوع معاملات وجود دارد و از جهاتی دیگر غیر ممکن می باشد. این تفاوت به توصیف و تأمین کالا در فضای مجازی بستگی دارد. بدین صورت که اگر با ابزارهای مستقل از رایانه و اینترنت مانند تلفن، تلگراف، پیامک و ... معامله مذکور با توصیف محقق شود می توان از خیار رویت استفاده کرد ولی اگر از طریق ابزارهای دیگر الکترونیکی مثل اینترنت اعم از ویدئوکنفرانس، ایمیل، چت، وب سایت ها و... باشد خیار، خروج تخصصی خواهد داشت. هرچند که به لحاظ تأمین کالا قابلیت اجرایی خیار رؤیت به شرط عدم اشتراط معامله به مسقطات خیار در این دسته از ابزارها نیز وجود دارد.
The knowledge of jurisprudence and jurisprudential principles are two fundamental sources of knowledge in the deduction of Islamic Law through which each jurisprudential researcher must stick to their research. Analysis of the issues under discussion in the realm of these two sets of knowledge convinces us that most of these issues are not merely restricted to jurisprudential discretion but produce data and lead to intellectual methods that supply the truthfulness of any kind of deduction, especially from the written texts. In the legislative system of Islamic Republic of Iran which is based on Islamic Laws, familiarity with the deduction method and confrontation with texts from the viewpoint of Muslim jurists is an undeniable need. The two fields of knowledge are fundamentally important in drawing inference from positive laws as well as legislative approach in the Islamic Republic of Iran. However, they have not been addressed in national jurisdiction system as they should have been. The present study is aimed to make the significance of the issue clear in making a juridical fair judgment.
قرآن کریم.
2- ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد، (1414)، لسان العرب، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع دار صادر، بیروت.
3- اردبیلى، احمد، (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4- اصفهانى، حسین بن محمد راغب، (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، دار العلم الدار الشامیه، لبنان.
5- امامى، سید حسن، (بیتا)، حقوق مدنى، انتشارات اسلامیه، تهران.
6- انصارى، مرتضى، (1415)، المکاسب، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم.
7- بحرانى، آل عصفور یوسف، (1405)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، دفتر انتشارات اسلامى مدرسین حوزه علمیه قم.
8- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1387)، مجموعه محشی قانون مدنی، گنج دانش، تهران.
9- حرّعاملى، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
10- حلّى، محقق نجم الدین، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
11- حلّى، علامه حسن بن یوسف مطهر اسدی، (1414)، تذکره الفقهاء، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
12- حلّى، علامه حسن بن یوسف مطهر اسدی، (1419)، نهایه الإحکام فی معرفه الأحکام، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
13- حلّى، علامه حسن بن یوسف مطهر اسدی، (1410)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
14- خراسانى، آخوند محمد کاظم بن حسین، (1406)، حاشیه المکاسب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران.
15- خمینى، سید روحالله موسوى، (1421)، البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، تهران.
16- خویى، سید ابوالقاسم موسوى، (1412)، مصباح الفقاهه (المکاسب)، نشر دارالهادی، قم.
17- خویى، سید ابوالقاسم موسوى، (1429)، منهاج الفقاهه، انوار الهدى، قم.
18- روحانى، سید صادق، (1412)، فقه الصادق علیه السلام، دار الکتاب مدرسه امام صادق علیه السلام، قم.
19- زرگر،محمود، (1380)، مدلهای راهبردی وراهکارهای تجارت در اینترنت، نشر بهینه، تهران.
20- صدوق، محمّد بن على بن بابویه، (1413)، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21- صفایی، سیدحسین، (1385)، قواعد عمومی قراردادها، میزان، تهران.
22- طاهرى، حبیب الله، (1418)، حقوق مدنى، دفترانتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
23- طباطبایى، سید محسن، (1410)، منهاج الصالحین، التعارف للمطبوعات، بیجا.
24- طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن، (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیه، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، تهران.
25- عاملى، شهید اول محمد بن مکى، (1417)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
26- عاملى، شهید اول محمد بن مکى، (1410)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه، دار التراث الإسلامیه، بیروت.
27- عاملى کرکى، محقق ثانى، (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
28- فیض، علیرضا، (1382)، مبادی فقه واصول، دانشگاه تهران.
29- قرشى، سید علىاکبر، (1412)، قاموس قرآن، دار الکتب الإسلامیه، تهران.
30- قیم، عبدالنبی، (1387)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران.
31- طکابلى، محمد اسحاق فیاض، (بیتا)، منهاج الصالحین (للفیاض)، بیجا.
32- کاتوزیان، امیرناصر، (1391)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، گنج دانش، تهران.
33- مصطفوى، سید محمدکاظم، (1423)، فقه المعاملات، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
34- نجفى، حبیبالله، (1407)، فقه الإمامیه، کتابفروشى داورى، قم.
35- نجفى، کاشفالغطاء، (1422)، شرح خیارات اللمعه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36- نجفى، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
37- نراقى، محمد مهدى، أنیس التجار، (1425)، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
38- نیکبخش، محمدحسن و آذر صابری، مهدی، (1380)، آشنایی با تجارت الکترونیک و زیرساختهای آن، بیجا.
39- موسوی بجنوردی، حسن، (۱۴۰۲)، القواعد الفقهیه، چاپ افست، قم.
40- م‍قدس اردب‍ی‍لی، احمد بن محمد، (۱۳۶۲)، م‍ج‍م‍ع‌‌ال‍ف‍ائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذه‍ان، ج‍م‍اع‍ه‌‌ال‍م‍درس‍ی‍ن فی ال‍ح‍وزه ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ه ب‍ق‍م، مؤسسه ال‍ن‍ش‍ر‌الاس‍لام‍ی، قم.
41- مشکینی، میرزا علی، (1379) ، اصطلاحات الأصول، نشر الهادی، قم.
42- مظفر، محمدرضا، (بیتا)، اصول‌الفقه، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
43- ملا محسن، فیض کاشانى، (1418)، الأصفى فى تفسیرالقرآن، مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی، قم.
44- موسوى همدانى، سید محمدباقر، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
45- نخجوانى، نعمتالله بن محمود، (1999)، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، دار رکابى للنشر، مصر.
46- هاشمى شاهرودى، سید محمود و جمعى از پژوهشگران، (1382)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى، قم.
47- - هاشمى شاهرودى، سید محمود و جمعى از پژوهشگران، (1417)، معجم فقه الجواهر، الغدیر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت.
50- عبدیپور، ابراهیم، (1389)، تحلیل حقوقی ماهیت پول الکترونیکی، مجله حقوق خصوصی، شماره 16.
51- برازندهتر، علیرضا، (1380)، کارتهای الکترونیکی در اقتصاد نوین، مجله حسابداری، پیام بانک، شماره 298.
_||_
Ansari, M. (1995). Faridul Osoul. Qom: Islamic Publishing Institute affiliated to Qom.
Bakhtar, S. A. (2009). A complete collection of precedents of equity of the supreme court. Tehran: Jangal Publication.
Bazgir. Y. (2002). Jurisprudence rules and laws based on the decisions of the supreme court. Tehran: Danesh Negar Publication.
Dehkhoda, A. A .(1997). Dictionary. Tehran: University of Tehran.
Fayazi, A. (2006). Principles of law and jurisprudence. Tehran: University of Tehran Press.
Fayazi, M. (2013). About philosophy of the principles of Islamic Law. Qom: Research Center for Islamic Culture and Thought.
Fazeli, M. (2002). Shiite jurisprudence principles. Qom: Aemeh Athar Publication Center.
Hadawi, M.(2006). Judgment and judge. Qom: Khane Kherad Publication.
Hakim, M. T. (1997). General principles in comparative jurisprudence. Qom: World Assembly of Ahlol Bayt.
Heidari, A. N. (1991). Principles of deduction. Qom: Committee of Management of the Scientific Seminar.
Jafari, Langroudi. M.J. (1993). Terminology of law. Tehran: Ganj Danesh Library.
Javadi Amoli, A. (2011). Judgment rule in Islam. Qom: Asra Publication Center.
Khodabakhshi, A.(2014). Jurisprudence fundamentals of proceedings and its impact on judicial procedures. Tehran: Enteshar Publishing Corporation.
Khoei, A. (1992). Lectures in the fundamentals of jurisprudence. Qom: Institute for Revival of Imam Khoei’s Works.
Khomeini, R. (1992). Anwar Al-Hidayah. Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Khorassani, M .(1996). Kefayah Al-Osul. Tehran: Ahalul Bayt Le Ehya Al-Torath.
Mirzaye, A. (1999). Laws of jurisprudence. Qom: Islamic Scientific Office.
Moghniyeh, M. J. (1975). Knowledge of the fundamentals of jurisprudence in modern days. Beirut: Darol Elm Al-Malaein.
Mohammadi, A .(1996). Explanation of principles of inference. Qom: Dar Al-Fekr.
Mozaffar, M. R. (2008). Fundamentals of jurisprudence. Qom: Ketab Publication.
Mousavi, M. (2000). Science of principles Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
Sabzevari, A. (1993). Tahdib Usoul. Qom: Al-Menar Institute.
Sadr, M. B. (1998). Lessons of theology. Qom: Mohammad Hossein Ashkenani Publication.
Shahabi, M. (1965). Details of principles. Tehran: Alami Publication.
Sobhani Tabrizi, J.(2007). Al-Vasit. Qom: Imam Sadiq Publication.
Sobhani Tabrizi, J. (2013). On the philosophy of jurisprudence fundamentals. Qom: Research Center for Islamic Culture and Thought.
Touni, A. (1996). Al-Vifayah in the fundamentals of jurisprudence. Qom: Assembly of Islamic thought.
Waseti, M. (1993). Tajul Arous. Beirut: Dar Al-Fekr Publication.
Welaei, I. (2008). Dictionary of the terms of principles. Tehran: Ney Publication.