قتل ناشی از شبهه در هدف با نگاهی به قانون مجازات اسلامی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

کیومرث کلانتری ¹ ( دانشگاه مازندران )
فرشاد شیرزادی فر ² ( دانشگاه مازندران )

تاریخ دریافت : 1396/02/12 تاریخ پذیرش : 1396/02/12 تاریخ انتشار : 1396/02/12

کلید واژه: مهدورالدم, قتل عمد, شبهه در هدف, محقون‌الدم, قتل خطایی,

چکیده مقاله :

شبهه یا اشتباه در لغت به معنای خطا، جهل و ناآگاهی است و در معنای حقوقی بدین معنا است که قاتل شخص مورد نظر را هدف می‌گیرد، اما به خاطر اتفاقاتی مانند عدم مهارت یا علل غیر ارادی تیرش خطا رفته و به دیگری اصابت می کند و او را از پا در می‌آورد. درخصوص این که اشتباه در هدف چه تأثیری در ماهیت قتل ارتکابی دارد به نظر می‌رسد بین دو حالت باید قائل به تفکیک شد: 1- اگر فرد قصد شلیک به شی یا حیوان یا انسان مهدورالدم را داشته لیکن تیرش به خطا رفته و به انسان محقون الدمی اصابت کرده است در این فرض قتل ارتکابی خطای محض است. 2- فرضی که فرد قصد شلیک به سوی انسان محقون الدم و محترمی داشته لیکن تیر او به خطا رفته و انسان محقون الدم دیگری را کشته است که در این جا با توجه به منطق حقوق کیفری باید قتل ارتکابی را عمد بدانیم. در خصوص موضع فقها در خصوص اشتباه در هدف اکثر فقها بدون اینکه تفاوتی بین قصد تیراندازی به انسان مهدورالدم یا محقون الدم قائل شوند، قتل ارتکابی را خطای محض دانسته‌اند. همین موضع در ماده 296 قانون مجازت اسلامی (1370) دیده می‌شد. خوشبختانه قانونگذار جدید از طرفی با حذف ماده 296 قانون سابق و وضع بند "ت" ماده 290 کوشیده تا این پیام را برساند که اشتباه در هدف در جایی که هم هدف اولیه و هم هدف نهایی محقون الدم باشند، تأثیری در ماهیت قتل ارتکابی ندارد (همانطور که اشتباه در هویت برابر ماده 294 تاثیری در ماهیت قتل ارتکابی ندارد) چون اگر پذیرفته شود هدف مقنن حمایت از انسان به ماهو انسان است نه شخص یا اشخاص خاص، بنابراین هیچ فرقی نمی‌کند که در نهایت چه کسی کشته شود. مهم کشته‌شدن انسان محقون‌الدم است که در این جا محقق شده، بنابراین قتل ارتکابی عمد تلقی می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

Uncertainty or error in word means mistake, ignorance and unawareness. And in legal sense it means that the murderer targets an objective person but hits somebody else and kills him/her for any reason including lack of skill or involuntary causes. In respect to the impact of error in target on nature of murder, it seems two modes should be distinguished: 1- If a person intends to shoot on a punishable thing, animal or person and his shoot would go wrong and hit a respectful one, in this case the murder is considered as pure error.2- If a person intends to shoot on a respectful one, but his shoot would go wrong and kill another respectful person, this case is assumed as intentional murder according to criminal rights logic. Regarding Shiite jurists view on error in targeting, most of them assume this kind of murder as pure error without distinguishing between shooting to a punishable or a respectful person. The same case is seen in Article 296 Islamic Penal Code (1370). Fortunately, by deleting old article 296 and registering Clause “D” Article 290, the new legislator has been trying to declare that error in targeting where both primary and final target are respectful persons, has no impact on the nature of murder (as according to Article 294, error in identity has no impact on the nature of murder) because if we accept that legislator’s goal is to protect each person not one or some specific one (s), then there is no difference who would be murdered at the end. The important point is that a respectful person is murdered so the murder is considered as intentional murder.