ارزیابی سازگاری ژنوتیپ‌های برنج به روش GGE بای‌پلات به منظور کشت فراسرزمینی در چند کشور آسیای مرکزی و غربی
محورهای موضوعی : زراعت و اصلاح نباتات
حسین رحیم سروش
1
(استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ٰرشت، ایران.)
عباس شهدی کومله
2
(استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.)
علیرضا ترنگ
3
(استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.)
مریم حسینی چالشتری
4
(استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.)
مهرزاد اله‌قلی‌پور
5
(استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.)
علیرضا حقیقی حسنعلیده
6
(کارشناس مرکز بینالمللی برنج آسیای مرکزی و غربی، رشت، ایران.)
کلید واژه: سازگاری, پایداری, بای‌پلات, برنج,
چکیده مقاله :
این تحقیق جهت بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد و برخی صفات مهم زراعی و کیفی برنج با استفاده از 14 ژنوتیپ برنج شامل 12 رقم و لاین ارسالی از مؤسسه تحقیقات برنج به همراه یک شاهد منطقه‌ای (خزر) و یک شاهد بومی (هاشمی، استقلال، یاسمین و عثمان‌چیک) در محیط شالیزارهای مناطقی از کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و عراق به عنوان اوّلین پروژه تحقیقاتی بینالمللی برای کشورهای منطقه آسیای مرکزی و غربی و تحت برنامه ایجاد شبکه تحقیقات و ارزیابی چند محیطی برای بهبود ذخایر ژنتیکی برنج در غالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تجزیه واریانس ساده و مرکب، مقایسه میانگین صفات و تجزیه پایداری به روش GGE بای‌پلات انجام گرفت. نتایج تجزیه پایداری عملکرد براساس تجزیه مرکب در سه منطقه ترکیه، عراق و ایران به روش GGE بای‌پلات نشان داد که پایدارترین ژنوتیپ‌ها به ترتیب ژنوتیپ‌های گوهر، درفک، 184104-34، 184104-11، 18333-12 و 18425-20 می‌باشند. این ژنوتیپ‌ها دارای عملکرد بالاتر از متوسط کل بودند. نتایج حاصل از این پژوهش منجر به انتخاب لاین 18426-56-3 در ترکیه، دو رقم درفک و شیرودی در عراق، پنج لاین امیدبخش شامل 18425-20، 18426-56-3، 184104-34، 184104-11 و 18433-12 در ایران، ارقام گوهر، شیرودی، درفک و لاین 184104-11 در آذربایجان به عنوان لاین‌‌های با عملکرد بالا و متوسط و دارای خصوصیات زراعی وکیفیت دانه مطلوب، جهت ارزیابی در آزمایش‌های پیشرفته‌تر در برنامه اصلاح و معرفی مستقیم رقم، گردید.
In order to evaluate the adaptability, yield and some important agronomic and qualitative traits of rice, this study was carried out with 14 rice genotypes, including 12 rice lines and varieties from Rice Research Institute of Iran along with a regional (Khazar) and a local (Hashemi, Esteghlal, Yasmin and Osmancik) check in paddy areas of Iran, Azerbaijan, Turkey and Iraq as the first regional project for Central and West Asian countries under a research program entitled “Establishing a Multi-location Evaluation and Research Network for Genetic Enhancement in Central and West Asia (EMERGE-CWA)”. The experimental design was a randomized complete block design with three replications. Simple and combined analysis of variance, comparison means of traits and stability analysis through GGE Biplot was conducted. Stability analysis results for yield based on compound analysis in three regions of Turkey, Iraq and Iran by GGE Biplot method revealed that the most stable genotypes are Gohar, Dorfak, 184104-34, 184104-11, 18333-12 and 18425-20, respectively. These genotypes had higher yield than average. This research resulted in selecting line 18426-56-3 in Turkey, Shiroodi and Dorfak varieties in Iraq, five promising line including 18425-20, 18436-56-3, 184104-34, 184104-11 and 18433-12 in Iran as the genotypes with high and intermediate yield and desirable agronomic and grain quality characteristics. These genotypes would be utilized in advanced trials of various rice breeding programs to release directly as new varieties.
_||_