مطالعه جامعه‌شناختی مدگرایی در جامعه شهری (فراتحلیل پژوهش‌های بازه زمانی 1387-1400)
موسی سعادتی
1
(
استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
)
سید سعید حسینی زاده آرانی
2
(
استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه آیت اله بروجردی، بروجرد، لرستان، ایران
)
طاها عشایری
3
(
عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی
)
کلید واژه: تمایزطلبی, تشخص طلبی, طبقه اجتماعی, مدگرایی, مدرنیته, شهرگرایی,
چکیده مقاله :
جامعه مدرنیته با ظهور خود؛ الگوهای جدید مدگرایی را بیش‌ازپیش مطرح کرد. هدف اصلی پژوهش مطالعه دلایل جامعه‌شناختی مدگرایی در جامعه شهری به روش فراتحلیل دربازه زمانی 1387-1400 است. روش تحقیق از نوع فراتحلیل کمی، واحد تحلیل مقاله و رساله‌های دانشگاهی، جامعه آماری آن 56 و حجم نمونه به روش تعمدی-غیراحتمالی 35 سند پیمایشی بوده است. اندازه اثر نهایی پژوهش نشان می‌دهد که عوامل رسانه‌ای (عضویت در فیس‌بوک، میزان‌استفاده‌ازفضای‌مجازی، انگیزه‌استفاده‌ازفضای‌مجازی، رسانه‌های خارجی، رسانه‌های داخلی)؛ عوامل سبک فراغتی (میزان مصرف‌گرایی، میزان اوقات فراغت، مصرف متظاهرانه، سبک زندگی نوین)؛ عوامل سرمایه (سرمایه اقتصادی، سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی)، عوامل اجتماعی (عضویت در شبکه دوستان، داشتن گروه‌های مرجع، احساس همنوایی اجتماعی و فشار اجتماعی)، عوامل تمایزیابی (کسب منزلت اجتماعی، تشخص طلبی، تنوع‌طلبی، مدیریت بدن)؛ عوامل هویتی (هویت خانوادگی، هویت دینی، هویت فرهنگی) و عوامل جمعیتی (میزان درآمد، سن، مدت سکونت در شهر مدرن، طبقه اجتماعی و میزان تحصیلات) در گرایش به مدگرایی مؤثر بوده است.
چکیده انگلیسی :
The main purpose of the research is to study the sociological reasons of fashionism in urban society by meta-analysis method in the period of 1387-1400. The research method is quantitative meta-analysis The size of the final effect of the research shows that media factors (Facebook membership, use of cyberspace, motivation to use cyberspace, external media, internal media); leisure style factors (the level of consumerism, the amount of free time, ostentatious consumption, modern lifestyle); Capital factors (economic capital, cultural capital and social capital), social factors (membership in the network of friends, having reference groups, feeling of social conformity and social pressure), differentiation factors (acquiring social status, seeking individuality, seeking diversity, body management); Identity factors (family identity, religious identity, cultural identity) and demographic factors (income level, age, length of residence in the modern city, social class and level of education) have been effective in trending towards fashion.
استوتزل، ژان (1371)؛ روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
اسفندیاری، سرور (1387)؛ واقعیت مد و مدگرایی نشریه پیام زن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
اسفندیاری، عفت؛ احمدنادری، علی و احمدی، سمیه (1396)؛ بررسی علل گرایش به مد در بین دختران 30- 15 ساله شهر همدان، مجله مطالعات فرهنگی پلیس، شماره 12، ص 89 – 75.
اعتمادی فر، مهدی (1392)؛ مطالعه جامعه‌شناختی انگیزه زنان از گرایش به جراحی‌های زیبایی، پژوهشنامه زنان، شماره دوم.
افراسیابی، حسین؛ سیارخلج، حامد و شکوهی‌فر، کاوه (1395)؛ عوامل مرتبط با مدگرایی در بین جوانان شهر یزد، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال 7، شماره 1، ص 64-35.
اکبری، محمد؛ بوستانی، داریوش و زیدآبادی، ابهام (1394)؛ بررسی عوامل مؤثر بر میزان استفاده دانشجویان دختر از لوازم‌آرایش، زن و فرهنگ و هنر، دوره 7، شماره 4.
ایزی، الهه سادات (1395)؛ بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مدگرایی (عفاف و حجاب) در بین دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، سال 3، شماره 9.
آقازاده، اکبر (1398)؛ بررسی عوامل مؤثر بر گرایش بر مدگرایی ورزشکاران حرفه‌ای، روان‌شناسی ورزشی، شماره 28، ص 178- 165.
بهرامی، زهرا (1396)؛ بررسی رابطه استفاده از ماهواره و گرایش به مد در بین زنان و جوانان 50- 18 سال شهرستان هرسین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران غرب، دانشگاه پیام نور استان تهران.
بیلری، فاطمه (1395)؛ بررسی رابطه بین پایبندی به ارزش‌های اجتماعی با گرایش به مد در بین دانش آموزان (شهر عنبرآباد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
پیلتن، فخرالسادات و طالبی، حسن (1392)؛ بررسی عوامل اجتماعی گرایش به مد در بین نوجوانان، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال 4، شماره 11.
توسلی، افسانه؛ سمواتی، فاطمه و فتحعلی‌زاده، معصومه (1396)؛ عوامل جامعه‌شناختی تأثیرگذار بر استفاده از برند در میان زنان مراجعه‌کننده به مراکز خرید شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 2، ص 276-259.
توکلی والا، ژاله (1395)؛ تحلیل جامعه‌شناختی گرایش جوانان به مدگرایی در تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
جهانبخش گنجة صادق و جعفری، نیما (1396)؛ تبیین جامعه‌شناختی مدگرایی از دید دانشجویان دختر دانشگاه خوارزمی، مجله مطالعات میان فرهنگی، سال 13، شماره 34، ص 112-87.
حاتمی، خدیجه (1392)؛ بررسی عوامل مرتبط با مدگرایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز.
حاتمی، خدیجه؛ امیر کواسمی، یوب و آقایاری هیر، توکل (1393)؛ بررسی رابطه بین همرنگی، تشخص‌طلبی و طبقه اجتماعی – اقتصادی با میزان مدگرایی، جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 26، شماره 4، شماره پیاپی 4، ص 212- 199.
خواجه نوری، بیژن و هنرورن، زهرا (1390)؛ بررسی عوامل جامعه‌پذیری مذهبی با گرایش به مد دانش آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهر شیراز، مجله توسعه اجتماعی، دوره 5، شماره 3 و 4، ص 34 -7.
دانش، یونس (1395)؛ بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی بین دانشجویان دختر در شهر هرمزگان، دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره 1، شماره 2.
دیلینی، تیم (1388)؛ نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی، ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران: نشر نی.
ذکایی، محمدسعید و پورغلام آرانی، زهرا (1384)؛ خرده‌فرهنگ یا مصرف فرهنگی: پژوهشی در بین دختران دانش‌آموز شهر تهران، نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 4.
ذوقی پایدار، محمدرضا، کرمی، افسانه و نبی زاده، صفدر (1397)؛ مقایسه اختلال تصویر تن، اختلال بدشکلی بدنی و گرایش به مد در افراد متقاضی و غیر متقاضی جراحی زیبایی، مجله روان‌شناسی سلامت، شماره 26، ص 24 – 7.
رسول‌زاده اقدم، صمد؛ عدلی پور، صمد؛ میرمحمدتبار، احمد و افشار، سیمین (1394)؛ / تحلیل نقش رسانه‌های اجتماعی در گرایش به سبک زندگی نوین در بین جوانان ایرانی، دو فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال 4، شماره 6.
رسول‌زاده اقدم؛ صمد؛ عدلی‌پور، صمد و میرمحمدتبار، سیداحمد (1395) مطالعه جامعه‌شناختی رابطه بین شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک با مدگرایی زنان شهر تبریز، مطالعات جامعه‌شناختی، سال 8، شماره 32، ص 35-52.
رضایی، سپیده (1391)؛ تفاوت بین دختران و پسران (رابطه بین سرمایه فرهنگی و گرایش جوانان به مد شهر شیراز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
ریتز، جورج (1385)؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
ساوج، مایک و وارد، آلن (1385)؛ جامعه‌شناسی شهری، ترجمه رضا ابوالقاسم پور، تهران: نشرسمت.
صالحی، اکبر و رومانی، سعید (1394)؛ بررسی رابطه بین سبک زندگی و نگرشی با میزان گرایش به مدگرایی دانشجویان، فصلنامه اخلاق، سال 4، شماره 18، ص 171-153.
عمیدی، حسن و احمدی، حاجی محمد (1395)؛ مطالعه رابطه بین عضویت در شبکه اجتماعی و تمایل به مدگرایی در جوانان با تأکید بر فیس‌بوک، مطالعات جامعه‌شناختی، سال 8، شماره 32.
فاضلی، محمد (1382)؛ مصرف و سبک زندگی، قم: نشر صبح صادق.
فرخ نیا، رحیم و لطفی، اعظم (1390)؛ بررسی تأثیر فضای مجازی اینترنت بر مدگرایی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار، دوره 7، شماره 22، ص 118- 95.
فلاح، وحید (1387)؛ بررسی رابطه طبقه اجتماعی – اقتصادی خانواده و گرایش‌های مد نوجوانان، فصلنامه تخصصی جامعه‌شناسی، شماره 12.
فلاحتی، محمد (1395)؛ بررسی سریال‌های شبکه ماهواره‌ای در گرایش زنان به مدگرایی (شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
قادری، طاهره و رضایی، سپیده (1392)؛ رابطه سرمایه فرهنگی و گرایش جوانان به مد (تفاوت بین دختر و پسر)، علوم اجتماعی، شماره 66.
قره‌داغی کرامه، سارا (1397)؛ تأثیر ابعاد مختلف دین‌داری بر گرایش جوانان استان البرز به صنعت مد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم انسانی، موسسه آموزش عالی بصیر.
کارگر، مریم (1396)؛ بررسی رابطه بین عضویت در شبکه اینستاگرام با نگرش به مد در نوجوانان (شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
کبیری، افشار؛ منوچهری، ایوب و بابازاده، رسول (1397)؛ تحلیل جامعه‌شناختی گونه‌های مدگرایی در میان شهروندان استان آذربایجان غربی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 7، شماره 4، ص 789-763.
کرایب، یان (1384)؛ نظریه‌های اجتماعی کلاسیک، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر آگه.
کلمن، ساموئل (1377)؛ بنیاد نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
کوزر، لوئیس (1384)؛ زندگی و اندیشه‌های بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشرعلمی.
کوهستان بحرآسمان، فاطمه؛ محمدی، اصغر و جهانبخش، اسماعیل (1398)؛ بررسی ارتباط بین مدگرایی و هویت اجتماعی در بین دختران جوان 15 تا 29 ساله شهر کرمان، زن و جامعه، سال 10، شماره 3، ص 238-215.
کیویستو، پیتر (1380)؛ اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1381)؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه منوچهرصبوری، تهران: نشر نی.
مام الهی، بیانه و علمی، محمود (1393)؛ تعیین عوامل اجتماعی مرتبط با مدگرایی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، مطالعات جامعه‌شناسی، دوره 6، شماره 18، ص 25 – 7.
محمدعلی، سارا (1394)؛ عوامل اجتماعی فرهنگی موثربر گرایش جوانان به پوشش و مد غربی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی.
محمدنژاد، علی (1383)؛ مدگرایی، تهران: نشریه نسیم البرز.
مداحی، جواد و قبادی، علیرضا (1400)، مدگرایی و جوانان، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، شماره یکم، ص 97-127
مزینانی، مریم (1382)؛ میزان تأثیرپذیری دانش آموزان دختر دوره دبیرستان منطقه یک تهران از فرهنگ بیگانه درزمینه مُد، آرایش و موسیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران
معیدفر، سعید و حقیقی، عبدالحمید (1387)؛ عوامل اجتماعی گرایش به مد در میان جوانان تهران، مجله مطالعات راهبردی ورزش وجوانان، شماره 14 و 15، ص 150 -137.
معینی، حسین؛ مرادی، فرشته و جهرمی، فرزانه (1399)؛ شناسایی علل و پیامدهای گرایش زنان به مد با استفاده از نظریه داده بنیاد، زن و جامعه، سال 11، شماره 3، ص 278-259.
مقدم زرندی، زهرا (1394)؛ عوامل مؤثر در گرایش به مد بین دانشجویان دختر (دانشگاه آزاد تهران مرکزی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مهدی زاده، سید مهدی (1389)؛ نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقاد، تهران: همشهری.
هنروران، زهرا (1391)؛ مطالعه رابطه عوامل روانی- اجتماعی با مدگرایی(مطالعه موردی: جوانان 15-29 ساله شهر شیراز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی ، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه شیراز.
یزدانی، سیدمحمدعلی (1396)؛ تأثیر برندها در گرایش به مد (مشتریان فروشگاه‌های مجازی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی موسسه آموزش عالی تاکستان.
یعقوبی، فاطمه (1398)؛ بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در گرایش دختران به مد و خودآرایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان.
Aspers, P. (2001); Markets in Fashion, A Phenomenological Approach, Stockholm. City University Press.
Bourdiuo, P. (1984); Distinction. New York. Routledge & Kegan paul.
Bourdiuo, P. (1998); Distinction. A Soial critique of the jugements of taste, London: R.k.p.
Featherston, M. (1991); “The body in consumer culture in: M. Featherston(Ed), Social process and Cultural Theory”, London: Sag.
Hirsch, P. (1972); «Processing Fad and Fashions: An Organization-Set Analysis of Cultural Industry System», American Journal of Sociology, No. 77, p 639–659.
Rafaat Jah, M. (2007); Female human identity in the challenge of makeup and fashion. Quarterly Journal of Women's Socio-Cultural Council, No. 38, pp. 179-135. (persian).
Shephard, A. Pookulangara, S. Kinley, T. R. & Josiam, B. M. (2016); Media influence, fashion, and shopping: a gender perspective. Journal of Fashion Marketing and Management, 20(1), 4-18.
Simmel, G. (1981); “Fashion”, in G. B. Sproles (ed), Perpective on Fashion, Minneapolis, Min: Burgessoriginally published in International Quarterly (1904) 10: 55-130.