توسعه طلبی امپراتوری روسیه در منطقه خلیج فارس و مواضع امپراتوری عثمانی در مقابل آن

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

لقمان دهقان نیری ¹ , عباس عاشوری نژاد ²

1 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
2 - دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

تاریخ دریافت : 1394/10/05 تاریخ پذیرش : 1394/10/05 تاریخ انتشار : 1389/07/01

کلید واژه: روسیه, خلیج فارس, بوشهر, بصره, عثمانی,

چکیده مقاله :

امپراتوری روسیه از حدود نیمه دوم قرن ۱۹م/۱۳هـ. ق و به خصوص ربع پایانی این قرن کوشید تا با تسلط نسبی بر شاه و دربار ایران، راه ورود و حضور خود را در خلیج فارس هموار نماید و آرزوهای دور و دراز خود را که همانا تسلط بر خلیج فارس بود، تحقق بخشد. در این راستا، امپراتوری مذکور به طور موقت به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافت. این اقدامات روس‌ها در شـرایطی رخ می‌داد که امپـراتوری عثمانی نیـز در همین برهه زمانی برای جبـران ناکامی‌هایش در اروپا و ماندن در جمع قدرت‌های بین المللی به شدت می‌کوشیدند تا قدرت درخشانِ گذشته خویش را در منطقه خلیج فارس احیا نماید. بدین ترتیب توسعه طلبی‌های روسیه و عثمانی لاجرم به رویارویی این دو امپراتوری بزرگ در کرانه‌ها و پس کرانه‌های خلیج فارس منجر گردید که پس از فراز و نشیب‌های فراوان به دلایل سیاست انگلستان در حمایت از عثمانی، افزایش استحکامات عثمانی‌ها در بصره، اتحاد آلمان – عثمانی و در ‌‌نهایت انعقاد قرارداد ۱۹۰۷م/۱۳۲۵هـ. ق به ناکامی کامل روس‌ها در تحقق اهدافشان در منطقه خلیج فارس انجامید.

چکیده انگلیسی:

Starting from the second half of the 19th century (13th AH), especially during the last quarter of that century, the Russian Empire – through partial control over Iranian Shah and court – paved their way to Persian Gulf, striving to materialize their long-lasting dream of gaining mastery over Persian Gulf; and, provisionally, they gained considerable success in this respect. These Russian measures were taking place at a period when the Ottoman Empire – as a compensation for their failure in Europe – was earnestly looking for ways of revitalizing their glorious past dominance over Persian Gulf region, so as not to be left out of the internatiKey Words: Russia, Ottoman, Persian Gulf, Basra, Bushehronal circles of power. Therefore, the expansionist attitudes of the Russian and Ottoman Empires culminated in their confrontation on the shores and inland areas of Persian Gulf. After a long series of ups and downs, Russians failed in realizing their dreams, mainly owing to: British policy in supporting the Ottoman Empire; Ottomans’ improving their strongholds at Basra; German-Ottoman coalition; and, ultimately, conclusion of 1907- (1325 AH) treaty