درک تاریخ و فلسفه آن در پرتو قرآن: ممیّزه تاریخ نگاری ابن‌خلدون
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
کلید واژه: فلسفه تاریخ, ابن‌خلدون, علم عمران, درک و فهم قرآن, عقلانیت تاریخی, العبر و مقدمه,
چکیده مقاله :
در میان فلاسفه و مورخان اسلامی، ابن‌خلدون فیلسوف، مورخ و جامعه شناس مسلمان تونسی قرن هشتم هجری شخصیتی است که تلاش کرد فلسفه و تاریخ را در پرتو قرآن تبیین و تفسیر کند. از نظر وی عقل از درک و فهم بسیاری از صفات الهی، توحید، مسائل فلسفه الهی و مابعدالطبیعه قاصر است. وی در عین نفی عقلانیت مطلق، عقلانیت تاریخی را جایگزین آن می‌کند و از این رو فلسفه او تبدیل به فلسفه تاریخ می شود. ابن‌خلدون با رد نظرات سه گانه مطرح ذات گرایی پیشینی ارسطو و پیروانش، و نومینالیزم خدامحور اشاعره و نومینالیزم انسان محور عصر مدرن، نظرگاه جدیدی به نام ذات گرایی پسینی ابداع می کند و در پارادیم ابداعی خود، علم عمران را پیشنهاد می کند که معنا و مفهوم و جایگاهی ممتاز در تفکرات این فیلسوف برجسته مسلمان دارد. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی و تحلیلی انجام شده و با تبیین و تحلیل موضوعات فوق الذکر به صورت مبسوط و مستدل و با تکیه بر آثار وی (مقدمه و العبر)، نشان می دهد که ابن خلدون اولین فیلسوف و مورخی است که توفیق یافته بحث های فلسفی و نظریات خود را در پرتو قرآنبه صورت وسیع و ساختارمند در درک و فهم تاریخ و فلسفه تاریخ به کار گیرد.
Among Islamic philosophers and historians, Ibn Khaldun, the Tunisian philosopher, historian and sociologist in the eighth century A.H. is the Muslim writer who tried to explain and interpret the Quran in the light of philosophy and history. He believes that wisdom fails to understand the divine attributes, monotheism, various points concerning divine philosophy and metaphysics. While denying the absolute rationality, he replaces historical rationality and hence his philosophy changes into a philosophy of history. By rejecting the three proposed ideas- Aristotle's and his followers' "a priori essentialism", ash'arites' "God-centered nominalism", and modern "human-centered nominalism", Ibn Khaldun creates a new perspective called "a posteriori nature-oriented." He suggests "civil science" in his new paradigm, having the meaning and distinctive position in the thoughts of this leading Muslim philosopher. This paper employs the library method and descriptive and analytical approach; it also explains and analyses the above issues in detail and documented. It relies on his works (Introduction and Experiences) illustrating that Ibn Khaldun is the first philosopher and historian succeeding to use his philosophical debate and views broadly and well-structured in the light of Quran in order to understand the history and philosophy of history.