شناسایی حدود تبرستان قدیم براساس جغرافیای سیاسی و تاریخی آن

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

ناهید پاکزاد ¹ , محمدرضا شریف زاده ² , ابوالفضل داوودی رکن آبادی ³ , مهسا خویی ⁴

1 - دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - استاد گروه فلسفه هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)
3 - استاد گروه پژوهش هنر، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی. یزد، ایران
4 - استادیار گروه موسیقی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/03/29 تاریخ پذیرش : 1402/06/26 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: جغرافیای تاریخی, تبرستان, تبری, اقوام تپوری, منطقه کوهستانی البرز,

چکیده مقاله :

تبرستان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و پیشینه فرهنگی خود، از مناطق پراهمیت تاریخی بوده و شناسایی حدود جغرافیایی آن، به عنوان بستر رویدادها و منشا عناصر هنری و فرهنگی خاص منطقه، در جهت مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ضروری به نظر می رسد. اگر جغرافیای تاریخی را مجموعه ای از جغرافیای سیاسی، قومیتی و فرهنگی یک منطقه تاریخی در نظر بگیریم، هدف از این پژوهش این است که جغرافیای تاریخی تبرستان را برای شناسایی محدوده آن بررسی نماید. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی در چارچوب جغرافیای تاریخی و جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای بوده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که تبرستان به عنوان مسکن طوایف تپوری شامل نواحی زیادی از شرق تا غرب دشت و دامنه البرزشمالی و جنوبی بود که به جهت موقعیت خاص جغرافیایی خود توانست درمقابل مهاجران آریایی و تا مدت ها درمقابل اعراب ایستادگی نماید. با گسترش درگیری ها با فرستادگان خلفای عرب و حکومت های مرکزی ایران، رویارویی خاندان های محلی، کاهش اقتدار حاکمیت آن ها و موقعیت های سیاسی جدید از یکپارچگی خارج و تعییراتی در حدود خود داشته و دامنه این تغییرات دیلمان در غرب، مناطق گرگان در شرق و قومس و ری در جنوب را در بر می گرفته است. گویش تبری، همراه با آداب و رسوم و سنت های تبری، فراتر از مرزهای مازندران رایج است و محدوده تبرستان قدیم را به کوهپایه های جنوبی البرز گسترش می دهد.

چکیده انگلیسی:

Due to its special geographical conditions and cultural background, Tabaristan is one of the most important historical regions, and identifying its geographical boundaries as the background of events and the origin of artistic and cultural elements specific to the region seems essential for cultural and social studies. If we consider historical geography as a set of political, ethnic and cultural geography of a historical region, the purpose of this research is to examine the historical geography of Tabarstan to identify its scope. The research method was descriptive and analytical in the framework of historical geography and collecting information using library sources. The result of the research shows that Tabaristan, as the home of the Tapuri clans, included many areas from the east to the west of the plain and the northern and southern slopes of Alborz, which, due to its special geographical location, was able to withstand the Aryan immigrants and the Arabs for a long time. With the spread of conflicts with the envoys of the Arab caliphs and the central governments of Iran, the confrontation of local governments and the reduction of their authority, Tabarstan was out of unity and had changes in its borders. The range of border changes is Tabaristan, Dillman in the west, Gorgan in the east and Qoms and Ray in the south. Tabari dialect, along with Tabari customs and traditions, is common beyond the borders of Mazandaran and extends the range of old Tabaristan to the southern foothills of Alborz.