مسجدسازی در تهرانِ عصر قاجار

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

زمزم سادات رضوی ¹ , محمد باغستانی کوزه گر ² , محمدنبی سلیم ³

1 - دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد مشهد، دانشگاه آزاداسلامی،مشهد، ایران [e-mail]
2 - استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.(نویسنده مسئول)
3 - استادیارگروه تاریخ ،واحد شاهرود، دانشگاه آزاداسلامی،شاهرود، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/07/21 تاریخ پذیرش : 1399/03/06 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: مسجد, تهران, معماری, قاجار, بناهای تاریخی,

چکیده مقاله :

مسجد برجسته ترین بنای مذهبی اسلام است و گرچه مهمترین کارکردآن، عبادی است، اما در عرصه هنر است که جلوه گری می کند و بنای آن ، افتخاری برای نظامات سیاسی تلقی می شود. در دوره قاجار، مسجدسازی به دو صورت مرمت مساجد جامع و یا ساخت مساجد نوین با کاربری چندگانه ، به ویژه در شهر تهران صورت پذیرفت. روندی که با تاثیرپذیری از ورود ایران به مرحله مدرنییته، در معماری و تزئینات و کارکرد مساجد این عصر جلوه پیدا کرده است .پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات نظری ، ضمن اشاره به روند مسجدسازی در تهرانِ دوره قاجار، می کوشد تا شرایط و مقتضیات اثرگذار بر مسجدسازی و تحولات بعدی آن را بررسی نماید. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در عصر قاجار، ضمن پیروی از هنر عهد صفوی، در ساخت بناهای مذهبی و به ویژه مساجد، از سبکهای متناسب با فضای دوره گذار استفاده گردید. در قسمت اماکن مذهبی مساجد حرف اول را می زنند و به دلیل رشد معنویت و گرایش به تظاهرات و خدمات مذهبی، توسعه شهرنشینی و گسترش تهران و نیز حمایت شاهان و رجال از هنر و دیانت ، مساجدی با کارکردهای آئینی – آموزشی و با آرایه های تلفیقی ساخته شد.

چکیده انگلیسی:

Mosque is the most outstanding religious building in Islam and although its most important function is worshiping God, it becomes bold in the field of art and its building is an honor for political systems. In Qajar era, constructions of mosques had two forms: restoration of Grand mosques & constructions of modern, multi-functional mosques, especially in Tehran. This procedure was influenced by Iran’s entry into the stage of modernity and therefore intrigued in architecture, decorations and mosques’ functions. This research based on theoretical studies not only mentions the procedure of building mosques in Qajar era of Tehran, but also tries to study effective terms and conditions in building mosques and its subsequent development. The consequences of this study indicate that in Qajar era, while Safavid art was following, appropriate styles to transition period were used in the construction of religious buildings, especially mosques.In the section of religious places, mosques are the most important ones, so because of the growth of spirituality, tendency for religious demonstrations and services, urban development, Tehran expansion and also art and honesty that were supported by kings and nobles, some mosques were built for ritual-educational functions and integrated arrays.