تأملی بر حج گزاری ایرانیان در قرن های دهم و یازدهم با تأکید بر روابط صفویان و عثمانیان

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

علیرضا فلاحتی ¹ , شهربانو دلبری ² , اردشیر اسدبیگی ³

1 - دانشجوی دکتری الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران . [e-mail]
2 - استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران. [e-mail]
3 - استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1398/11/11 تاریخ پذیرش : 1399/01/04 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: «حج», «ایرانیان», «قرن دهم و یازدهم», «صفویان», «عثمانیان»,

چکیده مقاله :

با روی کار آمدن صفویان(907-1135ه.‎ق)و فراگیر شدن تشیع در ایران، دوران منازعه و اختلاف شدید با عثمانیان سنی مذهب(1299-1922م/698-1340ه.ق) آغاز گردید. یکی از مسائلی که همواره زمینه دشمنی دو کشور را تشدید می‎نمود، مسأله حج و نحوه برخورد عثمانیان با حجاج ایران بود. از آنجا که سرزمین حجاز تحت سیطره عثمانیان بود و حجاج ایران برای عزیمت به حج می‎بایست از قلمرو آنان عبور می‎کردند، در طی مسیر و در سرزمین حجاز، با دشواری‎های بسیاری مواجه می‎شدند. به گونه‎ای که حتی گاهی از انجام حج منع می‎شدند. در این دوره، اختلاف این دو دولت، حج را به عرصه اختلاف میان شیعه و سنی تبدیل کرده بود. هر دو دولت تلاش داشتند تا با تکیه بر مسأله حج از این مراسم مذهبی بهره‎برداری سیاسی کنند. در این پژوهش با بهره‎جستن از روش توصیفی تحلیلی، به بررسی چگونگی حج ایرانیان با تأکید بر روابط صفویان و عثمانیان پرداخته می‎شود و به این مسأله پاسخ داده می‎شود که آیا روابط این دو دولت بر حج‎گزاری ایرانیان تأثیر داشته یا فریضه حج ورای کشمکش‎های سیاسی و مذهبی انجام می‎شده است؟یافته‎های این پژوهش نشان می‎دهد که حج‎گزاری ایرانیان در قرن‎های دهم و یازدهم تحت الشعاع روابط سیاسی صفویان و عثمانیان بوده‎است.

چکیده انگلیسی:

With the rise of the Safavids(907-1135 AH)and the spread of Shiism in Iran,a turbulent period of conflict with the Sunni Ottomans began(1222-1922)One of the issues that always exacerbated the hostility of the two countries was the issue of Hajj and how the Ottomans treated Iran's pilgrimage.As the land of Hejaz was under Ottoman rule and the Iranian pilgrims had to pass through their territory to go to the Hajj,they encountered many difficulties along the way and on the land of Hejaz.So that they were sometimes even forbidden from performing the Hajj.During this period, the differences between the two governments made the Hajj an arena for Shia and Sunni divisions. Both governments attempted to politically exploit this religious ritual by relying on the hajj issue.They tried to show Islam their friendship and gain legitimacy for themselves. In this descriptive-analytic study,we examine how the Iranian Hajj with emphasis on the relationship between the Safavids and the Ottomans is concerned, and whether the relationship between the two governments has influenced Iranian pilgrimage.Or was the pilgrimage to the Hajj beyond political and religious strife? The findings of this study show that the pilgrimage of Iranians in the tenth and eleventh centuries was overshadowed by the Safavid and Ottoman political relations.