نقش و جایگاه امین الدوله در توسعه و اصلاحات در ایران
محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهیحمید سعیدی جوادی 1 * , علی زارعی 2
1 - علوم سیاسی،آزاد اسلامی،مشهد،ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
کلید واژه: قاجاریه, امین الدوله, اصلاحات, نخبگان سیاسی, توسعه, ایران,
چکیده مقاله :
قاجاریان دودمانی بودند که از حدود سال ۱۱۷۴ تا ۱۳۰۴ به مدت صد و سی سال بر ایران فرمان راندند. بنیانگذار این سلسله آقامحمدخان قاجار بود که تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کرد. آخرین پادشاه قاجاریه نیز احمدشاه بود که در سال ۱۳۰۴ برکنار شد و رضاشاه پهلوی جای او را گرفت. یکی از ویژگی های ایران عصر قاجار، ظهور جریانات اصلاح طلب و توسعه ای در آن بود. آشنایی با جوامع غربی از یک سو و فقدان پیشرفت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از جانب آنها زمینه ساز پیدایش تلاش های اصلاح طلبانه متعددی شد.
به موازات افزایش آگاهی ایرانیان از عقب ماندگی گسترده جامعه، سبب گردید که نخبگانی به فکر اصلاحات باشند. نخبگان ایران در تاریخ معاصر دوره قاجار به سه دسته تقسیم شده اند: 1- بخشی از نخبگان حاکم که اساسا خواهان توسعه کشور نبودند 2- عده ای از نخبگان حاکم که در پی اصلاح و نوسازی بودند 3- نخبگان فکری. نخستین تلاش ها به وسیله میرزا ابوالقاسم قائم مقام، عباس میرزا، امیرکبیر، میرزا حسین خان سپهسالاربه عمل آمد. میرزاعلی خان امین الدوله از مشهورترین رجال ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و در زمره نوگرایان بزرگ عصر قاجار به شمار می رود. وی پس از امیرکبیر از جمله کسانی است که برای اصلاحات در عصر قاجاریه تلاش وافر داشته است.
One of the characteristics of Qajar era Iran was the emergence of reformist movements and development in it. Acquaintance with western societies on the one hand and the lack of political, economic and social progress on their part has led to the emergence of reformist searches.
In this article, the main question is "What role did Amin al-Dawlah play as a political elite of the Qajar period in the development and reforms in Iran?"
In response to this question, the hypothesis of the article is that "Amin al-Dawlah is one of the nobles who worked hard for the reforms of the Qajar era and had a very effective impact on the cultural and administrative structure in Iran and took great measures in this field." This article seeks to investigate this issue. The research method in the article is qualitative-quantitative analysis method.
1- آجودانی،ماشاءالله(1382)، مشروطه ایرانی،تهران: اختران
2- آدمیت،فریدون(1385)، اندیشه ترقی و حکومت قانون عصر سپهسالار،چاپ سوم،تهران: انتشارات خوارزمی
3- افشاری،پرویز(1376)، صدراعظمهای سلسله قاجاریه،چاپ دوم،تهران: انتشارات وزارت امور خارجه
4- اکبری،محمدعلی(1394)،چالش های عصر مدرن در ایران عهد قاجار،چاپ دوم،تهران: انتشارات ایران
5- الگار،حامد(1359)،نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، دین و دولت در ایران:نقش علماء در دوره قاجاریه،ترجمه ابوالقاسم سری،چاپ دوم،تهران: انتشارات توس
6- امین الدوله، میرزاعلی خان(1370)، خاطرات سیاسی میرزا علیخان امین الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرمائیان،زیر نظر ایرج افشار،چاپ سوم،تهران: امیرکبیر
7- امین الدوله،میرزا علی خان(1354)، سفرنامه امین الدوله،با مقدمه علی امینی،به کوشش اسلام کاظمیه،تهران: انتشارات توس
8- باستانی پاریزی، محمدابراهیم(1357) سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: صفیعلیشاه
9- بامداد،مهدی(1387)، شرح حال رجال ایران در قرن های12و13و14،جلد دوم،چاپ ششم، تهران: انتشارات زوّار
10- بهنام،جمشید(1394)، ایرانیان و اندیشه تجدد،چاپ پنجم،تهران: نشر فرزان روز
11- حقیقت،عبدالرفیع(1374)، وزیران ایرانی از بزرگمهر تا امیرکبیر، دوهزار سال وزارت، تهران: انتشارات کومش
12- دولت آبادی،یحیی(1387)،حیات یحیی، با مقدمه و تصحیح مجتبی برزآبادی فراهانی، جلد اول، تهران: انتشارات فردوس
13- زیباکلام،صادق(1379)،سنت و مدرنیته،ریشه یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، چاپ چهارم،تهران: روزنه
14- ساسانی،خان ملک(1338)، سیاستگران دوره قاجار،تهران: انتشارات هدایت
15- شعبانی،علی(1375)، هزار فامیل،تهران: انتشارات زرین
16- شیخ زاده،حسین(1385)، نخبگان و توسعه ایران،تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران
17- شیخ نوری،محمدامیر(1389)، فراز و فرود اصلاحات در عصر امیرکبیر، چاپ دوم،تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
18- صفائی،ابراهیم(1344)، رهبران مشروطه،تهران: انتشارات جاویدان علمی
19- عاقلی،باقر(1381)، خاندان های حکومتگر ایران قاجاریه و پهلوی،تهران: نشر علم
20- عبدلی فرد،فریدون(1375)، تاریخ پست در ایران، از صدرات امیرکبیر تا وزارت امین الدوله، تهران: انتشارات هیرمند
21- فلور،ویلم(1366)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری،جلد اول، تهران: انتشارات توس
22- کاتوزیان،محمدعلی(1380)، دولت و جامعه در ایران،ترجمه حسن افشار،تهران: نشر مرکز
23- کدی،نیکی آر(1381)، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان،ترجمه مهدی حقیقت خواه،تهران: انتشارات ققنوس
24- کسروی،احمد(1373)، تاریخ مشروطه ایران، چاپ هفدهم، تهران: امیرکبیر
25- مافی،حسین قلی خان(1362)،خاطرات و اسناد،به کوشش منصوره اتحادیه و معصومه مافی،جلد اول،چاپ دوم،تهران: نشر تاریخ ایران
26- ناظم الاسلام کرمانی(1346)، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام سعیدی سیرجانی،تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
27- نجفی،موسی(1376)، بنیاد فلسفه سیاسی ایران عصر مشروطیت،تهران: مرکز نشر دانشگاهی
28- هدایت،مهدیقلی(مخبرالسلطنه)(1389)، خاطرات و خطرات، توشه ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه ای از دوره زندگی من،چاپ هفتم،تهران: زوار