بررسی ساختار سیاست ورزی مبتنی بر دین در دوران شاه عباس صفوی

محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهی

فرهاد میرزایی ^{1 *}

1 -

تاریخ دریافت : 1404/01/17 تاریخ پذیرش : 1404/02/23 تاریخ انتشار : 1404/03/31

کلید واژه: شاه عباس, سیاست دینی , تشیع, دولت صفوی, تاریخ اجتماعی ,

چکیده مقاله :

هدف این مقاله  ؛ بررسی تاثیر ساختارهای ارزشی و مذهبی در سیاست های حکومت شاه عباس صفوی و نسبت سنجی با آن است.

روش پژوهش رساله حاضر، مبتنی بر تحلیل تاریخی – اجتماعی و  پژوهشی بر اساس داده های کتابخانه ای و اسنادی است که بر اساس آن ظرفیت های تاریخی مورد نظر تحلیل خواهد شد. این داده ها سعی در بررسی اسناد دسته اول دوران شاه عباس صفوی دارد و روش تحلیل جامعه شناسی تاریخی که بر اساس تاثیرگذاری و تاثیرپذیری جامعه و حاکمیت مبتنی بر بستر تاریخی مدنظر قرار دارد، زمینه های دستیابی به داده ها و یافته ها را فراهم می نماید.

یافته‌های رساله حاضر حاکی از آن است که ارزش‌های دینی به‌عنوان مبانی اصیل و ساختار زیربنایی سیاست‌های کلان و راهبردی عصر شاه‌عباس صفوی عمل کرده‌اند. این ارزش‌ها نه‌تنها به‌عنوان چارچوبی نظری در تدوین استراتژی‌های حکومتی نقش آفرینی نموده‌اند، بلکه در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز تجلیات عینی و ملموسی داشته‌اند و در عین حال به مثابه عاملی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به نمودهای عینی حکمرانی مورد توجه بوده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this article is to examine the impact of value and religious structures on the policies of Shah Abbas Safavi's government and to compare them with it. The research method of the present thesis is based on historical-social analysis and research based on library data and documents, on the basis of which the historical capacities in question will be analyzed. These data attempt to examine the first-class documents of the Shah Abbas Safavi era, and the historical sociological analysis method, which is based on the effectiveness and impact of society and governance based on the historical context in question, provides the grounds for obtaining data and findings. The findings of the present thesis indicate that religious values ​​have acted as the original foundations and underlying structure of the macro and strategic policies of the Shah Abbas Safavi era. These values ​​have not only played a role as a theoretical framework in formulating government strategies, but have also had objective and tangible manifestations in various social, cultural, and political arenas, and at the same time have been considered as a determining factor in shaping the objective manifestations of governance.

 

 

 

منابع و مأخذ:

کتاب
- ابی صعب، رولاجری(١٣٩٦) تغییر مذهب در ایران؛ دین و قدرت در ایران عصر صفوی، ترجمه منصور صفت گل، تهران، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ١،.
- تاورنیه، ژان، پانیست ،(۱۳۶۹) سفرنامه ترجمه ابوتراب نوری ، تصحیح جمشید شیرازی ، ج ۴، تهران ، سنایی،
- خواند میر ،(۱۳۳۳) تاریخ حبیب السیر جزء چهار از مجلد سوم ، تهران ، خیام ،.
- دلاواله ،(۱۳۸۰) پیترو سفرنامه ، ترجمه محمود بهفروزی ، ج ۱، تهران ، نشر قطره،
- رحیم زاده صفوی ،(۱۳۴۱) زندگانی شاه اسماعیل ، تهران ، نشر خیام ،.
- رویمر ، هانس روبرت (۱۳۸۵) ایران در راه عصر جدید، ترجمه : آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران
- سیوری ، راجر ،(۱۳۷۴) ایران، عهد صفوی ، ترجمه کامبیز عزیزی ، تهران ، نشرمرکز،.(نسخه اول)
- سیوری ،راجر مروین (۱۳۸۵) ایران عصر صفوی، ترجمه : کامبیز عزیزی تهران: نشر مرکز
- صفت گل منصور (۱۳۸۱)، ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی :تهران خدمات فرهنگی رسا
- فلسفی ، نصراله(۱۳۴۲) سیاست خارجی ایران در دوره صفویه ، تهران ، سازمان.کتاب های جیبی.
- فوران ، جان، (۱۳۷۷) مقاومت شکننده ، تاریخ تحولات اجتماعی ایران ، ترجمه احمد تدین ، چ اول ، تهران ، رسا ،.
- گنج، ورال (1397) روابط سیاسى و دیپلماتیک شاه اسماعیل او و بایزید دوم بر اساس اسناد عثمانی: 911_917(، پژوهش های ایرانشناسی، 8(1)، 129-146.
- محسن بهرام نژاد‏. (۱۳۹۸)‏. مقدمه ای بر شناخت مبانی و زیرساخت هویت سیاسی - ملی دولت صفوی. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
- مدرس تبریزی، محمدعلی. (۱۳۶۹). تاریخ فلسفه در ایران. تهران: انتشارات حکمت.
- مهدوی، مهدی. (۱۳۵۰). ریاض العلما. تهران: انتشارات علمی.

مقاله

- احمدی، نزهت (1391). "نهاد وقف در دوره صفوی". مطالعات تاریخ اسلام، 4(15 )، 41-56. SID. https://sid.ir/paper/221242/fa
- پیشرو طیبه، جعفری علی‌اکبر و فروغی ابری اصغر(1401). "شئونات تعامل فقهای شیعه با یکدیگر در دوره صفویه از دوره شاه‌عباس اول تا پایان دوره صفویه (۱۱۳۵ - ۹۹۶ ق)". تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی؛ ۱۳ (۴۶):۷۵-۹۰.
- ثواقب، جهانبخش (1391)."نگرشی بر سازمان سپاه در عصر شاه عباس اول صفوی"، پژوهشنامه تاریخ شماره 8؛ https://civilica.com/doc/1857886
- چلونگر، محمد علی و کریمی، زینب (1392). "بررسی و تحلیل وضعیت مسیحیان در زمان شاه عباس اول." پژوهش در تاریخ83-96؛ 4(2).
- حافظ‌نیا، محمدرضا، و قلی‌زاده، علی (۱۳۸۶). دولت صفوی و هویت ایرانی. مطالعات ملی4(32): ۳–۲۸). دریافت‌شده از https://sid.ir/paper/88918/fa
- حسینی زاده، محمدعلی و رضائی پناه، امیر (1395). کیفیت بازنمایی اندیشه ایرانشهری در سنت تاریخ نگاری عصر صفوی (مبانی تکوین دگرباره امر سیاسی)،https://civilica.com/doc/1565770
- خزائیلی، محمد باقر (1387). "وضعیت ارامنه ایران در عصر شاه عباس اول". پژوهش نامه تاریخ10(3):1-19.
- خیاوی ؛ شهرام (1381)."زعامت اجتماعی شیوخ صفوی و نقش آن در پیدایش دولت صفوی"؛ فرهنگ اصفهان؛ بهار؛ 4 (23).
- دریکوندی، رضا و رنجبر، محمد علی (1399)، سیاست اقتصادی شاه عباس اول و زیارت مشهد،https://civilica.com/doc/1130409
- ذهابی، مجتبی، الهیاری، فریدون، کجباف، علی اکبر (1398). "تحلیلی بر بازتاب چرایی و چگونگی ابعاد و وجوه اعمال قدرت سیاسی شاه عباس در روایت‌های سفرنامه نویسان عصر صفوی." نشریه پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام47-66؛ 13(25.
- رضائی‌پناه، ‌امیر؛ و قنواتی، ‌نگار‏ (۱۳۹۳)‏. "جایگاه و کارکردهای شاه در گفتمان سیاسی عصر صفوی"‏. تاریخنامه خوارزمی، 6(2)، 50-69.
- زرهانی، ‌سید‌حسن‏ (۱۳۹۴)‏. "تداوم و نوآوری در اندیشۀ سیاسی ضیاءالدین برنی و کتاب فتاوای جهانداری"‏. مطالعات شبه قاره، 24(7)، 67-90.
- طاهرپورکلانتری، حبیب اله، مناهی، علی، و تقی زاده لشنلو، ترکان (1395). "روش تحقیق تاریخی در علوم اجتماعی. کنفرانس بین المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی". SID. https://sid.ir/paper/830049/fa
- عابدینی مغانکی، مریم (1397)." زمینه های تداوم خاصه سازی در عهد شاه عباس دوم صفوی". تاریخ اسلام و ایران (علوم انسانی)، 28(37 (پیاپی 127) )، 105-124.
- قاسم زاده، افتخار و سلیمانی، میثم و محمدی خشکناب، لیلا (1398)."رویکرد صفویان نسبت به مذهب در دوره شاه عباس اول صفوی"،https://civilica.com/doc/1273124
- کریمی فرد، حسین (1401). تحلیل واقع‌گرایانه "سیاست خارجی شاه‌عباس اول در قبال قدرت‌های بزرگ". تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی; ۱۳ (۴۷) :۱۶۱-۱۸۲.
- کشاورز، زهرا سادات و چلونگر، محمدعلی و منتظرالقائم، اصغر (1396). تبیین و تحلیل نقش طبقات اجتماعی در فرآیند تمدنی دولت صفویه،https://civilica.com/doc/895320
- کشاورز، ‌زهرا‌سادات؛ چلونگر، ‌محمدعلی؛ و منتظر‌القائم، ‌اصغر‏ (۱۳۹۸)‏. "بررسی ماهیت کارکردی ساختار سیاسی با تاکید بر کارکرد نظام اجتماعی در فرآیند تمدّنی دولت صفویه"‏. تحقیقات تاریخ اجتماعی، 17(9)، 270-296.
- منصوربخت، قباد، و طاهری مقدم، سیدمحمد (1389). "جایگاه علما در دستگاه قدرت دوره صفویه" (دوران شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم). تاریخ ایران (پژوهشنامه علوم انسانی)، -(6 (پیاپی 5/64))، 123-144. https://sid.ir/paper/392330/fa
- منصورنژاد، ایرج؛ کیانی نیا، رضا و موحد، عبدالعزیز (1402). "بررسی اختلافات مذهبی عثمانیان با ایران در دورۀ صفویه در سال‌های 907-1003 هـ.ق و تبیین ابعاد ژئوپلیتیک آن" فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای 13 (52) ، 271-284. doi: 10.22034/jgeoq.2024.218503.231 8
- الهیاری، حسن. (1401). رهیافتی نو به الگوی حکمرانی شاه عباس اول؛ زمینه ها و نمودها. پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، 16(31 )، 1-25.. https://sid.ir/paper/ 1060596/fa