تسامح و تساهل در سیره عملی پیامبر اسلام
محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهی
حسین ملائی
1
,
محبوبه شرفی
2
,
محمود سید
3
*
1 - تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران . ایران
2 - واحد تهران مرکزی
3 - گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: پیامبر اسلام, جامعه اسلامی, تسامح و تساهل, شاخص ها,
چکیده مقاله :
دین اسلام دینی پویاست که وحدانیت از ارکان اصلی و برجسته آن به‌شمار می‌رود. پیامبر اسلام (ص) مروج این وحدانیت علاوه بر وجه و شخصیت برجسته، قدرت مدیریت و راهبری ویژه ای داشت که در نهادینه شدن دین اسلام و ترویج و اشاعه آن در شبه جزیره عربستان و سایر نقاط عالم بسیار تأثیرگذار بود. تسامح و تساهل در سیره نبوی نه صرفا یک الزام حاکمیتی و مدیریتی بلکه بخشی از سرشت مداراجویانه و صلح طلبانه اسلام نسبت به آحاد مردم از هر آیین و قومیتی بود. بر این اساس آنچه در این نوشتار مدنظر است مطالعه و پی جویی تسامح و رواداری در سیره عملی پیامبر اسلام است، در ادامه این مسأله پرسشی که مطرح می شود آن است که بردباری و رواداری در سیره پیامبر چه مصادیق و شاخصه هایی دارد؟ یافته های پژوهش نشان می‌دهد که سراسر عصر نبوت چه در دوران مکی و چه در دوران مدنی که پیامبر موفق به تشکیل حکومت شد بردباری و رواداری بخشی از اخلاق سیاسی و مدیریتی پیامبر اکرم بود و مصادیق فراوان از تسامح و تساهل در سیره نبوی جلوه گری می کند به قسمی که رشد و بالندگی اسلام در دوران حیات نبی اکرم فارغ از مدار و رواداری پیامبر اسلام نمی توان متصور شد. روش پژوهش در این مقاله مبتنی بر روش توصیفی ـ تبیینی و شیوه گردآوری اطلاعات در آن کتابخانه ای است.
Islam is a dynamic religion, with monotheism as one of its central and fundamental tenets. The Prophet of Islam (PBUH), who was the advocate of this monotheism, not only had an outstanding personality and character but also possessed exceptional leadership and management abilities that played a crucial role in the institutionalization, propagation, and spread of Islam throughout the Arabian Peninsula and beyond. Undoubtedly, among the key factors contributing to the great strength of Islam, aside from the Prophet’s powerful rhetoric and managerial acumen in dealing with tribes and various ethnic groups, was his approach to dealing with people, which was marked by tolerance and forbearance. Thus, the primary focus of this paper is to explore and investigate tolerance and forbearance in the practical conduct of the Prophet Muhammad. A key question to be addressed is: what are the manifestations and characteristics of patience and tolerance in the Prophet’s life? The findings suggest that throughout the Prophet’s mission, both in the Makkan and Madinan periods (the latter being when he established the Islamic state), tolerance and forbearance were essential components of the Prophet’s political and managerial ethics. Numerous examples of tolerance and forbearance can be seen in his practices, making it impossible to imagine the growth and flourishing of Islam during his lifetime without considering the Prophet’s tolerance and forbearance. The research methodology employed in this paper is descriptive-analytic, with data collected through library-based research.
ـ آیتی، عبدالمحمد. (1369). ترجمه نهج البلاغه ، جلد یک چاپ اول، تهران، انتشارات بنیاد نهج البلاغه
ـ ابن ابی الحدید، عبد الحميد بن هبه الله (۱۳۸۵ه. ق). شرح نهج البلاغه (محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم). قم: مكتبه آیه الله العظمى المرعشي النجفي (ره)
ـ ابن اثیر، علی بن محمد (۱۳۹۵). تاريخ كامل، مترجم محمد حسین روحانی، تهران: نشر اساطير.
ـ ابن سعد، محمد بن سعد (1380). الطبقات الكبرى (ترجمهمحمود مهدوی دامغانی)، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه.
ـ ابن کثیر، اسماعیل ابن عمر (بی تا) تفسیر القرآن العظيم (محقق شمس الدین محمد حسین) ، بیروت: دار الكتب العلميه
ـ ابن هشام، عبدالملک (بی تا). السيرة النبوية. (تحقيق مصطفى السقا و ابراهيم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی)، بیروت: دارالمعرفه
ـ ابن اسحاق ، محمد(۱۳۹۶) ، سیره ابن اسحاق ، انتشارات معهددالدراسات و الابحاث للتعریب ، مغرب
ـ بلاذری، احمد بن يحيى (۱۴۱۷ ه، ۱۹۹۶ م). انساب الاشراف مجموعه ۱۳ جلد، چاپ اول، بیروت.
ـ بلاذری ، احمد بن یحیی (۱۴۰۲) . ترجمه : محمد توکل ، انتشارات ماهریس ، تهران
ـ جعفریان، رسول.(1369). تاریخ سیاسی اسلام دو جلدی چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
-حلبی شافعی ، علی بن برهان (1306 ق. ) السیره الحلبیه بیروت المکتب الاسلامیه دار الاحیا، التراث العربی .
ـ سبحانی، جعفر.(1371). فروغ ولایت ، تک جلدی چاپ پنجم، تهران، انتشارات صحیفه با همکاری انتشارات جلود
سپهر ، محمد تقی (1386 ) لسان الملک ناسخ التواریخ ، اهتمام جمشید کیان فر ، اساطیر ، تهران .
ـ صادقی، مصطفی1396 برخوردهای پیامبر اکرم (ص) و یهودیان حجاز استاد راهنماه: دکتر صادق آئینه وند دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم معاونت آموزش مرکز تربیت محقق و نویسنده پایان نامه دوره تاریخ اسلام.
ـ طبری، ابوجعفر بن محمد بن جریر (۱۹۶۷) تاريخ الامم والملوک (تاریخ طبری) بیروت: روائع التراث العربي
ـ طبری حسن بن علی (۱۳۷۶). تحفة الابرار في مناقب الائمة الاطهار علیهم السلام تهران الميراث المكتوب.
ـ مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۴ه. ق). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار عليهم السلام. دوره ۱۱۰ جلدی، بیروت: مؤسسه الوفاء.
ـ معادیخواه، عبدالمجید. (1377). خورشید بی غروب نهج البلاغه (ترجمه نهج البلاغه)، تک جلدی چاپ اول، تهران، نشر ذره
ـ جعفریان، رسول.(1374). تاریخ سیاسی اسلام دو جلدی چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
ـ واقدی، محمد بن سعد (1409). كاتب طبقات ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی، انتشارات فرهنگ و اندیشه تهران.
ـ واقدی، محمد بن عمر بن سعد(بی تا). المغازي، تحقيق مارس جونس، بیروت.