تاثیر پذیری اخلاقی و دینی ترکان آلتایی از ساسانیان

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

خداکرم رفیعی ¹ , فیض الله بوشاسب گوشه ^{2 *} , ناصر جدیدی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه تاریخ. واحد نجف آباد. دانشگاه آزاد اسلامی. نجف آباد. ایران. [e-mail]
2 - دانشیار گروه تاریخ. واحد نجف آباد. دانشگاه آزاد اسلامی. نجف آباد. ایران. [e-mail]
3 - دانشیار، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1403/05/17 تاریخ پذیرش : 1403/06/19 تاریخ انتشار : 1403/06/20

کلید واژه: "ساسانیان", "آلتایی‌ها", "ترکان", "روابط دینی", "زردشتی", "مانوی".,

چکیده مقاله :

از زمان اشکانیان نام اقوامی در متون مشاهده می¬شود که اندک اندک روی به مرزهای شرقی ایران آوردند و در نیمه دوم شاهنشاهی ساسانی، ایرانیان با اقوام جدید آلتایی در مرزهای شرقی خود مواجهه شدند. این مهاجرت¬ها به گونه¬ای بود که تا سده¬های بعد هم ادامه داشت و در پی آن، ساسانیان در کنار جنگیدن با هماورد خود، رومیان با این اقوام چادرنشین هم باید می¬جنگیدند و در نتیجه برای آنان تبعاتی را در پی داشت؛ یعنی گذشته از پیروزی و مغلوب شدن و پیامدهای سیاسی، تأثیرات آیینی و مذهبی-اخلاقی را به دنبال داشته است. هدف این مقاله، بررسی بر تأثیرات دینی ساسانیان بر ترکان آلتایی است و این که این تأثیرات بیشتر در چه بعد دینی و اخلاقی بوده است. از این رو، روش کار هم نخست بررسی اجمالی اقوام آلتایی و مهاجرت آنان به مرزهای شاهنشاهی ساسانی است و پس از آن، به تأثیرات دینی و اخلاقی بین این دو سرزمین اشاره داشته و آیین های گوناگونی را که از شاهنشاهی ساسانی به آنجا راه یافت، بررسی می¬کند. در پایان، چنین برداشت شد که جدا از باورهای نخستین آلتاییان، باورهای اخلاقی زردشتی، مانوی و مسیحی هم از راه شرق ایران میان آلتاییان رواج یافت.

چکیده انگلیسی:

From the time of the Parthians, the names of peoples who moved to the eastern borders of Iran can be seen in the texts, and in the second half of the Sassanid Empire, the Iranians encountered the new Altai peoples in their eastern borders. These migrations were in such a way that they continued until the following centuries, and after that, the Sassanians, in addition to fighting with their compatriots, the Romans also had to fight with these nomadic tribes, and as a result, they had consequences for them. That is, aside from victory and defeat and political consequences, it has had ritual and religious effects. The purpose of this article is to investigate and research the religious-moral influences of the Sassanids on the Altaics and in what religious dimension these influences were. Therefore, the working method is to firstly examine the overview of the Altai peoples and their migration to the borders of the Sassanid Empire and after that, it refers to the religious-moral influences between these two lands and examines the various rituals that came there from the Sassanid Empire. In the end, it was concluded that apart from the first beliefs of the Altaics, Zoroastrian, Manichaean and Christian beliefs also spread among the Altaics from the east of Iran.

منابع و مأخذ:

- فرای، ریچارد نلسون (1386)، تاریخ ایران باستان، تهران، انتشارات توس.
- گروسه، رنه (1367)، امپراتوری صحرانوردان، ترجمةعبدالحسین میکده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- نرشخی، ابوبکر بن جعفر (1370)، تاریخ بخارا، تهران، چاپخانه سعادت.
- یارشاطر، احسان (1373)، تاریخ ایران کمبریج، سلوکیان، پارتیان و ساسانیان، 3، 1، تهران، انتشارت امیر کبیر.
 Al-ka’bi. Nasir (2016): A Short Chronicle on the End of the Sasanian Empire and Early Islam 590-600 AD. Gorgias Chronicles of Late Antiquity. Edition, Translation and Commentary by Nasir Al-Ka’bi. USA. Gorgias Press
 Altheim, J.P. (1961): Geschichte der Hunnen; Kampf der Religionen. Vol. 3. Berlin. Walter de Gruyter
 Amanbaeva, B. (2017): Cultural heritage of the Kyrgyz section of the Great Silk Road. http://kghistory.akipress.org/unews/un_post
 Antela-Bernardez Borja & Vidal Jodri (2016): Central Asia in Antiquity: Interdisciplinary Approaches. UK. Bar Publishing Oxford
 Asmussen, J.P. (1975): Manichaean Literature. Representative Texts Chiefly from Middle Persian and Parthian Writings. New York
 Bang, W & Gabain, A. VON. (1972): Türkische Turfan-Texte. 2. (Sprachwissenschaftliche
Ergebnisse der deutschen Turfan Forschung), Vol. 2. Leipzig
 Bartold, V.V. (1964): O khristianstve v Turkestane v domongol’skiy period. Sochineniya.
Vol. 2/2. Moscow.
 Beckwith. Christopher (2009): Empires of the Silk Road, a Histort of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton, New Jersey. Princeton University Press.
 Bivar, A.D.H. (1970): Trade between China and the Near East in the Sassanian and Early Muslim Period. Colloquies on Art and Archaeology in Asia, No. 1, Pottery and Metalworks in T’ang China. University of London
 Boyce, M. (1954): The Manichaean Hymn-cycles in Parthian. London Oriental Series. Vol 3. London
 Burgan. Michael (2010): Great Empires of the Past, Empires of Ancient Persia. London. Chelsea House Publisher
 Chavannes, E. & Pelliot, P. (1913): Un traité manichéen retrouvé en Chine. 2. JA, series 11, Vol. 1.
 Czapliecka. (1973): The Turks of Central Asia, in History and at the Present Day. London and Dublin. Curzon Press Ltd
 Daryaee. Turaj (2009): Sasanian Persia, the Rise and Fall of an Empire. New York. I.B. Tauris & Co Ltd.
 Enoki. K (1959): On the Nationality of the Hephthalites. Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko.
 __________ (1964): The Nestorian Christianism in China in Mediaeval Time According
to Recent Historical and Archaeological Researches. Accademia Nazionale dei
Lincei, Vol. 62. Rome.
 Farrokh. Kaveh (2007): Shadow in the Desert, Ancient Persia at War. New York. Osprey Publishing.
 Gabin A. Von, (1999): "Irano-Turkish relations in the late Sassanian period" in Yarshater, The Cambridge History of Iran: Vol 3
 Garwaithe. Gene Ralph (2005): The Persians. Austraila. Balclwell Publishing.
 Gignoux, Ph & Litvinsky. B. A (1996): Religions and Religious Movements, in History of Civilizations of Central Asia, the Development of Sedentary and Nomadic Civilizations 700 BC to 250 AD. UNESCO Publishing.
 Greatrex Geoffrey & Lieu Samuel N.C (2002): The Roman Eastern frontier and the Persian Wars. Part II AD 363-630. London and New Yok. Routledge Taylor & Francis Group
 Grenet. F (1986): L’art zoroastrien en Sogdiane, études d’iconographie funéraire. Mesopotamia, Vol. 21
 _________(1988): Some Particular Features of Central Asian Zoroastrianism. (Colloquium
‘Religions of Central Asia’.) London
 Hansen. J (1963): Die buddhistische und christliche Literatur der Soghder. Handbuch
der Orientalistik, 4/2. Leiden/Cologne.
 Harmatta. Janos (1994): History of Civilizations of Central Asia, the Development of Sedentary and Nomadic Civilizations 700 BC to 250 AD. UNESCO Publishing.
 Harmatta. Janos & Puri. B. N, et al (1996): Religions in the Kushan Empire in History of Civilizations of Central Asia, the Development of Sedentary and Nomadic Civilizations 700 BC to 250 AD. UNESCO Publishing.
 Henning. W. B (1977): The Data of the Soghdian Ancient Letters. Acta Iranica, 2nd
series, Vol. 6. Tehran/Liège.
 Hostler. Charles Warren (1993): The Turks of Central Asia. Connecticut, London. Praegar Publisher
 Humbach. H & Wang. Sh (1988): Die pahlavi-chinesische Bilingue von Xi’an. Acta
Iranica, Vol. 28,
 Lazaridis I. N., Patterson, A. et al. (2014): Ancient human genomes suggest three ancestral populations for present-day Europeans. New York. Brill
 Litvinsky. B.A. (1996): The story of Civilizations of Central Asia. The Crossroads of Civilizations A.D. 250 to 750. Vol 3. New York. UNESCO Publishing.
 Marcellinus. Ammianus (1935): Ammianus Marcellinus. With a Translation by John. C. Rolfe. Vol I. London. William Heinemann LTD.
 Marshak, B. I. (2001): La thématique sogdienne dans l’art de la Chine de la seconde moitié du VIe siècle, Compte Rendus de l’Académie des Inscriptions et Belles Lettres, fasc. 1,
 Mingana. A (1925): The Early Spread of Christianity in Central Asia and the Far East.
A New Document. Bulletin of the John Rylands Library, Vol. 9/2. Manchester.
 Nikitin. A.B (1984): Khristianstvo v Tsentral’noy Azii (drevnost’ i srednevekov’e). In:
B.A. Litvinsky (ed.), Vostochniy Turkestan i Srednyaya Aziya. Moscow.
 Paykova, A.V & Marshak, B.I. (1976): Siriyskaya nadpis’ iz Penjikenta. Kratkie Soobshcheniya Institua Arkheologii, Vol. 147. Moscow
 Procopius (1914): History of the Wars. 1. Tranlation by H. B. Dewing. London. William Heinemann.
 Rice. Tamara Talbot (1965): Ancient Arts of Central Asia. New York. Washington. Frederick A. Praeger Publishers.
 Sauer. Eberhard W. (2017): Sasanian Persia between Rome and the Steppes of Eurasia. Edinburgh University Press. Britain
 Sundermann. W (1980): Probleme der Interpretation manichäische-soghdischer Briefe. Acta
Ant. Hung. Vol. 28/1-4. Budapest