اسلام پذیری در قومس و دامغان

محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهی

محمدنبی سلیم ^{1 *} , شیما دولابی ² , میرزا محمد حسنی ³

1 - استادیار گروه تاریخ، واحدشاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
3 - استادیارتاریخ دانشگاه آزادشاهرود

تاریخ دریافت : 1403/09/14 تاریخ پذیرش : 1403/11/09 تاریخ انتشار : 1403/12/30

کلید واژه: قومس , دامغان , فتوحات, اسلام پذیری , قرون نخستین هـ.ق,

چکیده مقاله :

با شروع عصر فتوحات اسلامی، فصل جدیدی در جغرافیای تاریخی مناطقی از ایران گشوده شد. فتوحات از سال 16 هـ..ق آغاز و در مسیر نفوذ به شرق، در حدود22 هـ..ق به نقاط سوق الجیشی: ری، قومس وخراسان رسید. پیامد برجسته این رخداد ، اتصال جغرافیایی نواحی مرکزی با مرکز جهان اسلام و تسریع فرگشت اسلام پذیری اجتماعی و جذب فرهنگی با هویتی نوین ولی سنت محور بود. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که :« فرایند فتح و گروش به اسلام در دامغان، تابع چه شرائط و نتایجی بوده است؟» نتیجه مطالعه، نشانگر این فرضیه است که ولایت قومس و تختگاه آن دامغان، به دلیل برخورداری از جنبه سوق الجیشی، پیشینه تمدنی و تکثر جمعیتی، شاهد حضور حداکثری اقشار جامعه در گذار از نظم قدیم به جذب در جامعه متکثر اسلامی بود و فرگرد اسلام پذیری ، دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهمی در قومس و دامغان در پی داشته است. چنین نتایجی، بر استمرار جایگاه معتبر دامغان و نقش آفرینی آن در تحولات تاریخ ایران اسلامی بی تاثیر نبوده است.

چکیده انگلیسی:

With the beginning of the era of Islamic conquests, a new chapter was opened in the historical geography of Iran. Conquests started in 16 A.H and on the way to penetrate to the east, reached the strategic points like: Ray, Qomis and Khorasan around 22 A.H. The outstanding consequence of this event was the geographical connection of the central regions with the center of the Islamic world and the acceleration of social Islamization and cultural assimilation with a new but tradition-oriented identity. This research, using the descriptive-analytical method, aims to answer the question: "What conditions and results was the process of conquest and conversion to Islam in Damghan?" The result of the study indicates the hypothesis that Qomis province and its Damghan throne, due to the aspect of strategic, civilizational background and population pluralism, witnessed the maximum presence of the society in the transition from the old order to absorption in the Islamic pluralistic society and the process of Islamization. , has led to important political, economic and social achievements in Qomis and Damghan. Such results have not had any effect on the continuation of Damghan's prestigious position and its role in the developments of the history of Islamic Iran.

منابع و مأخذ:

ابن اثیر، عزالدین علی،1345، تاريخ كامل، ترجمه‌ عباس خلیلی، جلد 11 ، تهران: علمی، چاپ اول،‌.
ابن حوقل، 1345، صورة¬الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگی ایران
اشپولر، برتولد. 1379، تاريخ ايران درقرون نخستين اسلامي، ترجمه جواد فلاطوري و مريم ميراحمدي، 2 جلد، تهران: علمي و فرهنگي، چ دوم
اکبری، امیر،1388، فتح خراسان و مهاجرت قبایل عرب به این سرزمین ، در: پژوهشنامه تاریخ، س5، ش 17: 1-18
بلاذری، احمد بن یحیی، 1367، فتوح البلدان، ترجمه: محمد توکل، تهران: نقره
بی نام، 1372 حدود العالم من المشرق الي المغرب، ترجمه مير حسين شاه، به تصحيح مريم مير احمدي و غلامرضا ورهرام، تهران: دانشگاه الزهرا
ترکمنی آذر، پروین، 1399، ارزیابی ماهیت فتح ایران بر اساس نظریه جنگ‌های عادلانه، در: تاریخ و تمدن اسلامی ، دوره 16، شماره 2، پیاپی 32، : 3-41
جيهاني، ابوالقاسم بن احمد. 1368، ‌اشكال العالم ، ترجمه‌ عبدالسلام كاتب، تصحیح منصوري، ‌مشهد: آستان قدس
حقیقت، عبدالرفیع، 1370، تاریخ قومس، تهران: کومش، چاپ سوم
شمس اشراق، عبدالرزاق، 1389، سکه های نقره خلفای اسلامی، اصفهان: استاک
صفری فروشانی، نعمت الله،1379، درآمدى بر صلح ‏نامه‏ هاى مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، در: تاریخ اسلام، شماره 79، : 50-119
طاهریا، محمدعلی، 1346، دامغان شش هزارساله، رشت: چاپخانه گیلان
طبری، محمد بن جریر، 1375، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، جلدهای 4-6
فرای، ریچارد، 1358، عصر زرين فرهنگ ايران، ترجمه مسعود رجب نيا ، تهران: سروش، چ دوم.
فولتس، ریچارد، 1385، دینهای جاده ابریشم ، ترجمه ع.پاشایی ، تهران: فراروان
قزوینی، زکریا بن محمد،1392 ، عجائب المخلوقات ، بکوشش یوسف بیگ باباپور، تهران: مجمع ذخائر اسلامی
کشاورز، علی¬اصغر، 1370، تاریخ و جغرافیای شهر صددروازه، تهران: هیرمند
مقدسی، شمس الدین ابوبکر،1362 احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران
یاقوت حموی، ابوعبدالله ،1382، معجم البلدان، ج1، ترجمه علینقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
یعقوبی، احمد بن یعقوب، 1353، البلدان، ترجمه: محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب