پیشگامان نظام نوین آموزشی در بجنورد (از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی)
محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهی
1 - دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد
کلید واژه: پیشگامان , نظام آموزشی نوین, بجنورد, انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی, قاجار, پهلوی اول و پهلوی دوم,
چکیده مقاله :
نهاد آموزش و پرورش از مهم ترین نهادهای سازنده هر تمدن است. با توجه به تحولات نوین فرهنگی و آموزشی در ایران، تعدادی از مشاهیر و بزرگان در جهت ایجاد و تأسیس مدارس نوین گام برداشتند. آموزش و پرورش شهرستان بجنورد نیز بیش از یک قرن سابقه دارد. تعدادی از خوانین و مشاهیر، به همراهی تعدادی از علما، مدارس جدید را در بجنورد تأسیس کردند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی پیشگامان نظام نوین آموزشی در بجنورد از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی (1285ش الی 1357 هـ. ش) می باشد، که از روش تحقیق تاریخی توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و اسنادی بوده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که، مدارس جدید از جمله: مدارس شجاعیه توسط سردار منتصر حبیب الله خان شجاع الممالک، به سبک نوین در بجنورد تأسیس شد. اولین آموزشگاه به نام همت در سال 1285 هـ ش در شهرستان بجنورد تأسیس شد. آموزش و پرورش تا سال 1352 دارای مشکلاتی از جمله: مشکل فضای آموزشی و تأمین کادر آموزش و پرورش بود. در دوره پهلوی دوم نیز از سال 1350 تعداد آموزشگاه های راهنمایی گسترش یافت، اما کمبود فضای آموزشی کاملاً مشهود بود.
The institution of education is one of the most important building institutions of any civilization. Considering the new cultural and educational developments in Iran, a number of celebrities and elders took steps to establish new schools. Education in Bojnord has more than a century history. A number of famous poets and scholars, along with a number of scholars, established new schools in Bojnord. The aim of the current research is to investigate the pioneers of the new educational system in Bojnord from the constitutional revolution to the Islamic revolution (1285 to 1357 AH), which has been used a descriptive-analytical historical research method.The method of collecting information was in the form of library and documents. The findings of the research indicate that new schools, including Shujaiyeh schools, were established by Sardar Muntaser Habibullah Khan Shuja Al-Mamalek in a new style in Bojnord. The first school named Hemet was established in 1285 AH in Bojnord city. Education had problems until 1352, including: the problem of educational space and the provision of education staff. During the second Pahlavi period, the number of middle schools expanded from 1350, but the lack of educational space was clearly evident.
1-آقاملایی، ایرج(1389)، تاریخ مشاهیر خراسان شمالی، ویراستار محمدرضا قلی زاده، مشهد: مرندیز.
2- آبراهامیان، پرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی، چ 11، 1377.
3- اکبری، محمدعلی، دولت و فرهنگ در ایران( 1304-1357)، تهران، روزنامه ایران، 1382.
4- بازخانه ای، علی، بجنورد: مرکز جاذبه خراسان شمالی، مشهد: پژوهش توس.
5- پهلوی، محمدرضا، پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان، چاپ سوم، تهران: مترجم، 1373.
6- پایدار، حسین، پروان، بیژن، انقلاب اسلامی در بجنورد، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
7-دآلمانی، هانری رنه، از خراسان تا بختیاری، ترجمه علامرضا سمیعی، تهران: طاوس، 1378.
8- سهام الدوله بجنوردی، یارمحمدخان، شادلو، خاور بی بی، سفرنامه های سهام الدوله بجنوردی، به اهتمام قدرت روشنی زعفرانلو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
9- سیدی زاده، احسان، عباسیان، علی اکبر، بجنورد گذرگاه شمالی خراسان ( آثار و بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان بجنورد)، مشهد: اردشیر، .
10- سعادت، احمد، دستور سعادت، اول ابتدایی، بمبئی: مطبعه سعادت، چاپ پنجم، 1304.
11-شادلو، یارمحمدخان، سفرنامه های سهام الدوله بجنوردی، تصحیح قدرت الله روشنی زعفرانلو، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
12-صادقی، سلیمان (1373)؛ جغرافیای شهرستان بجنورد، مشهد: آستان قدس رضوی.
13- صدیق، عیسی، دوره مختصر تاریخ فرهنگ ایران، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب، چ 16، 1355
14-ظلی، منوچهر ( 1350)؛ شناسنامه شهرهای ایران بجنورد، مشهد: انتشارات پروپاگاند.
15-عباسیان، سیدی زاده، « دانشوران بجنورد آشنایی با احوال و آثار یکصد و بیست تن از بزرگان علم و ادب و هنر شهرستان بجنورد»،
16-عباسیان، علی اکبر، سیدی زاده، احسان، دانشوران بجنورد، مشهد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، 1372،
17- عضدی، احمد، سفرنامه خانلر قراچورلو، بجنورد، عضدی، 1384
18- قاسمی پویا، اقبال، مدارس جیدید در دوران قاجاریه: بانیان و پیشروان، ویراسته هاشم بناء پور، رضا پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1377.
19- کریمیان، علی، مدارس خراسان در سال 1337 هـ.ق/1298ش گنجینه اسناد، سال چهاردهم، دفتر چهارم، شماره 56، زمستان 83، ص 161- 160.
20-_________، جغرافیای تاریخی بجنورد( قلعه ها، نفوس و سیر تطور تقسیمات از 1294ق. تا 1383ش.)، شیروان: شیلان، 1399.
21-لمبتون، آ. ک. س: ایران در عصر قاجار، مشهد، جاودان خرد، 1375،
22- مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، جلد 1، تهران: زوار، 1321. چاپ دوم.
23- مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من:تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، ج 1، تهران: زوار، 1367، چاپ دوم.
24- متولی حقیقی، یوسف، تاریخچه آموزش و پرورش نوین خراسان از آغاز تا انقلاب اسلامی، مشهد: مرندیز.
25- مطالعات کالبدی شهر، طرح توسعه و عمران(جامع) شهر بجنورد.
26 -مطالعات جمعیتی – اجتماعی شهر، طرح توسعه و عمران( جامع) شهر بجنورد.
27- متولی حقیقی، یوسف، خراسان شمالی، پژوهشی پیرامون تاریخ تحولات سیاسی خراسان شمالی از آغاز تا انقلاب اسلامی، مشهد: آهنگ قلم، 1387.
28- موزر، هنری، سفرنامه ترکستان و ایران، ترجمه مترجم مخصوص ناصرالدین شاه، سحر.
29- ییت، چارلز ادوارد، سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت الله روشنی زعفرانلو، مهرداد رهبری، تهران: انتشارات یزدان، 1365.
پایان نامه ها: 30-غلام نژاد، مهری، «تاریخ سیاسی و اجتماعی بجنورد در دوره قاجاریه و پهلوی اول»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، 1387، ص 89.
31-افشین فر، اعظم السادات، «بررسی سیر توسعه آموزش و پرورش نوین در خراسان شمالی از دارالفنون تا 1380»، به راهنمایی دکتر یوسف متولی حقیقی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، نیمسال اول 1389، ص 62-61.
روزنامه ها: 32-روزنامه اطلاعات، شماره 4180، 20/ اردیبهشت/1319.
33- روزنامه اطلاعات، شماره 1102، سال چهارم، 22تیرماه 1309.
34- روزنامه آفتاب شرق، سال چهاردهم، شماره 1157، یکشنبه 23 بهمن 1317.
35-روزنامه آفتاب شرق، سال 5، 73، 3/9/1307، ص 1.
36-روزنامه شهامت، شماره 29، 6/10/1318، ص 1.
37-روزنامه خراسان یومیه، سال 20، شماره 5588، چهارشنبه 1 آبان 1347، ص 6.
38-روزنامه مرد مبارز، سال 18، شماره 1680، دوشنبه 4 شهریور 1347، ص 3.
39-روزنامه مرد مبارز، سال 17، 1525، چهارشنبه 29 آذر 1346، ص 3.
40-روزنامه مرد مبارز، سال 17، 1520، چهارشنبه 20 آذر 1346، ص 3.
41-روزنامه مرد مبارز، سال 18، شماره 1677، چهارشنبه 30 مرداد 1347، ص 3.
42- روزنامه ایران، نمره 962، هجدهم ربیع الثانی 1317، ص 3.
43- روزنامه کوشش، شماره 92، 2 ذیحجه الحرام1346ق، ص2.
مجلات: 44-موقر، مجید،« مجله مهر و سبب نگارش آن»، مهر، س 1، ش1، خرداد 1312/می 1933، ص 4-3.
45-نخشید، محمدرضا، « اصلاحات و سیاست های نوگرایی رضاشاه و تأثیر آن بر قدرت نفوذ روحانیون در ایران»، مجله دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 40، تابستان 1377، ص 105.
46-هدایت علوی، اولین سالنامه دبستان فرخی بجنورد در سال تحصیلی 4- 1323، (مشهد، انتشارات انجمن نشر سالنامه و شرکت چاپخانه خراسان، 1324).
47- مجله تمدن، سال اول، ش2، فروردین 1310، ص26.