رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیط‌های تصمیم‌گیری (NAIADE)
محورهای موضوعی : ارزیابی پی آمدهای محیط زیستی
فائزه هدایتی راد
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد محیطزیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان)
عبدالرسول سلمان ماهینی
2
(استاد،گروه محیطزیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان)
سیدحامد میرکریمی
3
(دانشیار، گروه محیطزیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان)
کلید واژه: تصمیم‌گیری, عدم‌قطعیت, ارزیابی چندمعیاره, NAIADE,
چکیده مقاله :
رویکردی جدید به ارزیابی غیردقیق و محیط‌های تصمیم‌گیری، یک روش ارزیابی چندمعیاره نوین است که بر اساس مجموعه‌ای از معیارها به مقایسه گزینه‌های مدنظر می‌پردازد. با استفاده از این روش می‌توان از انواع مختلف اطلاعات مبهم و غیرقطعی استفاده کرد. مقادیری که به هر معیار برای گزینه‌های مدنظر اختصاص داده می‌شود، ممکن است به شکل اعداد خشک، تصادفی، فازی یا متغیرهای زبانی بیان شوند. روش NAIADE از روش قدیمی وزن‌دهی معیارها استفاده نمی‌کند بلکه با استفاده از روش مقایسه زوجی، گزینه‌ها را رتبه‌بندی می‌کند. امکان انجام دو نوع ارزیابی در NAIADE وجود دارد. نوع اول ارزیابی بر اساس ارزش مقادیر اختصاص داده شده به معیارهای هر یک از گزینه‌ها است که این کار را با استفاده از ماتریس اثرات انجام می‌دهد (گزینه‌ها در مقابل معیارها). نوع دوم ارزیابی، تجزیه و تحلیل‌های برابری میان گروه‌های مختلف ذی‌نفع و امکان تشکیل ائتلاف با توجه به گزینه‌های ارائه شده است.روش NAIADE به‌عنوان رویکردی پرکاربرد و کارآمد در پژوهش‌های مختلف مدیریتی و محیط‌زیستی در جهان مطرح شده است، اما متاسفانه تاکنون کاربرد و استفاده‌ی چندانی در این زمینه در ایران نداشته است. بنابراین، هدف از مقاله حاضر معرفی روش NAIADE، به عنوان گامی در جهت افزایش آگاهی و دانش در سطوح مختلف جامعه، مسئولین و تصمیم‌گیران و نیز بهبود کیفیت محیطزیست است.
NAIADE (Novel Approach to Imprecise Assessment and Decision Environments) is a new multi criteria evaluation method which performs the comparison of alternatives on the basis of a set of criteria. It allows the use of information with different types and degrees of uncertainty. The values assigned to the criteria for each alternative may be expressed in the form of crisp, stochastic, fuzzy numbers or linguistic expressions. NAIADE does not use traditional weighting of criteria, rather it applies a pairwise comparison technique, and generates a ranking of alternatives (e.g. problem formulation). NAIADE allows for two types of evaluations. The first is based on the score assigned to the criteria of each alternative using an impact matrix (alternatives vs. criteria). The second analyses conflict among the different interest groups and the possible formation of coalitions according to the proposed alternatives (equity matrix: linguistic evaluation of alternatives by each group). NAIADE is considered as an efficient technique in various managerial investigations and environmental studies and has been utilized frequently in recent years. Unfortunately, there is no report on this method in Iran; therefore, the current study aimed to evaluate and introduce the method in Iran. It is hoped that the method acts as a step towards elevating the awareness and knowledge in different levels of society, authorities, and executives as well as improving quality of the environment.
1- سلمان ماهینی، ع، 1390. ارزیابی اثرات توسعه با منطق فازی (ترجمه). نوشته ریچاردز، ب. شپارد. انتشارات مهر مهدیس، 350 ص.
2- Funtowicz, S., Martinez−Alier, J., Munda, G. & Ravetz, J. 1999. Information tools for environmental policy under conditions of complexity, European Environmental Agency, Experts' Corner, Environmental Issues Series, No.9.
3- Marchi, B.D., Funtowicz, S.O., Cascio, S.L. & Munda, G. 2000 Combining participative and institutional approaches with multicriteria evaluation. An empirical study for water issues in Troina, Scilly. Ecological Economics, 34:267-282.
4- Tabara, D. 2003. Participacion cualitativa y Evaluacion Integrada del Medio Ambiente. Aspectos metodologicos en cuatro estudios de caso (Qualitative participation and Integrated Environmental Assessment. Methodological issues in four case studies). Documents d'Andalisi Geografica. 42p.
5- Munda, G. 2004. Social Multi−criteria Evaluation (SMCE): methodological foundations and operational consequences, European Journal of Operational Research, 158: 662–677.
6- Martí, N., Vidal, V., Mànuel, D. & Munda, G. 2000. DIAFANIS. Evaluación Ambiental Integrada de propuestas de actuaciones de desarrollo socioeconomicy ambiental en el entorno del Parque Nacional de Aigüestortes y Estany de Sant Maurici (España).
7- Russi, D. 2004. Social Multicriteria Evaluation of rural electrification. Master's thesis supervised by G. Munda. Dept. Economics and Economic History: UAB. Barcelona.
8- Vargas Isaza, O.L. 2004. La evaluacio´n multicriterio social y su potencialen la gestio´n forestal de Colombia. Ph.D. Thesis, Doctoral programmein Environmental Sciences. Universitat Autonoma de Barcelona.
9- Moral, L.D., Corral, S., Guimaraes Pereira, A., Paneque, P. & Pedregal, B. 2006. Social multicriteria analysis for the evaluation of water management alternatives- Costa del Sol Occidental (Malaga, Spain), in P. Antunes (ed) ADVISOR project-Final Report, Contract EVK1-CT-2000-00074 of the Energy Environment and Sustainable Development RTD Programme, Lisbon: ECOMAN, New University of Lisbon.
10- Stratigea, A., Giaoutzi, M. & Papadopoulou, Ch.A. 2008. A Methodological Framework for Foresight Analysis in AG2020 – The Case of Herakleion –Crete Region, Report prepared in the context of the AG2020 project: Foresight Analysis for World Agricultural Markets (2020) in Europe, EuropeanCommission, Contract No: 44280-AG2020, 2007-10.
11- Matteo, B. 2011. Integrated assessment of renewable energies for decision making: A two-case analysis, Thesis for the degree of Doctor of Philosophy in the subject of Management, competitiveness and development.
12- Benetto, E., Dujet, Ch. & Rousseaux, P. 2008. Integrating fuzzy multicriteria analysis and uncertainty evaluation in life cycle assessment. Environmental Modelling & Software 23: 1461–1467.
13- Mello, S.D., Fernandes, M. & Gomes, M. 2012. Multicriteria Selection Of An Aircraft With Naiade, 1st International Conference on Operations Research and Enterprise Systems, 427-431.
14- James, A.S., Willam, H. & Prasanta, K.D. 2012. A review of multi-criteria decision-making methods for bioenergy systems, Energy 42: 146-156.
15- Joint Research Centre, JRC, 1996. NAIADE Manual. JRC, Ispra, Italy, available at: http://www.aiaccproject.org/meetings/Trieste_02/trieste_cd/Software/ NAIADE/naiade.PDF.
16- Munda, G. 2005. Multi criteria decision analysis and sustainable development. In: Figueira, J., Greco, S., Ehrgott, M. (Eds.), Multiple Criteria Decision Analysis. State of the Art Surveys. International Series in Operation Research and Management Science. Springer Publisher, New York, 953e981pp.
17- Pech, R. & Rodrígues, E. 2009. Environmental impact assessment procedure: A new approach based on fuzzy logic. Environmental Impact Assessment Review 29: 275-283.
18- Monterroso, I. Binimelis, R. & Rodríguez-Labajos, B. 2011. New methods for the analysis of invasion processes: Multi-criteria evaluation of the invasion of Hydrilla verticillata in Guatemala. Environmental Management 92: 494-507.
19- Gamboa, G. 2005. Social Multi-Criteria Evaluation in practice: Two realworld case studies, Doctoral Thesis. Universitat Autonoma de Barcelona. 161p.
20- Ananda, J & G., Herath, 2008. Multi-attribute preference modeling regional land-use planning Ecological. Economic, 65: 325-335.
21- دهقانیان، س. و فرج زاده، ز. 1381. اقتصاد محیطزیست برای غیر اقتصاددانان (ترجمه). نوشته آسافو آجایی، جان، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 335 ص.
22- زندبصیری، م. 1393. تصمیمگیریهای چندمعیاره و جایگاه آن‌ها در مدیریت منابع طبیعی، انتشارات شاپور خواست، 252 ص.
23- Yoon, K.P. & Hwang, Ch. Li. 1995. Multi attribute decision making: an introduction. Sage university Publication. 104: 83.
24- Nasiri, F. & Huang, G. 2008. A fuzzy decision aid model for environmental performance assessment in waste recycling. Environmental Modelling & Software 23: 677-689.
_||_
1- سلمان ماهینی، ع، 1390. ارزیابی اثرات توسعه با منطق فازی (ترجمه). نوشته ریچاردز، ب. شپارد. انتشارات مهر مهدیس، 350 ص.
2- Funtowicz, S., Martinez−Alier, J., Munda, G. & Ravetz, J. 1999. Information tools for environmental policy under conditions of complexity, European Environmental Agency, Experts' Corner, Environmental Issues Series, No.9.
3- Marchi, B.D., Funtowicz, S.O., Cascio, S.L. & Munda, G. 2000 Combining participative and institutional approaches with multicriteria evaluation. An empirical study for water issues in Troina, Scilly. Ecological Economics, 34:267-282.
4- Tabara, D. 2003. Participacion cualitativa y Evaluacion Integrada del Medio Ambiente. Aspectos metodologicos en cuatro estudios de caso (Qualitative participation and Integrated Environmental Assessment. Methodological issues in four case studies). Documents d'Andalisi Geografica. 42p.
5- Munda, G. 2004. Social Multi−criteria Evaluation (SMCE): methodological foundations and operational consequences, European Journal of Operational Research, 158: 662–677.
6- Martí, N., Vidal, V., Mànuel, D. & Munda, G. 2000. DIAFANIS. Evaluación Ambiental Integrada de propuestas de actuaciones de desarrollo socioeconomicy ambiental en el entorno del Parque Nacional de Aigüestortes y Estany de Sant Maurici (España).
7- Russi, D. 2004. Social Multicriteria Evaluation of rural electrification. Master's thesis supervised by G. Munda. Dept. Economics and Economic History: UAB. Barcelona.
8- Vargas Isaza, O.L. 2004. La evaluacio´n multicriterio social y su potencialen la gestio´n forestal de Colombia. Ph.D. Thesis, Doctoral programmein Environmental Sciences. Universitat Autonoma de Barcelona.
9- Moral, L.D., Corral, S., Guimaraes Pereira, A., Paneque, P. & Pedregal, B. 2006. Social multicriteria analysis for the evaluation of water management alternatives- Costa del Sol Occidental (Malaga, Spain), in P. Antunes (ed) ADVISOR project-Final Report, Contract EVK1-CT-2000-00074 of the Energy Environment and Sustainable Development RTD Programme, Lisbon: ECOMAN, New University of Lisbon.
10- Stratigea, A., Giaoutzi, M. & Papadopoulou, Ch.A. 2008. A Methodological Framework for Foresight Analysis in AG2020 – The Case of Herakleion –Crete Region, Report prepared in the context of the AG2020 project: Foresight Analysis for World Agricultural Markets (2020) in Europe, EuropeanCommission, Contract No: 44280-AG2020, 2007-10.
11- Matteo, B. 2011. Integrated assessment of renewable energies for decision making: A two-case analysis, Thesis for the degree of Doctor of Philosophy in the subject of Management, competitiveness and development.
12- Benetto, E., Dujet, Ch. & Rousseaux, P. 2008. Integrating fuzzy multicriteria analysis and uncertainty evaluation in life cycle assessment. Environmental Modelling & Software 23: 1461–1467.
13- Mello, S.D., Fernandes, M. & Gomes, M. 2012. Multicriteria Selection Of An Aircraft With Naiade, 1st International Conference on Operations Research and Enterprise Systems, 427-431.
14- James, A.S., Willam, H. & Prasanta, K.D. 2012. A review of multi-criteria decision-making methods for bioenergy systems, Energy 42: 146-156.
15- Joint Research Centre, JRC, 1996. NAIADE Manual. JRC, Ispra, Italy, available at: http://www.aiaccproject.org/meetings/Trieste_02/trieste_cd/Software/ NAIADE/naiade.PDF.
16- Munda, G. 2005. Multi criteria decision analysis and sustainable development. In: Figueira, J., Greco, S., Ehrgott, M. (Eds.), Multiple Criteria Decision Analysis. State of the Art Surveys. International Series in Operation Research and Management Science. Springer Publisher, New York, 953e981pp.
17- Pech, R. & Rodrígues, E. 2009. Environmental impact assessment procedure: A new approach based on fuzzy logic. Environmental Impact Assessment Review 29: 275-283.
18- Monterroso, I. Binimelis, R. & Rodríguez-Labajos, B. 2011. New methods for the analysis of invasion processes: Multi-criteria evaluation of the invasion of Hydrilla verticillata in Guatemala. Environmental Management 92: 494-507.
19- Gamboa, G. 2005. Social Multi-Criteria Evaluation in practice: Two realworld case studies, Doctoral Thesis. Universitat Autonoma de Barcelona. 161p.
20- Ananda, J & G., Herath, 2008. Multi-attribute preference modeling regional land-use planning Ecological. Economic, 65: 325-335.
21- دهقانیان، س. و فرج زاده، ز. 1381. اقتصاد محیطزیست برای غیر اقتصاددانان (ترجمه). نوشته آسافو آجایی، جان، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 335 ص.
22- زندبصیری، م. 1393. تصمیمگیریهای چندمعیاره و جایگاه آن‌ها در مدیریت منابع طبیعی، انتشارات شاپور خواست، 252 ص.
23- Yoon, K.P. & Hwang, Ch. Li. 1995. Multi attribute decision making: an introduction. Sage university Publication. 104: 83.
24- Nasiri, F. & Huang, G. 2008. A fuzzy decision aid model for environmental performance assessment in waste recycling. Environmental Modelling & Software 23: 677-689.