تجزیه و تحلیل مکان‌یابی محل دفن پسماندشهری مطالعه موردی: شهر ایذه

محورهای موضوعی : کاربرد GIS&RS در محیط زیست

محمدابراهیم عفیفی ^{1 *} , مجتبی محمدی ² , عبدالرسول قنبری ³

1 - استادیار داشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان
2 - علوم انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی،لارستان، ایران
3 - ستادیار جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان

تاریخ دریافت : 1403/02/23 تاریخ پذیرش : 1403/06/31 تاریخ انتشار : 1403/07/22

کلید واژه: مکانیابی, دفن پسماند, سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS, شهر ایذه,

چکیده مقاله :

برنامه‌ریزی و مدیریت شهری نیازمند نگرش سیستماتیک و همه جانبه به ابعاد مختلف شهر است. یکی از ابعاد شهری که در صورت عدم مدیریت صحیح باعث ایجاد اختلال در محیط جغرافیایی شهر می‌شود. مدیریت و مکانیابی دفع پسماند‌های شهری می‌باشد. در دهه‌های اخیر رشد بی‌رویه جمعیت و توسعه شهر نشینی موجب بروز انواع ناسازگاری‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نظیر تولید انواع پسماند‌های جامد شهری شده است که دفن غیر اصولی آن را به دنبال داشته است. به طوری که امروزه چگونگی دفن، مکانیابی و مدیریت صحیح محل دفن زباله‌های جامد به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی شهری تبدیل شده است. بنابراین یافتن محل مناسب برای این مهم از اهداف اصلی و اولیه طرح‌های توسعه شهری جهت نیل به توسعه پایدار می‌باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، نظری-کاربردی و از لحاظ روش مطالعه توصیفی-تحلیلی و هدف آن مکانیابی محل دفن پسماند‌های شهر ایذه با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی می‌باشد. هدف از این پژوهش مکانیابی محل دفن پسماند شهری ایذه با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره است ابتدا با گردآوری اطلاعات پایه، نقشه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای مورد نیاز، چندین لایه اطلاعاتی بر مبنای شاخص‌های ژئومورفولوژیکی، اقلیمی، زیست محیطی و اقتصادی ایجاد می‌شود این لایه‌ها عبارت است از شیب، شکل زمین، لیتولوژی، گسل، آب‌های سطحی، آب‌های زیرسطحی، عمق سطح ایستایی، مناطق متأثر از باد، مناطق تحت حفاظت، شهر و جهات توسعه‌ی آن خطوط انتقال نیرو، زمین‌های زراعی و حساس از نظر زیست محیطی و در نهایت نقشه کاربری اراضی می‌باشند لایه‌های مذکور از نقشه‌های موجود در محیط gis تهیه و تولید شده سپس با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و عملیات می‌دانی به روز می‌گردند و تحلیل‌ها مبتنی بر لایه‌های ایجاد شده صورت می‌گیرد و مکان‌های پیشنهادی ارائه می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

Urban planning and management requires a systematic and comprehensive approach to different aspects of the city. One of the dimensions of the city which, if not properly managed, causes disturbance in the geographical environment of the city. management and location of urban waste disposal. In the recent decades, the excessive growth of the population and the development of urbanization have caused all kinds of social, economic and environmental incompatibilities, such as the production of all kinds of urban solid waste, which has been followed by improper burial. So that today, how to properly bury, locate and manage solid waste landfills has become one of the urban environmental problems. Therefore, finding the right place for this is one of the main and primary goals of urban development plans to achieve sustainable development. The current research is theoretical-applicative in terms of its purpose and descriptive-analytical in terms of study method and its purpose is to locate the waste burial site of Izeh city using geographic information systems and fuzzy hierarchical analysis process. The purpose of this research is to locate the landfill site of urban waste in Izeh using multi-criteria decision-making methods, first by collecting basic information, maps and required satellite images, several layers of information based on geomorphological, climatic, environmental and economic indicators. These layers are slope, landform, lithology, fault, surface water, subsurface water, depth of static surface, areas affected by wind, protected areas, city and its development directions, power transmission lines, land agricultural and environmentally sensitive and finally the land use map, the mentioned layers are prepared and produced from the maps available in the gis environment, then they are updated using satellite data and field operations, and the analyzes are based on The created layers are created and the proposed locations are provided

منابع و مأخذ:

- بدو، کاظم (١٣٧٩)، مکانیابی و انتخاب محل دفن زباله‌، مجموعه مقالات همایش دفن مهندسی‌- بهداشـتی مـواد زایـد جامد شهری، جهاد دانشگاهی دانشکده فنی دانشگاه تهران‌.
- بدو، کاظم‌؛ سعدآبادی، فرشید (١٣٨٧)، ارزیابی پارامتر‌های مؤثر بر انتقال آلودگی از مدفن‌های زباله به سـفره آب هـای زیرزمینی‌، سال پنجم‌، شماره ١١: ٨٥-٧١.
- برومندی، مهدی و همکاران ( ١٣٨٧)، مکان‌یابی محل دفن پسماند‌های خطرنـاک بـا اسـتفاده از GIS و تحلیـل چنـد متغیره در استان زنجان‌، چهارمین کنگره ملی مهندسی عمران‌، دانشگاه تهران‌، اردیبهشت ١٣٨٧: ١-٨.
- پرهیزگار، اکبر، غفاری گیلانده‌، عطا(١٣٨٥)، سامانه‌های اطلاعات جغرافیـایی و تحلیـل تصـمیم گیـری چنـد معیـاری، انتشارات سمت‌، تهران‌.
- تکدستان‌، افشین (١٣٨٤)، مدیریت مواد زائد شهری، انتشارات سازمان دهیازی‌ها و شهرداری‌ها.
- جعفری، حمیدرضا؛ کریمی‌، سعید (١٣٨٠)، مکانیابی عرصه‌های مناسب احـداث صـنعت در اسـتان قـم بـا اسـتفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی‌. GIS محیط‌شناسی‌، ٣٧: ٤٥-٥٢.
- چوپانوگلوس‌، ج‌؛ تیسن‌، ه؛ الیاسن‌، ر (١٣٧١)، مدیریت مواد زاید جامد، ترجمه‌: عبدلی‌، محمدعلی‌، سازمان بازیافـت وتبدیل مواد شهرداری تهران‌.
- حیدرزاده‌، نیما (١٣٧٨)، مکانیابی محل دفن مواد زاید جامـد شـهری بـا اسـتفاده از GIS، سـمینار کارشناسـی ارشـد، دانشگاه تربیت مدرس‌، تهران‌.
- خسرو تهرانی‌، خسرو(١٣٦٧)؛ کلیاتی درباره‌ی چینه‌شناسی ایران و مقاطع تیپ تشکیلات‌، انتشارات دانشگاه تهران‌.
- دفتر آمار و اطلاعات معاونت برنامه‌ریزی استانداری خوزستان‌(١٣٧٨)، سالنامه‌های آماری استان خوزستان‌.
- ده زاد، بهروز و رضایی‌، آرش (١٣٨٦)، مطالعات مکان‌یابی و مدیریت دفع بهینه مواد زائد جامد شهر جدید هشـتگرد، همایش ملی بهداشت محیط‌، همدان‌، ١٣٨٦: ١٠٦-٩٤.
- رفیعی‌، رضا؛ سلمان ماهینی‌، عبدالرسول‌؛ خراسانی‌، نعمت اﷲ (١٣٨٨)، ارزیابی محـیط زیسـتی چرخـه حیـات سـامانه مدیریت پسماند شهری، علوم کشاورزی و منابع طبیعی‌، جلد ١٦، شماره‌٢: ٢٢٢-٢٠٨.
- سازمان حفاظت محیط زیست (١٣٨٠)، راهنمای فنی دفع مواد زائـد خطرنـاک‌، انتشـارات سـازمان حفاظـت محـیط زیست‌.
- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خوزستان‌(١٣٧٦)، معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اسـتان خوزستان‌.
- سالاری، مرجان‌؛ معاضد، مرجان‌؛ رادمنش‌، فریدون (١٣٩١)، مکان‌یابی محل دفن پسماند شـهری بـا اسـتفاده از مـدل AHP-FUZZYدر محیط‌: GIS شهر شیراز، طلوع بهداشت‌، سال یازدهم‌، شماره ١: ١١٠-٩٦.
- شریعتمداری، نادر (١٣٧٩)، مراحل طراحی و اجرای مدفن بهداشتی مواد زاید، مجموعه مقالات همایش دفن مهندسی بهداشتی مواد زاید جامد شهری، جهاد دانشگاهی دانشکده فنی دانشگاه تهران‌.
- عبدلی‌، محمد علی‌؛ توکلی‌، بابک‌؛ منهاج‌، حسین (١٣٩٠)، مدیریت پسـماند ویـژه‌، راهکـاری جهـت حفـظ طبیعـت و محیط زیست شهری، چشم انداز جغرافیایی‌، سال ششم‌، شماره ١٥: ١٠١-٨٨.
- فتائی‌، ابراهیم و آل شیخ‌، علی (١٣٨٨)، مکان‌یابی دفن مواد زائد جامـد شـهری بـا اسـتفاده از GIS و فرآینـد تحلیـل سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی شهر گیوی، علوم محیطی‌، سال ششم‌، شماره ٣: ١٤٥-١٥٨.
- فرهادی، مریم و حافظی مقدس‌، ناصر (١٣٩١)، بررسی اثرات زیست محیطی ناشی از محل هـای مـواد زائـد جامـد درمرحله ساخت و بهره‌برداری، دومین همایش نقش پژوهش و فناوری‌های نوین در مدیریت پسماند صنعتی‌، تهران‌، ١٦٤- ١٧٥.
- فیروزی، محمدعلی‌؛ امانپور، سعید؛ محمدی، عباس (١٣٩٠)، ارائه الگویی برای مـدیریت پسـماند‌های خـانگی شـهری (نمونه موردی شهر لامرد)، پایان‌نامه دانشگاهی‌، دانشگاه شهید چمران‌.
- مجلسی‌، منیره و دامن افشان‌، حجت (١٣٨٨)، مکان‌یابی محل دفن پسماند‌های شهری، شهرستان دزفـول بـا اسـتفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی‌((GIS، دوازدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران‌، دانشگاه علوم پزشـکی شـهید بهشتی‌، آبان ماه ١٣٨٨: ٤٣٦-٤٤٢.
- نیرآبادی، هادی و حاجی میر رحیمی‌، سید محمود (١٣٨٧)، به کارگیری روش‌های سلسله مراتبی و فازی در مکان یـابی دفن زباله‌، همایش ژئوماتیک‌، تهران‌، سازمان نقشه‌برداری کشور، شماره‌٨٧: ٧٦٩-٧٦١.
- نیکنامی‌، مرضیه و حافظی مقدس‌، ناصر (١٣٨٩)، مکان‌یابی محل دفن زباله‌های شهری در شهر گلپایگان بـا اسـتفاده ازسیستم GIS، زمین‌شناسی کاربردی، سال ششم‌، شماره‌١: ٦٦-٥٧.
- عفیفی، محمدابراهیم (1402)، نقش ژئومورفولوژی در مکان‌یابی و مدیریت دفع مواد زاید شهری با استفاده از gis در شهر اوز، مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی، تابستان 1402، دوره 14، شماره 1، ص 87-66.

منابع انگلیسی
Abdel-Galil, R. E. S. (2012). Desert reclamation, a management system for sustainable urban expansion. Progress in Planning, 78(4), 151-206.
Al -Qaydi, S. (2006). Industrial solid waste disposal in Dubai, UAE: A study in economic geography. Cities, 23(2), 140-148.
Arefi, M. (2013). Towards a conceptual framework for urban management: The Iranian experience. City, Culture and Society(0). Available online 5 January 2013.
Askarian, M. , Heidarpoor, P. , & Assadian, O. (2010). A total quality management approach to healthcare waste management in Namazi Hospital, Iran. Waste Management, 30(11), 2321-2326.
Carruthers, J. I. (2002). The Impacts of State Growth Management Programmes: A Comparative Analysis. Urban Studies, 39(11), 1959-1982.
Chaerul, M. , Tanaka, M. , & Shekdar, A. V. (2008). A system dynamics approach for hospital waste management. Waste Management, 28(2), 442-449.
Chakrabarty, B. K. (2001). Urban Management: Concepts, Principles, Techniques and Education. Cities, 18(5), 331-345.
Chakrabarty, B. K. (2001). Urban Management: Concepts, Principles, Techniques and Education. Cities, 18(5), 331-345.
Chang, N. -B. , Parvathinathan, G. , & Breeden, J. B. (2008). Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of Environmental Management, 87(1), 139-153.
Chen. W, Kao, Jehny. J. (1998). Fazzy Markov Process using ;andfill siting. Proceeding of the Aie & waste management association annual meeting & exhibition.
Doerhoefer, G; Siebeit, H. (1998). Search for Landfill sites - requirememts and implementation in Lower Saxony, Germany. Environmental Geology. V. 35, N1:55-65.
Don-yun, C. Tong-yi, H. & Naiyi, H. (2003). The Management of Citizent Practicipation in Taiwan: A Case Study of Taipei City Government Citizen Complain System. International journal of public Administration. 26 (5). 458 - 472.
Duan, H. , Huang, Q. , Wang, Q. , Zhou, B. , & Li, J. (2008). Hazardous waste generation and management in China: A review. J Hazard Mater, 158(2-3), 221-227.
Geng, Y. , Zhu, Q. , & Haight, M. (2007). Planning for integrated solid waste management at the industrial Park level: A case of Tianjin, China. Waste Management, 27(1), 141-150.
GHose, M. K. , Dikshit, A. K. & SHrma, S. K. (2006). A GIS based transportation model for solid waste disposal-case study on asacol municipality. ,Waste managment. 26 (4): 1287-1293.
Gochfeld, M. (2010). Appendix G - Hazardous Waste Management of Doe Sites. In F. M. William & G. Michael (Eds. ), Protecting Personnel at Hazardous Waste Sites (Third Edition) (pp. 605-624). Woburn: Butterworth-Heinemann.
Goodchild, M. F, Park, B. & Steyart, L. T. (2004). Envaronmental Modeling, Oxford: Oxford University Press.