ارزیابی تفرجی با مدل ارتقاء یافته تجزیه و تحلیل سیستمی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعة موردی: پارک جنگلی شوراب- خرم آباد)
محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانیمحبوبه یاراحمدی 1 , جعفر اولادی قادیکلایی 2 , جاهده تکیه خواه 3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2 - استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3 - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی
کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, Evaluation, ارزیابی, recreation, پارک جنگلی, Forest park, Geographic Information System, تفرج, شوراب, Shourab,
چکیده مقاله :
در این مطالعه ابتدا با استفاده از مدل مرسوم کاربری توریسم و 5 پارامتر اکولوژیکی (شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، پوشش گیاهی و خاک)، مناطق مناسب برای استفاده تفرجی به دو شکل متمرکز و گسترده در پارک جنگلی شوراب شناسایی گردید. نتایج نشان داد که 447/46 هکتار از سطح پارک توان تفرج گسترده طبقه 1، 244/14 هکتار توان تفرج گسترده طبقه 2 و 401/515 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 2 است. با بررسی های مختلف مشخص شد که یکی از مشکلاتی که سبب افزایش ناهنجاری در طبیعت پارک می شود، عدم توجه به کلیه عوامل اساسی مؤثر در تعیین قابلیت تفرجی پارک (امکانات تفریحی و منابع آبی) می باشد. به همین منظور برای ارزیابی استفاده گردشگران از مکان های تفرجی از مصاحبه حضوری با پرسش نامه استفاده گردید. همزمان با این ارزیابی و به منظور تهیه نقشه منابع آبی و امکانات پارک، کلیه نقاط مربوط به منابع آبی و امکانات پارک شناسایی شده و با GPS ثبت شد. نتایج نشان داد استفاده مردم از پارک مطابق طبقه بندی صورت گرفته نبوده و تفرج با امکانات و منابع آبی پارک ارتباط مستقیم دارد. لذا این فاکتورها به عنوان لایه های اطلاعاتی مثبت با نقشه توان تفرجی به دست آمده رویهم گذاری شده و نقشه نهایی توان تفرجی پارک بر اساس این عوامل به دست آمد. نتایج نهایی نشان داد که روش متداول با وجود کارآیی بسیار، به دلیل در نظر نگرفتن کلیه عوامل مؤثر در تفرج، نیاز به وارد کردن لایه های اطلاعاتی دیگری علاوه بر عوامل اکولوژیکی دارد. همچنین با دخالت فاکتورهای منابع آبی و امکانات توجه در مدل نهایی توان تفرجی، نقشه امکان توسعه برای طبقات تفرجی متمرکز درجه یک و دو تهیه گردید. نتایج حاصل از این نقشه ها نشان داد که بر اساس وسعت مکانی در جهت ارتقاء طبقات تفرجی منطقه برای طبقه متمرکز درجه یک، هفت اولویت و برای طبقه متمرکز درجه دو نیز سه اولویت وجود دارد.
In this study, suitable areas in the Shourab forest park were identified for intensive and extensive outdoor recreation using five ecological parameters (slope, aspect, height, soil and vegetative cover). The result showed that 46.447, 14.244, and 515.401 hectares of park area have the ability of class 1 extensive outdoor recreation potential, class 2 extensive outdoor recreation potential, and class 2 intensive outdoor recreation potential respectively. Besides it was determined that one of the problems caused increasing rudeness in park nature was absence of attention to all effective factors (water resources and recreation facilities) in assigning to outdoor recreation potential of the park. Therefore questionnaire and oral interview were used for evaluation of visitor's suitable usage of outdoor recreation sites. In order to preparing of water resources and park facilities' map, all area related to water resources and park facilities were identified and recorded using GPS. Result showed people usage of the park have not conformed to classification plan. It was also showed that outdoor recreation has a direct relation to water resources, facilities, and tourism charisma of the park. Therefore, these factors were intersected as positive informational layers with primary recreation capability map and a final recreation capability map was obtained based on those factors. The final results showed that despite the high efficiency of conventional method, due to the lack of consideration of all the factors affecting on outdoor recreation, other information layers (for example water recourses and recreation facilities) are also required in addition to ecological factors. In the last stage according to plan of final outing power, the map of development possibility was prepared in the park. The results of these maps showed that based on spatial extent for promoting regional outing based on spaciousness there are seven and three properties for first and second degree focused classes respectively.
1. اسماعیلی ساری، ع.، ج. نوری و س. ع. کاظمی. 1382. ارزیابی توان زیستبوم در جهت بهرهوری از پارک جنگلی چیتگر تهران. فصلنامة محیط زیست، 39: 39-45.
2. اسدی، ا. 1389. ارزیابی و اولویتبندی قابلیت تفرجی پارک جنگلی لویزان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 130 صفحه.
3. اسکندری، س. 1392. ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺗﻔﺮﺟﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎی زرینآﺑﺎد ﻧﻜﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﻔﺮج در اﻳﺮان. ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، 4(7): 83-92.
4. تکیهخواه، ج.، س. م. حسینی نصر، ج. اولادی و م. شعبانی. 1389. بررسی توان تفرجی پارک جنگلی آبیدر با استفاده از GIS. پژوهشهای محیط زیست، 1(1): 35-42.
5. جوکار، غ. 1384. پتانسیلیابی جذب توریست و طبقهبندی سرزمین از نظر گردشگری به کمک GIS (مطالعة موردی: حوضه هراز). مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه مازندران، 353-363.
6. خلیلی، ز. 1388. تعیین قابلیت توان طبیعتگردی سامان عرفی قوریقلعه در جنگلهای حوضه شهرستان پاوه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 141 صفحه.
7. طاهری، ف. 1385. امکانسنجی مناطق مستعد طرحهای طبیعتگردی با استفاده از RS و GIS (مطالعة موردی: منطقه جنگلی عباسآباد ورسک). پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 116 صفحه.
8. قنادکار سرابی، م. 1378. طراحی و مدیریت پارکهای جنگلی سازمان جنگلها و مراتع کشور، دفتر جنگلداری و پارکها. 73 صفحه.
9. مجنونیان، ه. 1374. مباحثی پیرامون پارکها، فضای سبز و تفرجگاهها. سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. 252 صفحه.
10. مخدوم، م. 1385. شالوده آمایش سرزمین. انتشارات دانشگاه تهران. 289 صفحه.
11. محفوظی، م. 1378. آمایش سرزمین حوضه دادقان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. 263 صفحه.
12. محمودی، ب. 1386. ارزیابی توان تفرجی سامان عرفی منج در محدوده جنگلهای شهرستان لردگان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه مازندران. 119 صفحه.
13. مرادی، ح.، ر. هدایتیزاده و و. عبدالهی. 1384. طرحریزی پارکهای جنگلی با استفاده از GIS. مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه مازندران، 461-475.
14. نهرلی، د. و س. رضایی. 1381. بررسی و معرفی ظرفیت برد تفرجگاهی. فصلنامه محیطشناسی، 28(29): 101-112.
15. یخکشی، ع. 1357. مقدمهای بر پارکهای ملی و جنگلی ایران، انتشارات دانشگاه تهران. 135 صفحه.
16. Aminu M. 2007. A geographic information system (GIS) and multi-criteria analysis for sustainable tourism planning. A project submitted in fulfillment of the requirements for the award of the degree of Master of Science (Planning-Information Technology). Faculty of Built Environment. University Technology Malaysia, 165 p.
17. Bukenya JO. 2012. Application of GIS in ecotourism development decisions: Evidence from the Pearl of Africa. Research paper: 1-30.
18. Gül A, Örücü MK, Karaca Ö. 2006. An approach for recreation suitability analysis to recreation planning in Gölcük Nature Park. Environmental Management, 37(5): 606-625.
19. Hernandez Cruz RE, Baltazar EB, Gomez GM, Estrada Lugo EI. 2005. Social adaptation ecotourism in the Lacandon forest. Annals of Tourism Research, 32(3): 610-627.
20. Jim C, Chen WY. 2006. Recreation–amenity use and contingent valuation of urban greenspaces in Guangzhou, China. Landscape and Urban Planning, 75(1): 81-96.
21. Liddle M. 1997. Recreation ecology: the ecological impact of outdoor recreation and ecotourism. Chapman & Hall Ltd, 639 p.
22. Smailes PJ, Smith DL. 2001. The growing recreational use of state forest lands in the Adelaide hills. Land Use Policy, 18(2): 137-152.
23. Tsaur SH, Lin YC, Lin JH. 2006. Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism. Tourism Management, 27(4): 640-653.
24. Vries S, Goossen M. 2002. Modelling recreational visits to forests and nature areas. Urban Forestry and Urban Greening, 1(1): 5-14.