پایش تغییرات شوری خاک با استفاده از سنجش از دور در منطقه زاهد شهر، استان فارس
محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانیرویا رنجبر 1 , حمیدرضا اولیایی 2 , حجت اله رنجبر 3 , ابراهیم ادهمی 4
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج
2 - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج
3 - استاد گروه مهندسی معدن، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
4 - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج
کلید واژه: نقشه برداری زاویه طیفی, شوری خاک, طبقه بندی نظارت شده, طیف سنجی, زاهدشهر,
چکیده مقاله :
شور‌شدن خاک، فرآیند غالب در تخریب خاکهای مناطق خشک و نیمه‌خشک است که موجب کاهش میزان عملکرد محصولات زراعی، افزایش فرسایش و تشدید بیابان‌زایی می‌گردد. منطقه زاهدشهر در جنوب و شرق شهرستان فسا در استان فارس قرار دارد و در سال‌های اخیر شوری خاک، بخش زیادی از مزارع و باغ های این منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. هدف از این مطالعه بررسی میزان تغییرات شوری خاکهای منطقه در یک دوره زمانی 17 ساله با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 7 و 8، روش نقشه بردار زاویه طیفی است. جهت انجام تحقیق، ابتدا طیف خاکهای شور از دادههای ماهواره‌ای استخراج و سپس با استفاده از طبقه‌بندی نظارت شده مناطق با خاک شور تعیین گردید و تغییرات مساحت خاکهای شور در نرم افزار ArcGIS مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات صحرایی، برداشت نمونه خاک سطحی، تجزیه شیمیایی و مطالعات طیفی خاک به روش طیف‌سنجی و شناسایی کانی‌های موجود در خاک به روش XRD انجام گرفت. نتایج بدست آمده از دادههای طیف سنج مرئی مادون‌قرمز و XRD حضور کانی‌های تبخیری (ژیپس، کلسیت، هالیت) را تأیید می‌کند. با مقایسه با دادههای واقعیت زمینی روش نقشه برداری زاویه طیفی(SAM) روشی کارآمد در طبقه‌بندی خاک شور تشخیص داده شد. بررسی میزان تغییرات شوری در بازه زمانی 17 ساله نشان داد که مساحت اراضی شور منطقه از 1600 هکتار در سال 2000 به 6500 هکتار در سال 2017 رسیده است.
Soil salinization is a predominant process in the degradation of arid and semi-arid soils that causes reduced the yield of crops, increases erosion and intensifies desertification. The Zahed Shahr studied area is located in the south and east of Fasa city, Fars province and in recent years the soil salinity has affected large areas of the farms and gardens in this area. The aim of this study was to evaluate the salinity changes of the soils during a 17 year period using Landsat 7 and 8 satellite images using the spectral angle mapping method. To do research, the salty soil spectra were extracted from satellite data and then using supervised classification the areas with salty soil were identified changes in salinity soils in ArcGIS software were investigated. Field studies, soil surface sampling, chemical analysis and spectral analysis of soil were performed by Spectroradiometer, and X-ray diffraction analysis for mineral identification was done. The results obtained from visible and shortwave infrared Spectroradiometer, and X-ray diffraction analysis showed the presence of evaporites minerals (calcite, halite, gypsum). By comparison with real ground data, the spectral angle mapper method was identified to be efficient in the classification of soil salinity. The results of the SAM method for a period of 17 years show four times spatial increase in soil salinity in this area. The area of saline soils has increased from 1600 hectares in 2000 to 6500 hectares in 2017.
امینی، د.، م. توکلی و م. رستمی‌نیا. 1396. پهنه‌بندی و بررسی روند شوری خاک با استفاده از تکنیک‌های سنجش‌ازدور و آنالیز زمین‌آماری (مطالعه موردی: شادگان، خوزستان). پژوهشهای فرسایش محیطی، 7(4): 24-34.
ثنایی‌نژاد، ح.، ع. آستارایی، م. قائمی و پ. میر‌حسینی. 1390. بررسی قابلیت تصاویر ماهواره لندست +ETM در مطالعات شوری خاک (مطالعه موردی: نیشابور). پژوهشهای زراعی ایران، 9(3): 348-355.
جباری، م. م.، ح. صحرایی، ع. احمدی و م. کشاورز. 1391. بررسی محدودیت‌های کمی و کیفی توسعۀ بهره‌وری از منابع آب دشت زاهدان-فسا. مهندسی منابع آب، 5(12): 79-85.
حبشی، خ.، ح. ر. کریم‌زاده و س. پور‌منافی. 1396. ارزیابی شوری خاک در شرق اصفهان بر پایه دادههای سنجنده OIL و تجزیه‌وتحلیل عوارض توپوگرافی. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(1): 36-51.
خادمی، ف.، ح. پیرخراطی و س. شاه کرمی. 1393. مطالعه روند افزایش خاکهای شور اطراف دریاچه ارومیه با استفاده از GIS و RS. علوم‌زمین (زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست)، 24(94): 93-98.
خیامیم، ف.، ح. خادمی، ب. استنبرگ و ی. ویترلیند. 1394. قابلیت روش طیف‌سنجی مرئی-مادون‌قرمز نزدیک در پیش‌بینی چند ویژگی شیمیایی خاکهای استان اصفهان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی (علوم آب و خاک)، 19(72): 81-92.
سلمان‌پور، آ.، م. ح. صالحی، ج. محمدی و م. نادری. 1395. کاربرد دادههای ماهواره‌ای لندست در بررسی روند گسترش شوری اراضی کشاورزی حاشیه دریاچه بختگان، استان فارس. مدیریت خاک و تولید پایدار، 6(1): 177-190.
عبدالعظیمی، هـ.، ک. علوی پناه، م. ح. مهدیان، ح. ر. متین فر، ا. پذیرا و م. ح. مسیح آبادی. 1389. شناسایی خاکهای شور با تحلیل طیفى داده‌هاى سنجنده LISS-III و دادههای میدانی مطالعۀ موردى: استان فارس (دریاچه طشک و بختگان). زمین‌شناسی ایران، 4(13): 75-88.
محمد‌زاده، ک. و ب. فیضی‌زاده. 1396. مدلسازی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر روند گسترش شوری در اراضی کشاورزی حاشیه شرقی دریاچه با استفاده از تکنیک فازی شیءگرا،. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(3): 56-72.
مؤمنی، ع. 1389. پراکنش جغرافیایی و سطوح شوری منابع خاک ایران. پژوهشهای خاک (ویژه شوری)، 24(3): 203-215.
نوحه گر، ا. و غ. ر. زارع. 1391. استخراج پهنههای شوری خاک در مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از داده های سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: شهرستان داراب). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 1(1): 49-64.
Abbas A, Khan S, Hussain N, Hanjra MA, Akbar S. 2013. Characterizing soil salinity in irrigated agriculture using a remote sensing approach. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 55: 43-52.
Alavi Panah S, Goossens R. 2001. Relationship between the Landsat TM, MSS data and soil salinity. Journal of Agricultural Science and Technology, 3: 21-31.
Al-Senafy M, Abraham J. 2004. Vulnerability of groundwater resources from agricultural activities in southern Kuwait. Agricultural Water Management, 64(1): 1-15.
Dutkiewicz A, Lewis M, Ostendorf B. 2009. The suitability of airborne hyperspectral imagery for mapping surface indicators of salinity in dryland farming areas. In: Remote sensing of soil salinization Impact on Land Management. CRC Press, United states, pp 93-112.
Farifteh J, Van der Meer F, Van der Meijde M, Atzberger C. 2008. Spectral characteristics of salt-affected soils: A laboratory experiment. Geoderma, 145(3-4): 196-206.
Gupta RP. 2017. Remote Sensing Geology. 3 edn. Springer Berlin Heidelberg, 428 pp.
Hillel D. 2000. Salinity Management for Sustainable Irrigation. Salinity Management for Sustainable Irrigation. Integrating Science, Environment, and Economics, World Bank Publications, 102 PP.
Hongyan C, Zhao G, Sun L, Wang R, Liu Y. 2016. Prediction of soil salinity using near-infrared reflectance spectroscopy with nonnegative matrix factorization. Applied spectroscopy, 70(9): 1589-1597.
Howari FM, Goodell PC, Miyamoto S. 2002. Spectroscopy of salts common in saline soils. In: From laboratory spectroscopy to remotely sensed spectra of terrestrial ecosystems. Springer, pp 1-20.
Kang Q, Yu R, Zhang Z, Zhao X. 2005. Remote sensing application of soil salinization based on multi-source images. In: MIPPR 2005: Geospatial Information, Data Mining, and Applications. International Society for Optics and Photonics, p 60452V.
Kruse FA, Lefkoff A, Boardman J, Heidebrecht K, Shapiro A, Barloon P, Goetz A. 1993. The spectral image processing system (SIPS)-interactive visualization and analysis of imaging spectrometer data. Remote sensing of environment, 44(2-3): 145-163.
Momeni A. 2010. The geographic distribution of soil salinity levels in Iran. Journal of Soil Research, 24(3): 203-215.
Rao B, Sharma R, Ravi Sankar T, Das S, Dwivedi R, Thammappa S, Venkataratnam L. 1995. Spectral behaviour of salt-affected soils. International Journal of Remote Sensing, 16(12): 2125-2136.
Soltaninejad A, Ranjbar H, Honarmand M, Dargahi S. 2018. Evaporite mineral mapping and determining their source rocks using remote sensing data in Sirjan playa, Kerman, Iran. Carbonates and Evaporites, 33(2): 255-274.
Stoner ER, Baumgardner M. 1981. Characteristic Variations in Reflectance of Surface Soils 1. Soil Science Society of America Journal, 45(6): 1161-1165.
Wang Y, Li Y. 2013. Land exploitation resulting in soil salinization in a desert–oasis ecotone. Catena, 100: 50-56.