آسیب‌شناسی برنامه‌های پنجم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در زمینه تامین مسکن گروه‌های کم درآمد شهری

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

جمیله توکلی نیا ¹ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی)
سعید ضرغامی ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی)

تاریخ دریافت : 1397/04/27 تاریخ پذیرش : 1397/06/06 تاریخ انتشار : 1397/08/15

کلید واژه: مسکن, آسیب شناسی, برنامه های توسعه, گروه‌های کم درآمد شهری,

چکیده مقاله :

یکی از چالش‌های کنونی شهرها به ویژه شهرهای واقع در کشورهای جهان سوم درکنار سایر مسائل اقتصادی و اجتماعی مسئله مسکن و تامین مالی مسکن برای گروه‌های کم درآمد است. به تبع این شرایط مسئله مسکن و تامین آن نیز در شهرهای ایران یک چالش مهم است. از این رو این پژوهش به دنبال بررسی سیاست‌ها، نگرش‌ها و عملکردهای برنامه توسعه کشور جهت آسیب‌ شناسی آن در بخش مسکن و به ویژه مسکن گروه‌های کم درآمد است. نتایج پژوهش گویای آن است که در برنامه پنجم توسعه با تغییر دولت شاهد تغییر سیاست از عرضه محوری به تقاضا محوری هستیم. در سال‌های ابتدای این برنامه مهم‌ترین رویکرد اجرایی به مسکن کم درآمدها پروژه شکست خورده مسکن مهر بود که با تغییر دولت به دلیل مشکلات این پروژه در تامین مسکن گروه‌های کم درآمد کنار گذاشته شد. اما هیج برنامه جایگزین در ارتباط با مسکن گروه‌های کم درآمد ارائه نگردید فقط به بازنگری طرح جامع مسکن بسنده شده و پنج برنامه جدید به آن اضافه گردید. طی بازه زمانی برنامه پنجم توسعه، تورم مسکن افزیش و درنهایت بازار مسکن با رکود روبه رو شد. رویکردهای در پیش گرفته شده در بازار مسکن عملا نتوانست به تامین مالی گروه‌های کم درآمد شهری کمک نماید. برنامه ششم توسعه نیز با اهداف بیشتر از برنامه پنجم نگارش شد. این برنامه در چهار محور به موضوع مسکن گروه‌های کم درآمد پرداخت که در آن میان سیاست و راهبردهای در پیش گرفته شده جهت نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری مطلوب ارزیابی می‌شود

چکیده انگلیسی:

One of the challenges facing cities today, especially cities in the Third World, is, along with other economic and social issues, housing and housing finance for low-income groups. As a result of this, the problem of housing and its supply in the cities of Iran is an important challenge. Therefore, this research seeks to study the policies, attitudes and practices of the country's development plan for its pathology in the housing sector, and in particular the housing of low-income groups. The results of the research indicate that in the fifth development plan, with the change of government, we see the policy shift from the axial supply to the demand side. In the early years of this program, the most important approach to low-income housing was the failed Mehr Housing Project, which was abandoned by changing the government due to the problems of this project in providing housing for low-income groups. But no substitute program for housing in low income groups was provided, only to review the comprehensive housing plan and add five new programs. During the fifth development plan, housing inflation has risen and the housing market is in recession. Housing market approaches have practically failed to help finance low-income groups. The sixth development plan was also designed with more goals than the fifth program. The program focuses on the issue of housing of low-income groups in four dimensions, in which policies and strategies are being considered to optimize the desirable urban depreciated texture.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، حسن، قلی­پور، مستوره (1394)، بررسی سیاست­های مسکن اقشار کم درآمد در برنامه­های توسعه ایران، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی.


2. اقتصاد ایران در سال 1395، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش­های اقتصادی و معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولید، 1396.


3. اطهاری، کمال (1383)، برنامه­گریزی و کاستی­های برنامه­ریزی در مسکن کم درآمدها، فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 34.


4. اطهاری، کمال(1385)، عدالت رسمی و عدالت عینی در قانونگذاری بخش مسکن، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال 13 شماره 51، صص 55-41.


5. اطهاری، کمال (1385)، طرح جامع مسکن: خروجی اضطراری، فصلنامه روند اقتصادی، شماره 30.


6. بررسی عملکرد وزرات راه و شهرسازی در دولت یازدهم، بخش مسکن و شهرسازی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش‌های زیر بنایی و امور تولیدی، شهریور ماه 1396. http://rc.majlis.ir/fa/report/show/1031314


7. پور محمدی، محمدرضا، صدرموسوی، میرستار، عابدینی، اصغر(1391)، تحلیلی بر سیاست­های تامین مسکن دولت با تاکید بر برنامه­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، فصلنامه مطالعات شهری، شماره سوم، صص 43- 34.


8. دبیرخانه ستاد فرمادهی اقتصادمقاومتی، 1396، http://moghavemati.mporg.ir/Portal/View


9. حسینلو، معصومه (1390)، برنامه­ریزی برای گسترش سیاست­های مسکن گروه­های کم درآمد شهری برای مهار بازار غیررسمی مسکن نمونه موردی شهر تهران، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.


10. حسین آبادی، مصطفی، مرشدخانی، رضا (1395)، پیشنهاد مدلی سازگار برای مسکن اجتماعی در ایران به کمک قیاس تطبیقی تجارت جهانی و آسیب شناسی تجربه ایران، فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، شماره 58، صص 82- 63.


11. جهان‌بین، رضا، پورمحمدی، محمدرضا (1388)، راهبردهای اساسی تامین مسکن گروه‌های کم درآمدی شهر مطالعه موردی شهر تبریز، فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، سال دوم، شماره 3، صص 137-119.


12. خدایی، زهرا، میره، محمد(1390)، مروری بر تجارب جهانی در زمینه تامین مسکن گروه­های کم درآمد شهری، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.


13. چگنی، علی، احمدی، کریم (1395)، درس­هایی از مسکن اجتماعی فرانسه و سازمان­های مرتبط، فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، شماره 59، صص 162-131.


14. سالاری، محمد (1393)، بررسی تحولات جمعیتی در مطالعات طرح جامع مکسن، فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، شماره 51، صص 82-57.


15. صرافی، مظفر (1381)، از حاشیه‌نشینی تا متن شهرنشینی، هفت شهر، سال سوم، شماره هشتم، تهران، انتشارات شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.


16. صرافی، مظفر، توانمندسازی اجتماعی و بهسازی نواحی فرودست شهری در پرتو حکروائی خوب شهری، شیراز یک خرداد 1393.


17. طرح پژوهشی مسکن مهر، وزرات مسکن و شهرسازی، دفتر برنامه­ریزی و اقتصاد مسکن، مهندسین مشاور برنامه ریزان توسعه اقتصادی آپادانا، 1393.


18. طرح جامع مسکن سند راهبردی – اجرایی، خلاصه و مقدماتی، وزارت مسکن و شهرسازی، خرداد 1385.


19. طرح جامع مسکن 1405-1393، خلاصه سند تلفیق، وزارت راه و شهرسازی 1394.


20. علی اکبری، اسماعیل (1394)، شهر معاصر ایران: بنیادهای ساختار شناسی الگوی رانتی شهر ایرانی، مطالعه موردی شهرکرد، فصلنامه شهر ایرانی – اسلامی، صص 39-29.


21. گروه تحقیقات اقتصادی بانک خاورمیانه، بررسی تحولات بازار مسکن ایران، 1394.


22. قانون برنامه پنج ساله پنج توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(1394-1390). معاونت حقوقی ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه کشور


23. قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(1400-1396). معاونت حقوقی ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه کشور.


24. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نوسانات رونق و رکود در بخش ساختمان و مسکن و تاثیر آن بر صنعت ساختمان، 1389.


25. مسجدی، نوید، نژادی، اولدوز (1394)، ارزیابی عملکرد مسکن مهر از برنامه تا اجرا، http://tehranmoaser.com/note23/


26. مصلح شیرازی، علی نقی، جوانمردی، احسان، نظری، محمد (1392)، مطالعه تطبیقی سیستم­های تامین مالی مسکن در ایران و دانمارک، دومین کنفرانس ملی، حسابداری، مدیریت مالی و سرمایه­گذاری استان گلستان.


27. نتایج آمار گیری از هزینه درآمد خانوار شهری طی سال­های 94-90، مرکز آمار ایران.


28. وزرات راه و شهرسازی، گزراش مرحله اول طرح مطاعاتی ارزیابی مسکن مهر، شرکت مشاور رهپوساخت شارستان، 1391.


29. یزدانی، فردین (1393)، طرح جامع مسکن، آسیب‌شناسی ساختاری بخش مسکن و رویکردهای راهبردی، فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، شماره 51، صص 56-35.


30. D. Köhn, J.D. von Pischke, (2011). “Housing Finance in Emerging Markets”, Springer.


31. Majale, Michael (2006), ENABLING SHELTER STRATEGIES:DESIGN AND IMPLEMENTATION GUIDE FOR POLICYMAKERS, An electronic version of this publication is available for download from the UN-HABITAT web-site at http://www.unhabitat.org, from our regional offices, or directly from: United Nations Human Settlements Programme (UN-HABITAT), P.O Box 30030,


32. Marshall, T.H. (1997) "Citizenship and Social Class", in Goodin, R. E and Pettit, Philip, (Eds) Contemporary Political philosophy: An Anthology, Blackwell.


33. Nordvik, Viggo (2006), Selective Housing Policy in Local Housing Markets and the Supply of Housing, Journal of Housing Economics 15, pp. 279–292.


34. Seong - KyuHa, (2008), Social housing estates and sustainable community development in South Korea, Habitat International Volume 32, Issue 3, September 2008, Pages 349-363.


35. UNCHS (2001). Synthesis of national reports on the implementation of the Habitat Agenda in Latin America and the Caribbean Region, Special Session of the General Assembly for an Overall Review and Appraisal of the Implementation of the Habitat Agenda. New York.


36. United Nation Center for Human Settlements (Habitat) (2001) Declaration on cities and other human settlements in the new millennium


37. Report of Habitat: United Nations Conference on Human Settlements, Vancouver, 31 May - 11 June, 1976.

UNDP, 2015, Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development