مکان یابی بهینه مراکز خدماتی رفاهی بین راهی بزرگراه نائین به کاشان

محورهای موضوعی : گردشگری

نجمه رضائی زهرانی ¹ , امیر گندمکار ²

1 - کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات گردشگری، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - استادیار، مرکز تحقیقات گردشگری، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1397/03/22 تاریخ پذیرش : 1397/08/08 تاریخ انتشار : 1397/11/15

کلید واژه: تحلیل سلسله مراتبی, مکانیابی, ترانزیت, مجتمع خدماتی-رفاهی,

چکیده مقاله :

در این تحقیق سعی بر این است که مکان مناسب جهت احداث مراکز خدماتی-رفاهی بین راهی محور نایین به کاشان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی مشخص گردد. در ابتدا معیارهای موثر در مکانیابی مجتمع ها مشخص و با استفاده از پرسشنامه توسط کارشناسان مورد بررسی و اولویت بندی قرار گرفت. پس از مشخص شدن اولویت هر یک از معیارها، مجددا پرسشنامه ای با استفاده از روش مقایسه زوجی AHP بین هر یک از معیارها و زیر معیارها تهیه و توسط متخصصان و کارشناسان مورد بررسی و رتبه دهی قرار گرفت. در ادامه با همپوشانی لایه های اطلاعاتی و نقشه ها در محیط Gis محدوده بهینه مشخص گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که مناسب ترین مکان برای احداث مرکز خدماتی رفاهی در منطقه مورد مطالعه، بخش های مرکزی و قسمتی از جنوب منطقه می باشد که حدود 36 کیلومتر از طول جاده را پوشش می دهد. مناطق مرکزی منطقه شامل فاصله بین شهر اردستان تا نطنز در وضعیت مناسب تا بسیار مناسب و بخش هایی از غرب منطقه شامل فاصله بین شهر نطنز تا کاشان در وضعیت مناسب مکانیابی قرارگرفته اند.

چکیده انگلیسی:

This reflects the importance and need of this axis to have service centers-aids. Therefore, in this research, an attempt is made to determine the appropriate location for the establishment of Naiin-based service-welfare centers in Kashan using Analytical Hierarchy Process and Geographic Information System. At first, the effective measures in locating the complexes were determined and the questionnaires were evaluated by the experts and prioritized. After determining the priority of each criterion, a questionnaire was again prepared using the AHP pair comparison method between each of the criteria and sub criteria and was evaluated by experts and experts. In the next step, overlapping of layers of information and maps in the Gis environment was determined optimally. The results of the research show that the most suitable place for the construction of a welfare center in the study area is the central and part of the south of the region, which covers about 36 km of the length of the road. The central regions of the region, including the distance between Ardestan and Natanz, are in good condition and parts of the west of the region, including the distance between the city of Natanz and Kashan in the proper location.

منابع و مأخذ:

1. افندی‌زاده، شهریار، روانشاد نیا، مهدی و الحسینی فخرایی، سیدمهدی، (۱۳۹۴): توسعه مدل اولویت‌بندی احداث مجتمع‌های خدماتی- رفاهی بین جاده‌ای هوشمند در استان‌های کشور، چهاردهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک، تهران، معاونت و سازمان حمل و نقل ترافیک.


2. اتقائی، محمد و گلستانه، محمد ،(۱۳۹۵): ارائه مدلی جهت مکان یابی مراکز خدماتی-رفاهی بین جاده‌ای با رویکرد پدافند غیرعامل، کنفرانس پدافند غیرعامل و توسعه پایدار، تهران، وزارت کشور.


3. برمایه ور، بهنود و دولو، هانیه،(۱۳۹۶): بررسی ظرفیت‌های جغرافیایی –تاریخی منطقه لاسجرد با هدف مکانیابی بهینه وتوسعه مجتمع خدماتی-گردشگری بین راهی در محدوده کاروانسرا، کنفرانس پژوهشهای معماری و شهرسازی اسلامی و تاریخی ایران، شیراز، دبیرخانه دایمی کنفرانس.


4. بخشی زاده، امیر، (۱۳۹۳): ارزیابی مجتمع‌های خدماتی- رفاهی بین راهی محورهای ارتباطی استان آذربایجان شرقی، اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، قطب علمی برنامه ریزی و توسعه پایدار گردشگری دانشگاه تهران.


5. حسین رضوی، سروناز و اعلایی، زهرا، (۱۳۹۶): معیارهای موثر در مکان‌یابی مجتمع‌های خدماتی- رفاهی بین راهی نمونه مورد مطالعه: جاده سمنان- دامغان، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، شیراز، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی.


6. رئیس میرزایی، نرگس، میرموسوی، سیدحسین و احدنژاد روشنی، محسن، (۱۳۹۴): مکان‌یابی مجتمع‌های گردشگری بین راهی بر اساس سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مسیر اتوبان زنجان-سرچم، اولین کنگره بین‌المللی زمین فضا و انرژی‌پاک، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی.


7. سلیمانی، علیرضا و سعیدی، سعیده،( ۱۳۹۴): مکان یابی زیرساختهای خدماتی و اقامتی گردشگران شهرارومیه، اولین همایش علمی پژوهشی افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران، تهران، انجمن علمی توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.


8. شیرخانلو، الناز، ساشورپور، مهدی و کیامهر، رامین، (۱۳۹۲): نقش اجتماعی و اقتصادی مجتمع‌های خدماتی ـ رفاهی بین شهری بر ارتقاء گردشگری درجهت توسعه پایدارشهری (مورد مطالعه: مجتمع آفتاب درخشان صحرا شهرقزوین)، همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری، کرج، مرکز آموزش علمی کاربردی شهرداری کرج، دفتر معماری دید.


9. شیرمحمدی، حمید، توکلی پاشکمی، محمد، زارع، یعقوب و فروزان، محمد، (۱۳۹۴):  بررسی دیدگاه آیین نامه‌های مختلف در مورد استراحتگاه‌های بین راهی، کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، موسسه آموزش عالی نیکان، دانشگاه تهران.


10. عسکری، جواد و آذرکمند، رزا، (۱۳۹۵): نقش و بررسی مجتمع‌های بین راهی در توسعه گردشگری استان سمنان مطالعه موردی مجتمع بین راهی لاسجرد، چهارمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.


11. عزیزی، هادی، کوثری نظامی، سید میلاد و تی تی دژ، امید، (۱۳۹۴): مکان یابی مجتمع‌های خدماتی- رفاهی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای (GIS) مطالعه موردی محور 22 استان گیلان، کنفرانس بین المللی یافته‌های نوین پژوهشی در علوم مهندسی و فناوری با محوریت پژوهش‌های نیاز محور، مشهد، مؤسسه فراز اندیشان دانش بین الملل.


12. فیضی، الناز، (۱۳۹۲): مکان یابی مجموعه‌های اقامتی - توریستی با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: شهرستان آستارا)، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.


13. قنبرزاده دربان، هادی، امیر احمدی، ابوالقاسم، پور هاشمی، زاهده و پورهاشمی، سیما ، (1396): مکانیابی مناطق توسعه‌ی فیزیکی شهر سبزوار بر مبنای شاخص‌های محیطی، مجله علوم جغرافیایی، شماره 27.


14. کسمایی میرمیران، نگین، و زندیه، مهدی، (۱۳۹۴): توقفگاه‌های بین راهی ضرورت شناخت بیشتر شهرها و روستاها، سومین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).


15. نگارستانی، سهیلا، نیکپور، منصور و غفاری، علیرضا، (۱۳۹۴): بررسی خصوصیات مکان‌های مجتمع‌های خدماتی رفاهی بین راهی، کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، تهران، موسسه سرآمد همایش کارین.


16. ولی پور، معصوم، بهرامی، محبوبه، رحیم آبادی، ابوالفضل و کریمی، امید، (1393): مکانیابی پمپ بنزین‌های شهر بروجرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، سال ششم، شماره20.


17. یعقوب‌زاده، نوید و کتانچی، مهزاد، (۱۳۹۴): مکان‌یابی بهینه جایگاه‌های عرضه سوخت (پمپ بنزین) (مطالعه موردی: شهر بندرگز)، کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، موسسه آموزش عالی نیکان، دانشگاه تهران.


18. Douglas, Poul. (1984): the theory ofWages, Macmillan, and NewYork.PP:245-278.


19. Dominique Lord, Pei-Fen Kuo,( 2012):Accident Analysis & Prevention, Volume 47, Pages 52-63


20. Eastman, J.R ET all. (1993): GIS and Decision Making. 1st edition, UNITAR, P: 112.


21. Kumar, Satish. Bansal, V.K. (2016): A GIS-based methodology for safe siteselection of a buildingin a hilly region, Frontiers of Architectural Research,Vol 5, Issue 1, pp 39–51


22. Ngai, E, W.T.E. W.C, Chan, 2005)): evolution of knowledge management tools  using AHP, export systems with application.

Rikalovic, Aleksandar. Cosic, Ilija. Lazarevic,Djordje. (2014): GIS Based Multi-criteriaAnalysis forIndustrial Site Selection, Procedia Engineering, Vol 69, pp 1054–1063.