ارزیابی توان اکولوژیکی جهت توسعه شهری با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: استان اردبیل)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

کلثوم یارمحمدی ¹ , زهرا خدابخشی ² , امین نظرپور دزکی ³

1 - دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
2 - دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/03/05 تاریخ پذیرش : 1397/08/08 تاریخ انتشار : 1397/11/15

کلید واژه: منطق فازی, تاکسونومی عددی, توان اکولوژیک, توسعه شهری,

چکیده مقاله :

یکی از مراحل اصلی آمایش سرزمین تعیین توان اکولوژیکی سرزمین است. از آنجا که نمی توان توسعه شهر ها را محدود ساخت باید آنها را متناسب با نیازهای امروز و فردای بشر آماده نمود، به گونه ای که از وارد آمدن آسیب بر محیط زیست جلوگیری شود هدف از تحقیق حاضر ارزیابی توان اکولوژیکی استان اردبیل جهت توسعه شهری است. در این پژوهش به پهنه بندی توان اکولوژیکی استان اردبیل با استفاده از تلفیق مدل فازی و آنتروپی شانون پرداخته و سپس با بهره گیری از روش تاکسونومی عددی اقدام به اولویت بندی توان های محیطی استان اردبیل شده است تا در پنج بازه بسیار مطلوب، مطلوب، متوسط ،ضعیف و بسیار ضعیف توان منطقه جهت توسعه پایدار شهری مشخص شود. به کارگیری مدل های چند معیاره از جمله استنتاج گر فازی و تولید نقشه هایی که به واقعیت نزدیک هستند کمک مؤثری برای تشخیص اراضی جهت استقرار و توسعه شهری استان اردبیل می تواند بکند. نتایج تحقیق نشان دادکه در هر دو روش (فازی و تاکسونومی) قسمت های شمالی استان جز مناطق مناسب تا خیلی مناسب، قسمت های جنوبی متوسط نامناسب، بخش هایی از قسمت های شرقی متوسط تا مناسب و قسمت های غربی نامناسب می باشند. براساس یافته ها مناطق خیلی مناسب 24/12 درصد، مناسب 27/18 درصد، متوسط 40/20 درصد، نامناسب 13/25 درصد، خیلی نامناسب 96/23 درصد استان را شامل می شود.

چکیده انگلیسی:

Abstract One of the main stages of land use is the ecological capability of the land. Since it is impossible to limit the development of cities, they should be tailored to meet the needs of today and tomorrow, so that environmental damage can not be avoided. The purpose of this study is to assess the ecological capability of Ardabil province for urban development. . In this research, the zoning of the ecological capability of Ardabil province has been done by combining the fuzzy model and Shannon entropy, and then, using numerical taxonomy, priority has been given to environmental power in Ardabil province, in five optimal, favorable, moderate , Weak and very weak power of the region for sustainable urban development. The use of multi-criteria models, including fuzzy inference and the production of maps that are close to reality, can effectively assist in the identification of lands for the establishment and development of the city of Ardabil province. The results of this study showed that in both methods (fuzzy and taxonomic), northern parts of the province are suitable regions to the most suitable, the southern parts are inadequate, parts of the eastern parts are moderate to suitable and inappropriate western parts. According to the findings, the areas are very convenient 12.22%, suitable for 18.27%, 20.20%, inappropriate 25.13%, and very inappropriate 23.26% of the province. The results of the research can be of great help in locating the cities appropriately to prevent environmental crises and make sustainable and sustainable use of the

منابع و مأخذ:

1. آل شیخ، علی؛ جوزی، سید علی؛ رضاییان، سحر،1381، طراحی مدل نوین ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین ایران به منظور استقرار کاربری توسعه شهری و خدماتی.


2. آل شیخ، علی اصغر؛ توتونچیان، سولماز، 1385، کاربرد GIS در مدیریت بحران مطالعه موردی بر قابلیت استفاده از GIS در مدیریت بحران منطقه عسلویه، همایش ژئوماتیک تهران.


3. بدری، سید علی؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا،1382، ارزیابی پایداری مفهوم و روش، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 2، صص 9-34.


4. بهرام سلطانی، کامبیز،1371، مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی محیط زیست، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهر سازی و معماری ایران، چاپ اول.


5. بید آباد، ب، 1362، آنالیز تاکسونومی و کاربرد آن، تهران، انتشارات سازمان برنامه و بودجه.


6. پور قاضی، جواد مهدی؛ گنجعلی، سعید؛ مؤذن، محسن،1393، بررسی توانمندی‌های محیطی شهرستان آذر شهر به عنوان دومین ژئوپارک ایران، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 31.


7. پورجعفر، محمدرضا، منتظرالحجه، مهدی؛ رنجبر، احسان؛ کبیری، رضا، 1391، ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور تعیین عرصه‌های مناسب توسعه در محدوده‌ی شهر جدید سهند، جغرافیا و توسعه، شماره 28، صص 11-22.


8. حسینی ابری، سیدحسن،1379، طرح چارجوب نظری و الگوی توسعه مجموعه‌های روستایی در بلوچستان، معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.


9. جوزی، سید علی؛ مرادی مجد، نسرین، (1390)، ارزیابی توان اکولوژیک منطقه بوالحسن دزفول به منظور استقرار کاربری گردشگری به روش SMITH، محیط زیست و توسعه، شماره 3، صص 7-14.


10. جوکار سرهنگی، عیسی،1392، ارزیابی تطبیقی از مکان‌گزینی و توسعه‌ی مراکز شهری استان مازندران با رویکرد اکولوژیکی، جغرافیا و توسعه، شماره 33، صص 97-112.


11. رادکلیفت، م، مترجم نیر، ح،1373، توسعه پایدار، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی، وزارت کشاورزی، ص 135، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 3، صص 53-62.


12. روستایی، شهرام؛ جباری، ایرج،1386، ژئومورفولوژی مناطق شهری، انتشارات سمت.


13. زیاری، کرامت الله (1378)، برنامه ریزی شهرهای جدید، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.


14. سرور، رحیم، جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین،1387، تهران، انتشارات سمت.


15. شمسی‌پور، علی اکبر؛ فیضی، وحید؛ ساعد موچشی، رامین،1392، ارزیابی توان اکولوژیکی زمین در تعیین قابلیت زمین در حوزه شهری یاسوج با مدل اکولوژیک، مطالعات شهری، شماره پنجم.


16. شیدای کرکج، اسماعیل؛ اکبری مجدر، حسین؛ علیجانپور، احمد؛ معتمدی، جواد،1391، بررسی توان توسعه اکولوژیکی و آمایش حوضه آبخیز قوری چای استان گلستان با روش کیفی قیاسی، نشریه حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، شماره چهارم،


17. ضرابی، اصغر؛ دیوسالار، اسداله؛ کنعانی، محمدرضا،1391، تحلیل فضایی سکونتگاه‌های شهری براساس توان‌های محیطی (مطالعه موردی: استان مازندران)،


18. عزیزیان، محمد صادق؛ نقدی، فریده؛ ملازاده، مهدی، (1392)، ارزیابی توان اکولوژیک حاشیه شهر تبریز به منظور توسعه پایدار شهری با رویکرد MCE مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 13، صص 113-128.


19. کریمی، محمد؛ سعدی مسگری، محمد؛ شریفی، محمد علی،1388، مدل سازی توان اکولوژیکی سرزمین با استفاده از منطق فازی (منطقه مورد مطالعه: شهرستان برخوار و میمه)، سنجش از درو و GIS ایران، دانشگاه شهید بهشتی.


20. قرخلو، مهدی، 1388، ارزیابی توان اکولوژیک منطقه‌ی قزوین جهت تعیین نقاط بالقوه‌ی توسعه‌ی شهری با استفاده از سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 2، صص 55-68.


21. قراگوزلو، علی رضا، GIS و ارزیابی برنامه‌ریزی محیط زیست، تهران: انتشارات سازمان نقشه برداری کشور، 1384.


22. مخدوم، مجید،1385، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.


23. میرکتولی، جعفر؛ کنعانی، محمد رضا،1390، ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعه‌ی شهری با مدل تصمیم‌گیری چند معیاری MCDM و GIS مطالعه موردی شهرستان ساری، استان مازندران، پژوهش جغرافیای انسانی، شماره 77، صص 88-75.


24. مخدوم، مجید،1374، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.


25. مقصودی، طهماسب؛ لشگر آرا، فرهاد،1383، توریسم، توسعه و روستا، فصلنامه جهاد، شماره 264.


26. نوری، هدایت الله،1379، تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 39.


27. نگارش، حسین،1382، کاربرد ژئومورفولوژی در مکان گزینی شهرها و پیامدهای آن، مجله جغرافیا و توسعه.


28. نوری زمان‌آبادی، سیدهدایت اله؛ صیدایی، سیداسکندر؛ کیانی سلمی، صدیقه؛ سلطانی، زهرا؛ نوروزی آورگانی، اصغر، 1389، ارزیابی توان اکولوژیک محیط برای تعیین مناطق مستعد کشاورزی با استفاده از GIS بخش مرکزی شهرستان کیار، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 1، صص 33-46.


29. Bonham, Carter, G,F, 1994, Geographic information systems for geoscientists, Modelling with GIS  1st Ed, pergamo press, oxford,UK.


30. Hansen, H,S, 2003, A Fuzzy Logic approach to Urban land use Mapping, proc,scan GIS 2003, Helsinki, Denmark:1-10.


31. Ghzanfari,M,2006, Introduction of Fuzzy sets Theory, 1st Ed, science and industry university Pud, Tehran,Iran.


32. Makhdoum, Majid,F,1999, fundamental of land use planning, publication of Tehran university, Third edition(Persian).


33. Menhaj, M,M, 2007, Fuzzy computing, 1st Ed. Amirkabir Pub, Tehran, iran.


34. Makhdoum,M.,1992. Environmental Unit: An Arbitrary Ecosystem for evaluation AGEE41. (2):209-214.


35. Makhdoum, M. 2001.Ecological evaluation of Gilan and Mazandaran region for urban


36. development, industrial and rural tourism, Journal of Environmental Studies, Eighteenth Year, No. 16, p 81.


37. Zadeh,L,A, 1965,Fuzzy sets, information and control.


38. Ramakrishna,N, 2003,production system planning for natural resource conservation in a micro watershed Electronic green journal, 1-10


39. Tawfigh,F,2006, Spatial planning, Global Experience and its comparison with the conditions of Iran, Urban planning &Architecture Resarch Center of Iran (persian)