سنجش و تدوین راهبردهای تاب آوری در مقابل بحران در بافت قدیم شهری (مورد پژوهش: محله فیض آباد کرمانشاه)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

بهاره معظمی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد، برنامه ریزی شهری، واحد تهران مرکز،‌ دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمود رحیمی ² (استادیار، برنامه‌ریزی شهری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،‌ ایران)

تاریخ دریافت : 1394/08/26 تاریخ پذیرش : 1395/04/20 تاریخ انتشار : 1395/04/11

کلید واژه: بحران, تاب‌آوری, QSPM, محله فیض‌آباد, مدل‌های SWOT,

چکیده مقاله :

چکیدهتاب آوری در برابر بحرانها یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت بحران در سالهای اخیر بوده است. این مفهوم به طرز گسترده ای در مورد جوامع تاب آور بکار گرفته شده است. تاب‌آوری راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح می‌شود و تعریف‌ها، رویکردها، شاخص‌ها و مدل‌های سنجشی متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش محله فیض‌آباد کرمانشاه می‌باشد. روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و ماهیت تحقیق، کاربردی است که با هدف تاب‌آور نمودن بافت فرسوده محله فیض‌آباد و در نهایت تدوین و اولویت‌بندی راهبردها در این محله انجام شده است. برای رسیدن به این هدف، از نظر کارشناسان و ساکنان محله استفاده شده است. جهت تدوین راهبرها از مدل SWOT و جهت اولویت‌بندی راهبردها از مدل QSPM بهره برده‌ایم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که موقعیت محله تدافعی و در وضعیت متوسطی قرار دارد. در مرحله نهایی پس از تدوین راهبردها به اولویت‌بندی آنها اقدام کرده‌ایم که نتایج این بخش گویای این است که مهم‌ترین راهبرد، تدوین سند راهبردی و اعمال نظر نیروهای اجتماعی موثر در قوانین جهت ساماندهی بافت و اجرای برنامه مقاوم سازی و بهبود ایمنی در برابر سوانح محیطی ومصنوعی، می‌باشد و در پایان پیشنهاداتی برای تاب‌آور نمودن محله فیض آباد ارائه شده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Resilience in the face of crisis, one of the most important theoretical and applied concepts in crisis management in recent years. This concept is widely used in the community is resilient. Resiliency is a way to strengthen the capacity of communities using it arises and definitions, approaches, indicators and evaluation models different about it is formed. The range studied in this research is Kermanshah Faizabad Neighborhood. Research method for descriptive- analytical and research the nature of, is applied with the aim of resilient to old texture Neighborhood Faizabad and finally formulate and prioritization strategies in this Neighborhood has been done. To achieve this goal, the experts and residents of the neighborhood were used. SWOT model to formulate policies and strategies for Prioritization QSPM model we used. The results suggest that neighborhoods defensive position and in an intermediate situation. In the final stage of the development of strategies to prioritize them, and that the results of this section indicates that the most important strategy, develop a strategic plan or direct the social forces affecting the rules for organizing textures and retrofit programs and improve safety in the face of environmental disaster is artificial and at the end of the resilient Faizabad neighborhood proposals presented.

منابع و مأخذ:

1. اسدیان، فریده و سیاحی، زهرا(1390)؛ نقش الگوی مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری مطالعه موردی: محله عامری اهواز، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 12، صص163-139.


2. پیرز، جان (1383)، " مدیریت راهبردی (برنامه­ریزی، اجرا و کنترل)، تهران، انتشارات سمت.


3. رضایی، محمدرضا(1392)، ارزیابی تاب­آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، مطالعه موردی: زلزله­ی محله­های شهر تهران، دوفصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران، شماره سوم، بهار و تابستان92.


4. رفیعیان، مجتبی، رضایی، محمدرضا، عسگری، علی، پرهیزکار، اکبر و شایان، سیاوش(1389)، تبیین مفهوم تاب­آوری و شاخص­سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور(CBDM)، فصلنامه برنامه­ریزی و آمایش فضاف دوره پانزدهم، شماره 4، صص 41-19.


5. طرح بهسازی و نوسازی بافت مرکزی شهر کرمانشاه 1390، ضوابط تفصیلی بهسازی و نوسازی طرح ساماندهی بافت مرکزی شهر کرمانشاه، مهندسان مشاور تدبیر شهر.


6. گادزچاک، دیوید(1390)، کاهش مخاطرات شهری: ایجاد شهرهای انعطاف­پذیر، ترجمه: احمد مصطفی­پور، رشد آموزش جغرافیا، دوره 25، شماره3.


7. گلکار، کوروش(1390)، "مناسب­سازی تکنیک تحلیلی SWOTبرای کاربرد در طراحی شهری"، مجله صف، شماره41، سال پانزدهم.


8. نیکمردنمین، سارا، برک­پور، ناصر و عبداللهی، مجید(1393)، کاهش خطرات زلزله با تأکید بر عوامل اجتماعی رویکرد تاب­آوری، نمونه موردی: منطقه 22تهران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 37، صص 34-19.


9. Carpenter, S. R. et al., (2001) "From metaphor to measurement: Resilience of what to what?” Ecosystems, 4, Pp. 765-781, 2001.


10. Cutter, S. L. et al., (2008); "A place-based model for understanding community resilience to natural disasters", Global Environmental Change, Pp.1-9. Dui: 10.1016/j. Gloenvcha, 2008. 07. 013, 2008.


11. Folke, C., (2006) "Resilience: The emergence of a perspective for social ecological systems analyses", Global Environmental Change 16, 3, Pp. 253-267, 2006.


12. Gaillard, J, Christophe (2007). Resilience of traditional societies in facing natural hazards, Disaster, Prevention and Management, Vol. 16 Issus: 4, 522 - 544.


13. Godschalk, D., (2003); "Urban hazard mitigation: Creating resilient cities", NaturalHazards Review, Vol. 4, Pp.136-143, 2003.


14. Gross, J.S. (2008). Sustainability versus resilience: what is the global urban future and can we plan for change? International center for scholar and the fetzer institute.


15. Herreria, E. et al., (2006) "Assessing dependence on water for agriculture and social resilience", Canberra: Bureau of Rural Sciences, 2006.


16. Hollings, C. (1973, September). Resilience and stability of ecological systems.


17. Kafle, Shesh Kenta (2011). Measuring disaster-resilient communities: A case study of coastal communities in Indonesia, Journal of Business Continuity & Emergency Planning, Volume 5, and No.4.


18. Maniema, S. B., (2006) "The concept of resilience revisited", Disasters, 30, 4, Pp. 433-450.


19. Mayunga, J. S.,(2007) "Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach", A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 22- 28 July 2007, Munich, 2007.


20. McEntire, D. A. et al., (2002) "A comparison of disaster paradigms: The search for a holistic policy guide’", Public Administration Review, Vol. 62, No. 3. Pp. 267-281, 2002.


21. Pfefferbaum, B. et al(2005)., "Building resilience to mass trauma events" in L. Doll, S. Bonze, J. Mercy & D. Sleet (Eds.), Handbook on Injury and Violence Prevention Interventions, New York: Kluwer Academic Publishers, 2005.


22. Rose, A., (2004) "Defining and measuring economic resilience to disasters", Disaster Prevention and Management, Vol. 13, Pp. 307-314, 2004.

Tompkins, E. L. & W. N. Adger, (2004); "Does adaptive management of natural resources enhance resilience to climate change?” Ecology and society 9, 2, Pp. 10.