رویکردهای سلامت محور در شهرسازی: مروری نظام مند بر ادبیات نظری با تاکید بر مدل های سلامت شهری
محورهای موضوعی : مقالات علوم اجتماعی و محیطیHelia Sareminia 1 , Fatemeh Mohammadniay Gharaei 2 , ساناز سعیدی مفرد 3 , Sulmaz Ghahramani 4
1 - Department of urbanism, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
2 - Department of Urbanism, Mashhad branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
3 - گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
4 - Department of Urbanism, Mashhad branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
کلید واژه: سلامت, سلامت شهری, رویکردهای سلامت محور, مدل های سلامت شهری,
چکیده مقاله :
با روند رو به رشد شهرنشینی، مسائل شهری پیچیده تر شده است، اما شهرها پاسخگوی نیازهای ساکنان خود هستند. نیازهایی که با پیشرفت تکنولوژی و تغییر سبک زندگی شهروندان، ابعاد مختلف زندگی بشر را تحت الشعاع قرار داده است. امروزه جوامع مدرن به ابعاد سلامت و ارتباط آن با معیارهای کالبدی محیط شهری اشاره می کنند. به همین دلیل در سال‌های اخیر محققان به دنبال یافتن ارتباط شهر و سلامت بوده‌اند که در این میان مطالعاتی که رویکردهای سلامت محور جامعی را در برنامهریزی شهری ارائه می‌کنند بسیار محدود است. در راستای خلأهای بیان شده، هدف این پژوهش تحلیل رویکردهای سلامت محور در ادبیات نظری موجود برنامه ریزی شهری از طریق پرسش های پیشرو است: مدل های نظری در چند دهه اخیر چگونه تکامل یافته اند؟ اصول اولیه این مدل ها چیست؟ و رویکردهای سلامت محور در توسعه شهری چیست؟ این مقاله تا آنجا که می دانیم، یکی از بررسی های جامع محدود برای ارزیابی رابطه بین شهرها و سلامت با تاکید بر مدل های سلامت شهری است. از طریق یک بررسی سیستماتیک، ابتدا تعاریف سلامت و سپس مدل‌های سلامت شهری را گردآوری کردیم. چارچوبی مبتنی بر مدل‌های بهداشتی پیشنهاد شده است. داده‌های متنی پایه که شامل مقالات علمی-پژوهشی، کنفرانس‌ها، کتاب‌ها، اسناد و مدارک است، تا سال 2023 به‌طور هدفمند از پایگاه‌های اطلاعاتی جمع‌آوری و با روش تحلیل تبارشناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مقاله حاضر بر اساس مطالعات نظری در دو بخش تعاریف سلامت و الگوهای سلامت محور در برنامه ریزی شهری ارائه شده است. بر اساس یافته های پژوهش، رویکردهای نظری را می توان در چهار گروه اصلی طبقه بندی کرد. که شامل رویکردهای پزشکی، شهری، زیست محیطی و اجتماعی است. چهار رویکرد به سلامت شهری راهی را برای دسته بندی و درک رویکردهای مختلف موجود در تحقیقات و عملکرد فعلی بهداشت شهری ارائه می دهد.
With the growing trend of urbanization, urban issues have become more complex, but cities respond to the needs of their residents. The needs that have overshadowed different dimensions of human life with the advancement of technology and the change in the lifestyle of citizens. Today, modern societies refer to the dimensions of health and its relationship with the physical criteria of the urban environment. For this reason, in recent years, researchers have sought to find the connection between the city and health, among which studies that provide comprehensive health-oriented approaches in urban planning are very limited. In line with the stated gaps, the aim of this research is to analyze health-oriented approaches in the existing theoretical literature of urban planning through leading questions: How have theoretical models evolved in the last few decades? What are the basic principles of these models? And what are the health-oriented approaches in urban development? To the best of our knowledge, this article is one of the limited comprehensive reviews to assess the relationship between cities and health with an emphasis on urban health models. Through a systematic review, we first collected health definitions and then urban health models. A framework based on health models is proposed. Basic textual data, which includes scientific-research articles, conferences, books, documents, and documents, has been purposefully collected from databases until 2023 and analyzed by genealogy analysis method. This article is presented based on theoretical studies in two sections: definitions of health and health-oriented patterns in urban planning. Based on research findings, theoretical approaches can be classified into four main groups. which includes medical, urban, environmental and social approaches. Four approaches to urban health provide a way to categorize and understand the various approaches to current urban health research and practice.
• نظم‌فر,حسین، علوی, سعیده, & عشقی‌چهاربرج. علی، (1397). تحلیل فضایی سکونتگاه های شهری استان گلستان از لحاظ شاخص های شهرسالم. آمایش جغرافیایی فضا, 30(8), 213-228.
• Almeida Filho, N. D. (2001). For a general theory of health: preliminary epistemological and anthropological notes. Cadernos de Saúde Pública, 17, 753-770.
• Barton, H., & Tsourou, C. (2000). Healthy urban planning: a WHO guide to planning for people. Taylor & Francis.
• Barton, H., Thompson, S., Burgess, S., & Grant, M. (Eds.). (2015). The Routledge handbook of planning for health and well-being: Shaping a sustainable and healthy future. Routledge.
• Brenner, N. (2019). New urban spaces: Urban theory and the scale question. Oxford University Press.
• Callway, R., Pineo, H., & Moore, G. (2020). Understanding the role of standards in the negotiation of a healthy built environment. Sustainability, 12(23), 9884. https://doi.org/10.3390/su12239884
• Corburn, J. (2004). Confronting the challenges in reconnecting urban planning and public health. American journal of public health, 94(4), 541-546.
• De Leeuw, E., & Simos, J. (Eds.). (2017). Healthy cities: the theory, policy, and practice of value-based urban planning. Springer.
• De Leeuw, E., Simos, J., & Forbat, J. (2020). Urban health and healthy cities today. In Oxford research encyclopedia of global public health. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190632366.013.253
• Den Braver, N. R., Lakerveld, J., Rutters, F., Schoonmade, L. J., Brug, J., & Beulens, J. W. J. (2018). Built environmental characteristics and diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMC medicine, 16(1), 1-26. https://doi.org/10.1186/s12916-017-0997-z
• Hancock, T. (1985). The mandala of health: a model of the human ecosystem. Family & community health, 8(3), 1-10.
• Hankey, S., Marshall, J. D., & Brauer, M. (2012). Health impacts of the built environment: within-urban variability in physical inactivity, air pollution, and ischemic heart disease mortality. Environmental health perspectives, 120(2), 247-253. https://doi.org/10.1289/ehp.1103806
• Jia, X., Dai, T., & Guo, X. (2014). Comprehensive exploration of urban health by bibliometric analysis: 35 years and 11,299 articles. Scientometrics, 99, 881-894. https://doi.org/10.1007/s11192-013-1220-4
• Kent, J. L., Harris, P., Sainsbury, P., Baum, F., McCue, P., & Thompson, S. (2018). Influencing urban planning policy: an exploration from the perspective of public health. Urban policy and research, 36(1), 20-34. https://doi.org/10.1080/08111146.2017.1299704
• Martin, A., Ogilvie, D., & Suhrcke, M. (2014). Evaluating causal relationships between urban built environment characteristics and obesity: a methodological review of observational studies. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 11(1), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12966-014-0142-8
• Northridge, M. E., Sclar, E. D., & Biswas, P. (2003). Sorting out the connections between the built environment and health: a conceptual framework for navigating pathways and planning healthy cities. Journal of urban health, 80, 556-568. https://doi.org/10.1093/jurban/jtg064
• O. Ferdinand, A., Sen, B., Rahurkar, S., Engler, S., & Menachemi, N. (2012). The relationship between built environments and physical activity: a systematic review. American journal of public health, 102(10), e7-e13. https://doi.org/10.2105/AJPH.2012.300740
• Oliveira, D. M., Marques, M. L., Dos Santos, D., Spexoto, M. C. B., Togashi, G. B., Massini, D. A., & Pessôa Filho, D. M. (2020). Spatial index relating urban environment to health lifestyle and obesity risk in men and women from different age groups. Plos one, 15(3), e0229961. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0229961
• Ompad, D. C., & Tozan, Y. (2019). A systems science approach to urban health. Urban Health; Oxford University Press: New York, NY, USA, 179-187.
• Patrick Harris, Jennifer Kent, Peter Sainsbury, Emily Riley, Nila Sharma, Elizabeth Harris, Healthy urban planning: an institutional policy analysis of strategic planning in Sydney, Australia, Health Promotion International, Volume 35, Issue 4, August 2020, Pages 649–660, https://doi.org/10.1093/heapro/daz056
• Patwardhan, B., Mutalik, G., & Tillu, G. (2015). Concepts of health and disease. Integrative Approaches for Health, 53-78. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-801282-6.00003-6
• Relman, A. S. (1980). The new medical-industrial complex. New England Journal of Medicine, 303(17), 963-970. DOI: 10.1056/NEJM198010233031703
• Rydin, Y., Bleahu, A., Davies, M., Dávila, J. D., Friel, S., De Grandis, G., ... & Wilson, J. (2012). Shaping cities for health: complexity and the planning of urban environments in the 21st century. The lancet, 379(9831), 2079-2108. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60435-8
• Sloane, D. C. (2006). Longer view: From congestion to sprawl: Planning and health in historical context. Journal of the American Planning Association, 72(1), 10-18. https://doi.org/10.1080/01944360608976720
• Smith, M., Hosking, J., Woodward, A., Witten, K., MacMillan, A., Field, A., ... & Mackie, H. (2017). Systematic literature review of built environment effects on physical activity and active transport–an update and new findings on health equity. International journal of behavioral nutrition and physical activity, 14(1), 1-27. https://doi.org/10.1186/s12966-017-0613-9
• Townshend, T. G. (2020). Urban design and human flourishing. Journal of Urban Design, 25(2), 181-185.https://doi.org/10.1080/13574809.2020.1727732
• Vlahov, D., & Galea, S. (2002). Urbanization, urbanicity, and health. Journal of Urban Health, 79, S1-S12. https://doi.org/10.1093/jurban/79.suppl_1.S1
• Wang, R., Feng, Z., Liu, Y., & Qiu, Y. (2020). Is lifestyle a bridge between urbanization and overweight in China?. Cities, 99, 102616. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102616
• World Health Organization. (1986). Ottawa charter for health promotion. WHO/HPR/HEP/95.1. http://www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/
• World Health Organization. (2018). Copenhagen Consensus of Mayors: healthier and happier cities for all: a transformative approach for safe, inclusive, sustainable and resilient societies (No. WHO/EURO: 2018-3356-43115-60351). World Health Organization. Regional Office for Europe.
• World Health Organization. (2020). Integrating health in urban and territorial planning: a sourcebook. World Health Organization.
رویکردهای سلامت محور در شهرسازی: مروری نظام مند بر ادبیات نظری با تاکید بر مدل های سلامت شهری
چکیده:
بیان مسئله: موضوع شهر و سلامت به واسطه ماهیت میان رشته ای بودن آن توسط محققان و دپارتمان های متعددی بررسی شده است. امروزه جوامع مدرن به ابعاد سلامت و ارتباط آن با معیارهای کالبدی محیط شهری اشاره دارند. به همین دلیل در سال های اخیر پژوهشگران به دنبال یافتن ارتباط شهر و سلامت بوده اند و مطالعات متعددی در این حوزه انجام شده است که در این میان مطالعاتی که به ارائه رویکردهای سلامت محور در شهرسازی به صورت جامع بپردازد بسیار محدود است. مقاله حاضر از معدود مطالعات انجام شده در این حوزه به ویژه در پژوهش های داخلی می باشد.
هدف: در راستای شکاف های بیان شده، هدف این پژوهش واکاوی رویکردهای سلامت محور در ادبیات نظری موجود شهرسازی از طریق پرسش های پیشرو است: مدل های نظری در طی چند دهه اخیر چگونه تحول یافته اند؟ اصول اساسی این مدل ها چیست ؟ و رویکردهای سلامت محور در شهرسازی کدامند؟
روش: پژوهش حاضر در حوزه مرور نظام مند و از نوع بنیادی می باشد. داده های متن پایه که شامل مقاله های علمی_پژوهشی، کنفرانس ها، کتاب، اسناد و مدارک هستند به صورت هدفمند از پایگاه های داده تا سال 2023 گردآوری شده و با روش تحلیل تبارشناسانه تحلیل شده اند.
نتیجه گیری: مقاله حاضر بر اساس مطالعات نظری در دو بخش تعاریف سلامت و مدل های سلامت محور در شهرسازی ارائه گردیده است. بر اساس یافته های پژوهش رویکردهای نظری را میتوان در چهار گروه اصلی دسته بندی کرد؛ که شامل رویکرد پزشکی، شهری، محیطی و اجتماعی می باشد که به تفصیل به آن پرداخته شده است. واژگان کلیدی: سلامت، سلامت شهری، رویکردهای سلامت محور، مدل های سلامت شهری
بیان مسئله
موضوع محیط شهری و سلامت عمومی به واسطه ماهیت میان رشته ای بودن آن توسط محققان و دپارتمان های متعددی انجام شده است. امروزه جوامع مدرن به ابعاد سلامت و ارتباط آن با معیارهای کالبدی محیط شهری اشاره دارند. در این راستا نگرانی های فراوانی درخصوص برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری که بتواند بر ارتقای سلامت انسان تاثیر بگذارد، وجود دارد. به همین دلیل در سال های اخیر پژوهشگران به دنبال یافتن ارتباط محیط شهری و سلامت بوده اند. شهرها یک منبع سرمایه گذاری در توسعه هرچه بیشتر سرمایه های زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و انسانی هستند. اثر این شهرها بر ابعاد زندگی شهری ملموس است و به آسانی نمی تواند نادیده گرفته شود. در این راستا نیاز به بررسی همه جانبه عواملی است که چه مستقیم و چه غیرمستقیم نقش ایفا می کنند.
به طور کلی چگونگی برنامه ریزی برای شهرها، میزان مقاومت آن ها را تا حدود زیادی تعیین می کند. برای کمک به شهرها نه تنها با استفاده از قدرت داده های کلان در واکنش به بحران ها بلکه سایر چالش های پایداری و عدالت، شهرها باید با جریان داده های خردتر و به روز شده، که می تواند شواهد بهتری برای تصمیم گیری ارائه دهد، توانمند شوند.
سعی و تلاش تحقیقات اخیر بر استفاده از دیدگاه تصمیم سازان، تصمیم گیران و شهرسازان جهت کاهش مشکلات و مسائل مربوط به سلامت شهروندان بوده است، چرا که نحوه زندگی مردم و اشکال مختلف سبک زندگی را شکل میدهد و بر انتخاب محل زندگی، چگونگی رفتن به محل کار و مدرسه، چگونگی پرکردن اوقات فراغت و بر میزان فعالیت روزانه مردم تأثیر میگذارد.
همچنین شهرسازان دريافته اند كه پیچیدگی عوامل زيست محیطی و اقتصادی-اجتماعی، نیازمند رويکرد جامعی نسبت به مسئله سلامت شهری و فراتر از حیطه دانش پزشکی و تربیت بدنی است بسیاری از خصوصیات محله و شهر میتواند در ارتقای سلامت و حتی پیشگیری از بیماری ها موثر باشد. پژوهش ها نشان می دهند كه تقويت احساس محلی با سلامت جسمی و روانی، استرس كمتر، حمايت اجتماعی بالاتر و فعالیت فیزیکی بیشتر ارتباط مستقیم دارد. به بیان ديگر نحوه شهرسازی نیز روی سطح سلامت افراد موثر است. شهر يک سازواره زنده در حال تنفس و موجودی است كه سلامتی اش كاملا با سلامتی شهروندان گره خورده است (نظم فر،1397).
در سال های گذشته سازمان ها و محققان متعدد سعی در ارائه تعاریف جامع در حوزه سلامت و تکمیل آن بر اساس مطالعات گسترده داشته اند که نتیجه آن ارائه دیدگاه ها و تعاریف و ابعاد متفاوت سلامت می باشد که در ادامه به بررسی آن پرداخته شده است و نیز پژوهشگران تاکنون مدل هایی در حوزه تاثیر سلامت بر محیط شهری تدوین نموده اند که با واکاوی ابعاد و مولفه های آن ها به ارائه رویکردی در این حوزه پرداخته خواهد شد. لذا هدف پژوهش حاضر، اثبات وجود ارتباط مسلم بین محیط شهری و سلامت شهروندان نیست، بلکه با بررسی تعاریف سلامت که تاکنون ارائه گردیده، همچنین بررسی مدل های موجود سلامت محور در شهرسازی سعی در ارائه چارچوب نظری منسجم در این حوزه می باشد.
مبانی نظری
سلامت
اغلب مفهوم سلامت حول چند کلمه کلیدی مانند بهزیستی، تندرستی و شادی1 می چرخد. ریشه شناسی واژه سلامتی در انگلیسی باستان در واقع به معنای «تمام، صحت، یا خوب» است. به نظر می رسد که منشاء آن در کلمه آلمانی اولیه hailitho به معنای "کل، بدون آسیب، به فال نیک" باشد. یک اصطلاح اسکاندیناوی قدیمی heill به معنای "سالم" و hælan به معنای "درمان کردن" است. سلامتی همچنین به رفاه، شادی، حفاظت و ایمنی اشاره دارد. اغلب اصطلاحات سلامت و تندرستی2 با هم در فرهنگ غربی استفاده می شود. در زبان شرقی سانسکریت3 نیز برای سلامتی کلمه aarogya وجود دارد که نشان دهنده عدم وجود بیماری است (Patwardhan,2015). سلامت در فرهنگ فارسی معین نیز به معنای تندرستی و در لغتنامه دهخدا به معنای بی عیب شدن آمده است. در بسیاری از فرهنگ ها و سنت ها ضرب المثل "سلامتی ثروت است" رایج است. برای هر فردی، سلامتی برای زندگی بسیار مهم و حیاتی است. همه به طور طبیعی امید و آرزوی سلامتی دارند. با این حال، مفهوم سلامت تنها به افراد محدود نمی شود، بلکه به سلامت جامعه، سلامت عمومی، سلامت انسان، سلامت حیوانات، سلامت گیاهان و بهداشت محیط نیز مربوط می شود. مفهوم سلامت حتی به اکوسیستم‌های خاصی مانند اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها، زیستگاه‌ها، شهرک‌ها، شهرها و ملت‌ها گسترش می‌یابد. سلامتی یک تعادل و حالت هماهنگی است. وقتی آن را از دست می دهیم، می دانیم که وجود داشته است. شناخت بیماری آسان تر است، اما شناخت سلامتی بسیار دشوار است. احتمالاً به این دلیل است که بیشتر سلامت در رابطه با بیماری، درد و ناخوشی توصیف و بحث می شود (Filho, 2001).
مفهوم سلامت طی قرن ها تکامل یافته و از یک مفهوم انفرادی، به صورت یک هدف اجتماعی جهانی در آمده، سلامت به عنوان یک هدف مرکزی در حوزه های مختلف مرتبط با توسعه، مورد تأکید قرار گرفته است. تعریفی که به طور گسترده مورد قبول واقع شده، تعریفی است که سازمان بهداشت جهانی در سال 1948 در مقدمه اساسنامه خود بیان کرده و به این شرح می باشد: « سلامت عبارت است از وضعیت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه تنها نبودن بیماری و معلولیت». در رابطه با این بیانیه آمده است، برخورداری از بالاترین استاندارد سلامتی، یكی از حقوق بنیادی هر انسان صرف نظر از نوع نژاد، سن، مذهب، دیدگاه سیاسی و شرایط و اوضاع اقتصادی و اجتماعی می باشد (Barton & Tsourou,2000) در این میان، یکی از عمده ترین ملاحظات و بازنگریها درباره نظریههای مربوط به سلامت، حول محور «معنویت» و لزوم گنجاندن آن در تعریفها و الگوهای سلامت بوده است. در سال 1984،WHO پیشنهاد کرد که از نگاه کردن به سلامت به عنوان یک وضعیت دور شویم و به سمت یک مدل پویا که آن را به عنوان یک فرآیند اجبار معرفی میکند، حرکت کنیم. که این موضوع در منشور اتاوا برای ارتقای سلامت در سال 1986 تقویت شد. این تعریف بر این باور است که سلامت عبارت است از: «میزانی که یک فرد یا گروه قادر به تحقق آرزوها و ارضای نیازها و تغییر یا کنار آمدن با محیط است. سلامت منبعی برای زندگی روزمره است، نه هدف زندگی. که مفهوم مثبتی است، با تاکید بر منابع اجتماعی و شخصی و همچنین ظرفیت های فیزیکی." در مفهوم سازی پیشنهاد شده میلر و تورسن (1999)، سلامتی دربردارنده سه دامنه گسترده میشود: رنج، توانایی کارکردی و آرامش یا انسجام درونی ذهنی در زندگی. این دامنهها، افزون بر جنبههای بدنی، جنبههای شناختی، هیجانی و معنوی را دربرمیگیرند. این گونه پیشنهادها در افزودن بعد معنوی به منزله یکی از ابعاد سلامت، مورد توجه روز افزون جامعه علمی قرار گرفته است. منشور اتاوا برای ارتقای سلامت (سازمان بهداشت جهانی، 1986) محیط های حمایتی را شامل حوزه های اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و ساخته شده می داند. این لایه‌بندی محیط‌ها به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر درک فعلی از شهرها و سلامت شهری پذیرفته شده است (سازمان بهداشت جهانی، 2020). علاوه بر این، شهرها یا فضاهای شهری صرفاً واحدهای فضایی محدود نیستند، آنها به صورت پویا پیکربندی‌های فضایی-اجتماعی در حال تکامل هستند که در مقیاس‌های چند لایه، سازمانی و جغرافیایی گسترده‌تر تعبیه شده‌اند (برنر، 2019).
عوامل تعیین کننده سلامت
عوامل تعیین کننده سلامت ممکن است بیولوژیکی، رفتاری، اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی باشند. به طور کلی، عوامل تعیین کننده سلامت را می توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد: تغذیه، سبک زندگی، محیط زیست و ژنتیک که مانند چهار ستون پایه هستند. هنگامی که هر یک از ارکان تعیین کننده سلامت ضعیف می شود، یک سیستم پشتیبانی لازم است. این پنجمین عامل تعیین کننده سلامت در نظر گرفته می شود و شامل مراقبت های پزشکی می شود.
تصویر 1: عوامل تعیین کننده سلامت ماخذ: (Patwardhan, 2015)
جالب اینجاست که دو عامل تعیین کننده، تغذیه و سبک زندگی، کاملاً در دست ما هستند و از این رو به آنها عوامل قابل تغییر می گویند. بسیاری از بیماری ها ناشی از شیوه های بد تغذیه و سبک زندگی است. اکوسیستم تخریب‌شده و آلودگی محیط‌زیست عامل بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها هستند. با کمک فن آوری قدرتمند و روش های غربالگری می توان از بسیاری از اختلالات با منشاء ژنتیکی پیشگیری کرد. اگر یک یا چند عامل اصلی ضعیف شوند، تنها به حمایت مراقبت های پزشکی نیاز است.
بیش از 75 درصد یا بیشتر از منابع اختصاص داده شده در بودجه های مراقبت های بهداشتی، به ویژه از کشورهای ثروتمند، برای درمان شرایط مرتبط با سبک زندگی استفاده می شود. اجماع فزاینده ای وجود دارد که اصلاح سبک زندگی باید پایه و اساس هر سیستم مراقبت بهداشتی باشد. که بیانگر این نکته است که با در نظرگرفتن سبک زندگی به عنوان درمان، تقریباً 80٪ از همه بیماری های مزمن با روش های در دسترس قابل پیشگیری هستند. مردم باید از طریق اصلاح شیوه زندگی وضعیت سلامتی خود را بهبود بخشند.
تغذیه یکی دیگر از عوامل مهم تعیین کننده است. ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی دارد. شرق/غرب و مناطق روستایی/شهری چالش‌های متفاوتی در رابطه با تغذیه دارند. به طور کلی، در یک انتهای طیف، در حوزه های غربی و/یا شهری، فعالیت بدنی کمتر، اضافه بار کالری، اما تغذیه نامناسب عمدتاً به دلیل مصرف غذاهای ناسالم وجود دارد. در انتهای دیگر طیف، در مناطق شرقی و/یا مناطق روستایی، کمبود کالری، سوء تغذیه پروتئین و سوء تغذیه وجود دارد. (Patwardhan, 2015).
به طور کلی جوامع شهری با مشکلات مربوط به تخریب محیط زیست و آلودگی هوا و آب مواجه هستند. جوامع روستایی با مشکلات مربوط به بهداشت، حشره کش ها، آفت کش ها و مواد شیمیایی کشاورزی مواجه هستند. بنابراین، افراد فقیر به احتمال زیاد به دلیل تأثیر متقابل از عوامل مختل کننده سلامت، رنج می برند.
در دنیای به هم پیوسته و بدون مرز، عوامل تعیین کننده سلامت را نمی توان به تنهایی در نظر گرفت. آنها همیشه به یکدیگر وابسته خواهند بود. نابرابری قابل توجه سلامت در نقاط مختلف جهان واقعیت امروزی است. این نابرابری سلامت به دلیل نابرابری در درآمد، تحصیلات، جنسیت و در دسترس بودن منابع است.
سلامت از دیدگاه شهرسازی
با بررسی مطالعات متعدد در حوزه سلامت در موضوعات شهر و شهرسازی دیدگاه های متعدد شناسایی گردید. از جمله آن مطالعات می توان به پژوهش جیا و همکاران (2014) اشاره نمود که چهار مقوله متداول تحقیق در سلامت شهری را شناسایی کردند: محیط های فیزیکی (مانند آلودگی هوا، سر و صدا، مسکن، کیفیت هوای داخلی). پیامدهای سلامتی (بیماری و عوامل خطر)؛ محیط های اجتماعی (عوامل اجتماعی-اقتصادی، شرایط اجتماعی و فرهنگی و غیره)؛ و مداخلات (خدمات بهداشتی و برنامه ریزی، تغییر رفتار سلامت، نظارت، برنامه ریزی شهری) (Jia et al., 2014).
در برخی از سنت ها، سلامت شهری به عنوان زیرشاخه ای از سلامت بین المللی یا سلامت جمعیت در نظر گرفته می شود (Vlahov & Galea، 2002). عوامل تعیین کننده بیماری و مرگ و میر در مناطق شهری کانون مطالعه هستند و معمولاً از نظر بار بیماری و مسائل بهداشتی در ابعاد درون شهری، به عنوان مثال، فقر، محله های فقیر نشین، مواد مخدر و HIV/AIDS مورد توجه قرار می گیرند.(Vlahov & Galea، 2002). در سنت های دیگر، مطالعه سلامت شهری بر ویژگی های محیط شهری و زندگی شهری متمرکز است که بر سلامت انسان تأثیر می گذارد (فردیناند و همکاران، 2012؛ هانکی و همکاران، 2012؛ مارتین و همکاران، 2014؛ نورتریج و همکاران. ، 2003؛ رایدین و همکاران، 2012). در اینجا، محیط های فیزیکی و اجتماعی شهرها به عنوان عوامل تعیین کننده حیاتی سلامت در مدل چندسطحی یا اجتماعی-اکولوژیکی سلامت در نظر گرفته می شوند. سنت سوم از دیدگاه حاکمیت یا سیاست عمومی سالم برخوردار است. در این مورد، موضوع سلامت شهری به عنوان مجموعه ای از فرآیندهای نهادی مطرح می شود که شرایط شهری سالم یا ناسالم را ایجاد می کند (دی لیو، 2017).
مدل های شهری سلامت محور
نیاز به تحقیقات چند رشته ای برای حل چالش های پیچیده بهداشتی و زیست محیطی امروز هرگز بیشتر از این نبوده است. رویکرد سلامت واحد به تحقیق درباره سئوالات تعاملات متقابل بهداشت انسان، حیوانات و محیط زیست با بهره گیری از دانش تخصصی محققان، از جمله پزشکان و متخصصان بهداشت عمومی، از چندین رشته و در سطوح محلی، ملی و جهانی می پردازد. در حالی که نیاز به تحقیقات چند رشته ای چیز جدیدی نیست، مفهوم سلامت واحد جنب و جوش محققان طب انسانی، بهداشت عمومی، دامپزشکی، برنامه ریزی شهری و علم محیط زیست را به طور فزاینده با تمرکز بر رویکردهای کل نگر و یکپارچه برای سئوالات پیچیده ای که سلامت انسان توام با سلامت حیوانات و محیط زیست را درگیر می کنند، افزایش داده است.
در سال های اخیر برای تبیین رابطه میان سلامتی و محیط (زيست شناختی، كالبدی، اجتماعی و اقتصادی) مدل های توصیفی و تعاملی گوناگونی به وجود آمده اند.
در سال 1974 يک ديدگاه جديد برای سلامت مردم مطرح شد كه صرفا در دسترس بودن مراكز بهداشتی و درمانی كافی نیست بلکه محیط و شیوه زندگی تاثیر بسیاری بر روی سلامتی دارد. مدل سلامت لالوند چهار حیطه تعیین كننده سلامت را انسان، محیط زیست، شیوه زندگی و سیستم های درمانی بهداشتی بیان می کند. مدل لالوند يکی از اولین طبقه بندی ها و از ساده ترین مدل های حوزه سلامت و محیط است كه عوامل مختلف بر سلامتی از جمله محیط را در نظر گرفته است. پس از تغییراتی كه در سیستم سلامت به وجود آمد، مدل اكوسیستم انسانی شامل علوم اجتماعی و طبیعی در سطوح مختلف اقتصادی، زيست محیطی، اجتماعی، شخصی با عنوان ماندالای سلامتی ارائه شد. در اين مدل ساختارهای میانی (خانواده، گروه های اجتماعی) رابطی بین زندگی عمومی و خصوصی اند و میان شخص و فرهنگ ارتباط ايجاد می كنند، بر اين اساس جامعه به عنوان ساختار میانی نقش تعیین كننده ای در سلامت دارد و مشخص می كند كه توسعه جامعه باعث تأثیر جامعه و فرهنگ و محیط بر سلامت افراد می شود. هرگونه اقدامی كه بر روی سلامتی تأثیر می گذارد در حول دو فاكتور مهم شیوه زندگی و رفتار های شخصی از يک سو و محیط فیزيکی و اجتماعی از سوی ديگر قرار می گیرد (Hancock and Perkins , 1985). ماندالای سلامتی را شايد بتوان به عنوان مدل پیشرفته سلامت لالوند دانست در واقع عوامل سلامتی را در چهار دسته شخص و خانواده و جامعه و محیط بررسی می كند وساختار های میانی را نیز معرفی می نمايد. و تأكید بسیاری بر روی جامعه دارد و مهم ترين فاكتورهای تأثیرگذار بر روی سلامت را شیوه زندگی، رفتارهای شخصی از يک سو و محیط فیزيکی و اجتماعی از سوی ديگر می داند.
در ادامه مدل زيستگاه سالم با مشخص نمودن عواملی كه بر سلامتی تأثیر می گذارند، در چهار مرحله اين تاثیر گذاری را تشريح می كند که این عوامل شامل رفتار شخصی و شیوه زندگی، عوامل اجتماعی، عوامل ساختاری و شرايط اقتصادی، فرهنگی و زيست محیطی جامعه می باشد.
در سال 1995 مدل مثلث سلامتی ارتباط و پیوند متقابل میان طیف گسترده ای از عوامل موثر بر سلامتی در جامعه را نشان میدهد. تقويت سلامتی از طريق صرفا تغییر عادات رفتاری فرد احتمالا تاثیر ناچیزی بر سلامتی مردم محروم دارد که اين امر نیازمند اقدام از بیرون است. ارتباط متقابل و تاثیرات همه اين عوامل بر يکديگر و هر كاری كه در جهت بهبود سلامتی انجام شود، به طور همزمان مراحل مختلف فعالیت های مندرج در مثلث را پوشش می دهد.
در ادامه روند تکاملی مدل مفهومی توسعه پايدار در دهه اخیر تحلیل های سازمان های بین المللی در سنجش توسعه پايدار نشان دهنده محوريت سلامتی انسان به عنوان شاخص اساسی است لذا زمانی كه سلامتی و تندرستی انسان در سطح مطلوب باشد و سلامتی اكوسیستم نیز در همین طیف باشد، منجر به تحقق پايداری می گردد. در این مدل تعامل سه جنبه محیطی، اجتماعی و اقتصادی زمانی به پايداری منتهی می شود، كه سلامتی در مركز تعاملات توسعه از هر يک از جنبه ها و در برآيند نتايج آن ها باشد.
در سال 2003 بارتون و همکارانش مدل شکل محلات را ارائه دادند، كه در واقع نمايشی ديگر از مدل وايتهد و دالگرن برای ايجاد محلاتی سالم و پايدار و سرزنده می باشد و به عنوان راهنمای طراحی و برنامه ريزی برای سیاستگذاران محلی مورد استفاده قرار می گرفت که شامل مردم، جامعه، فعالیت های انسانی، محیط مصنوع، محیط طبیعی می باشد. مردم در قلب اين مدل به عنوان عامل ايجاد سکونتگاه و محیط طبیعی در لايه خارجی به عنوان زمینه ای برای ايجاد سکونتگاه قرار می گیرد. در سال 2005 بارتون مدل تکمیل شده شکل محلات را با نام " نقشه اكوسیستم سکونتگاه سالم" ارائه داد .كه دارای هفت حوزه است كه عوامل مختلف موثر اقتصادی و اجتماعی و زيست محیطی را نشان می دهد. اين مدل می تواند در مقیاس های مختلف از جمله: روستا، محله، شهر و منطقه شهری استفاده شود .
در ادامه در سال 2006 رویکردهای علوم رفتاری به مدل های سلامت افزوده شد و مدل های موجود با محوریت انسان و رفتارهای او در محیط توسعه یافت. در این زمان توجه به زندگی فعال و اهمیت پرداختن به موضوع فعالیت جسمانی شهروندان توجه بیشتر شد و این امر منجر به ایجاد مدل اکولوژی در سال 2012 گردید. در این مدل سعی بر توصیف عوامل تعیین کننده در سلامت در راستای ارائه رویکردی همه جانبه نمودند. در ادامه روند توسعه مدل های سلامت و محیط بر کاربری زمین و حمل و نقل به عنوان مولفه های موثر و فاکتورهای اجتماعی و اقتصادی در قالب سیاست گذاری ها تاکید شد.
به عنوان جدیدترین تلاش ها و درستاوردهای مدل ها و رویکردهای سلامت و محیط در سال 2022 رویکرد سلامت واحد4 توسط سازمان جهانی بهداشت با هدف تعادل پایدار و بهینه سازی سلامت مردم، حیوانات و اکوسیستم ها ارائه گردید. سلامت انسان‌ها، حیوانات اهلی و وحشی، گیاهان و محیط وسیع‌تر (از جمله اکوسیستم‌ها) ارتباط نزدیک و وابسته به هم دارند. این رویکرد بخش‌ها، رشته‌ها و جوامع مختلف را در سطوح مختلف جامعه بسیج میکند تا با یکدیگر برای تقویت رفاه و مقابله با تهدیدات سلامت و اکوسیستم‌ها همکاری کنند، در حالی که نیاز جمعی به آب، انرژی و هوای پاک، غذای سالم و مغذی را مورد توجه قرار میدهد و اقدامات لازم در مورد تغییرات آب و هوایی و کمک به توسعه پایدار را انجام میدهد. در حالی که سلامت، غذا، آب، انرژی و محیط زیست موضوعات گسترده‌تری با نگرانی‌های خاص و تخصصی هستند، همکاری بین بخش‌ها و رشته‌ها به حفاظت از سلامت، رسیدگی به چالش‌های بهداشتی مانند ظهور بیماری‌های عفونی و مقاومت ضد میکروبی و ارتقای آن کمک میکند. سلامت و یکپارچگی اکوسیستم های ما علاوه بر این که انسان‌ها، حیوانات و محیط‌زیست را به هم پیوند میدهد، میتواند به رسیدگی به طیف کامل کنترل بیماری - از پیشگیری از بیماری گرفته تا تشخیص، آمادگی، واکنش و مدیریت - و بهبود و ارتقای سلامت و پایداری کمک کند.
رویکرد سلامت واحد فرصتی برای درک بیشتر طیف وسیعی از تاثیرات و راه حل های سلامتی فراهم می آورد. محققان با مشاهده ابعاد متعدد مسئله از طریق لنزهای سلامت محیط زیست، حیوانات و انسان ها، ممکن است عوامل تأثیرگذاری را کشف کنند.
رویکرد سلامت واحد برای مطالعه این بیماری ها ممکن است بتواند اطلاعات کامل تری درباره فرصت های پیشگیری از بحران نسبت به یک رویکرد تک بعدی سنتی ارائه دهد. هدف نهایی تحقیقات سلامت واحد شناسایی فرصت های بهبود سلامت و بهینه سازی کاهش خطر همزمان در هر سه قلمروی مورد اشاره است.
[1] well-being, wellness, and happiness
[2] health and wellness
[3] Sanskrit
[4] One Health
نمودار1: سیر تحول مدل های سلامت و شهر ماخذ: نگارنده
بحث
رویکردهای سلامت
در تعاریف سلامت عمومی سه رویکرد متفاوت قابل توجه وجود داشت، یکی بر مطالعات پزشکی که منشا مطالعات در این حوزه می باشد در این تحقیق عبارت مدل تک بعدی برای آن در نظر گرفته شد، چراکه در ابتدا توجه و تمرکز مطالعات نظری بر درمان بیماری‌های جسمی خاص بوده است، مشکلات روانی یا اجتماعی را به خوبی پاسخ نمی‌دهد و با توجه به حل مشکلات سلامتی، بر پیشگیری تأکید نمی‌کند. بنابراین سلامت به عنوان عدم وجود بیماری و وجود سطوح بالای عملکرد تعریف می شود. در ادامه مدل کل نگر سلامت با تعریف WHO در سال 1648، «وضعیت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی» ارائه نمود. به این ترتیب تعاریف گسترده تر گردید و تلاش بر جامعیت آن افزایش یافت. عبارتی مانند رفاه که در این تعریف به کار رفته است مبهم تلقی میشد لذا اندازه گیری سلامت بر اساس تعریف فوق تا مدت ها نتیجه ای در پی نداشت چراکه محاسبات ذهنی نیز بر معیارهای عینی مدل تک بعدی افزوده گردید که این مهم با توجه به فقدان روش های اندازه گیری رو به رو بود. با این حال مدل کل نگر در مقاله حاضر توسعه مدل های جدید تر در مطالعات را نشان میدهد. و مدل دیگر به سلامتی به عنوان مدلی پویا اشاره میکند که آن را آمیخته با زندگی روزمره شهروندان و نه به عنوان یک هدف تعریف می نماید که ابعاد اجتماعی و معنوی را در کنار ظرفیت های فیزیکی و منابع شخصی به عنوان مفهومی مثبت ارتقا میدهد.
رویکردهای سلامت در شهرسازی
با در نظر گرفتن مطالب فوق الذکر در حوزه مطالعات شهرسازی نیز بر اساس منابع و مدل های موجود مرتبط چهار رویکرد سلامت محور غالب شناسایی گردید. که به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد.
رویکرد سلامت پزشکی
رویکرد سلامت پزشکی با در نظر گرفتن ابعاد و مولفه ها و همچنین دیدگاه های متمرکز بر مراقبت‌های بهداشتی و تغییراتی که توسط فرد یا تصمیمات نهادی که زیرساخت‌های مراقبت‌های بهداشتی را به عنوان محرک اصلی رشد اقتصادی شهری و تغییرات شهری در نظر میگیرند، هدایت میشود. اصطلاح "سلامت پزشکی" برای نشان دادن تأثیر قوی صنعت مراقبت های بهداشتی در شکل دادن به سیاست های عمومی به کار برده شده است (Relman، 1980). از آنجایی که صنایع مراقبت های بهداشتی در نظر گرفته شده در رویکرد شامل آن دسته از خدمات و تحقیقات زیست پزشکی و بالینی است که بر روی درمان بیماری، ساخت دستگاه های پزشکی، آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و مراقبت های مسکونی و تسهیلات زندگی کمکی کار می کنند، مفهوم سلامت در این رویکرد پزشکی و فردگرایانه است. اغلب با تصاویر رفاه اقتصادی مانند زندگی و سبک زندگی سالم همراه می شود (هاریس و همکاران، 2020)، که به عنوان ارزش های فردی به جای اهداف اجتماعی ترویج می شوند.
در حالی که رویکرد حاضر به طور برجسته در رویه و سیاست توسعه شهری فعلی در نظر گرفته می شود، این دیدگاه در تحقیقات حوزه شهر کمتر مورد توجه می باشد و از طرفی این دیدگاه اولیه در مورد سلامت شهری است. بسط این رویکرد می تواند در شهرهای هوشمند برای سلامت اعمال شود که در آن صنعت مراقبت های بهداشتی، همراه با فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و زیرساخت های دیجیتال، راهبردهایی را برای بهبود سلامت (یا درمان بیماری) هدایت می کند (,de Leeuw et al.2020).
رویکرد سلامت شهری
رویکرد سلامت شهری با درک مسیرهای علی پیچیده سلامت در شهر مشخص میگردد. این رویکرد بر این فرض که اندازه‌گیری و کمی‌سازی شرایط شهری و تحلیل تأثیر محیط فیزیکی شهری و برنامه ریزی بر سلامت تاثیر دارد، استوار است.
در این رویکرد محیط شهری را حد میانی بین لایه‌های بالاتر و پایین‌تر چارچوب چندسطحی سلامت معرفی میکند. محیط‌های شهری نیز سیستم‌های پیچیده‌ای هستند که شامل تعامل محیط‌های فیزیکی و اجتماعی است که هم میتواند یک دارایی و هم مانعی برای سلامت شهری باشد (Ompad & Tozan, 2019). عناصر مختلف محیط شهری (محیط های فیزیکی، اجتماعی و منابع) معمولاً به عنوان مواجهه ها، خطرات یا عوامل توانمندی که بر رفتار سلامت یا نتایج سلامت جسمی، روانی و اجتماعی برای افراد یا زیرجمعیت ها تأثیر می گذارد مورد مطالعه قرار می گیرند (den Braver et al., 2018; Ferdinand et al., 2012; Smith et al., 2017; Wang et al., 2020). به همین ترتیب، اصطلاحات زبانی از عرصه پزشکی به کار گرفته شده است. به عنوان مثال، محیط اجتماعی و فیزیکی شهری به عنوان یک محیط "ایجاد چاقی1" در نظر گرفته می شود که منجر به اپیدمی چاقی و افزایش شیوع بیماری های غیرواگیر2 (NCDs) می شود (Oliveira et al., 2020).
این رویکرد با ادغام سلامت در اهداف برنامه ریزی فضایی شهرها همراه است (بارتون و همکاران، 2015؛ بارتون و تسورو، 2000؛ کوربرن، 2004؛ کنت و همکاران، 2018). رویکرد سلامت شهری با تاکید بر مولفه های محیط های ساخته شده در شهر تمرکز آشکاری بر سیستم برنامه ریزی شهری و فضایی دارد و در نظر گرفتن سلامت به عنوان هدف اصلی برنامه ریزی و طراحی شهری را توصیه میکند.
توسعه این رویکرد از رشته برنامهریزی سرچشمه میگیرد و با همگرایی مشکلات مرتبط با برنامهریزی شهری (مانند گسترش شهری) و سلامت عمومی (مانند چاقی) توجه انتقادی جامعه برنامهریزی را به خود جلب کرد (Sloane, 2006). در حالی که برنامه ریزی شهری سنتی شامل اصولی مانند اتصال، تحرک، دسترسی و ایمنی به عنوان اهداف کلیدی برای تامین مسکن، حمل و نقل، اشتغال، اوقات فراغت و خدمات است، رویکرد محیط های سالم ساخته شده سلامت جمعیت را به عنوان هدف اصلی در اولویت قرار می دهد (Barton & Tsourou، 2000). در اینجا، سلامت اغلب با مفاهیمی مانند سرزندگی، شکوفایی، رفاه، زیست‌پذیری، پیاده‌روی، پایداری، دسترسی، اتصال، انعطاف‌پذیری و سبک زندگی فعال مرتبط است (Barton et al، 2015؛ Callway et al، 2020؛ Townshend ، 2020). محیط‌های فیزیکی شهری به‌عنوان سکونتگاه‌های انسانی در نظر گرفته میشوند که در مقیاس‌های مختلف از ساختمان‌ها، خیابان‌ها، محله‌ها تا کل شهر را در بر میگیرد (Callway et al، 2020).
رویکرد سلامت محیط
در این رویکرد به برنامهریزی شهری و تاثیر آن بر کیفیت هوا، آب و منابع زمینی اشاره می شود. برنامهریزی شهری همچنین تاثیر مستقیم بر پدیده نشر گازهای گلخانهای، به ویژه در بخشهای ساخت و ساز و حملونقل و در نتیجه تشدید یا تخفیف خطراتی دارد که سلامت افراد را به واسطه تغییرات سریع آبوهوایی موجب میشوند. کیفیت محیط ساخته شده شهری نیز برای سلامت اهمیت زیادی دارد. آلودگی هوای فضای باز که منجر به مرگ و میر و بیماری می شود، از صنعت، از نیروگاه های تولید یا گرمایش برق سوزاننده زغال سنگ، نفت و گاز و وسایل نقلیه موتوری ناشی می شود. به ویژه در ماه‌های تابستان، اکسیدهای نیتروژن و کربن‌های آلی فرار از این منابع با هم ترکیب میشوند و ازن سطح زمین را تشکیل می‌دهند، در حالی که آلاینده‌های ذرات معلق و انتشار اسید سهم خود را در مه‌دود تابستانی یا مه زمستانی سهیم می‌کنند.
سکونتگاه های شهری نیز به میزان زیادی در آلودگی آب نقش دارند. زباله های انسانی، زباله های صنعتی، رواناب های شهری از خیابان ها و پارکینگ ها، آفت کش ها و علف کش ها از پارک ها، چمن ها و باغ ها همه به آب ختم می شوند. اکثر شهرهای بزرگ نوعی تصفیه فاضلاب دارند، اما با این وجود، غیرمعمول نیست که دریاچه ها و رودخانه ها حتی برای شنا امن نیستند.
جاده ها و ترافیک یکی دیگر از تهدیدات عمده سلامت در محیط شهری است. علاوه بر سهمی که ترافیک در آلودگی هوا دارد، تصادفات وسایل نقلیه موتوری عامل اصلی مرگ و میر و جراحات به ویژه در میان کودکان و جوانان است. علاوه بر این، سر و صدای ترافیک یک عامل تحریک کننده اصلی است، در حالی که جاده ها و بزرگراه های بزرگ مانع از دسترسی عابران پیاده شده و محله ها را از یکدیگر جدا می کند. در واقع این رویکرد از مرز کالبدی محیط شهری فراتر رفته و وجوه غیرکالبدی آن از جمله مسائل زیست محیطی و شرایط اجتماعی و اقتصادی را بر سطح سلامت شهروندان موثر میداند.
رویکرد سلامت اجتماعی
رویکرد حاضر مبتنی بر ارزش است و آن را برای ارتقای سلامت از طریق برنامهریزی شهری اتخاذ میکند (de Leeuw & Simos, 2017) و با اصول ارتقای سلامت که توسط منشور اتاوا برای ارتقای سلامت (سازمان بهداشت جهانی، 1986) تعیین شده، همسو است. اصولی مانند همبستگی، برابری، پایداری و توانمندسازی، شناسایی مسائل بهداشتی مرتبط با محیط فیزیکی شهری را ارائه میکند و راه‌حل‌ها به‌طور ایده‌آل توسط جامعه توانمند هدایت میشوند و بر درون (اقدامات جامعه) و برون (در جستجوی تغییر سیاست و سیستم‌ها) تمرکز دارد. (de Leeuw & Simos, 2017; WHO Regional Office for Europe, 2018). جنبش شهرهای سالم سازمان جهانی بهداشت نمونه ای از اقدام و پژوهش شهری در این رویکرد، همراه با نمونه های دیگر از پژوهش مشارکتی مبتنی بر جامعه و روش های اقدام برای تحول شهری است. شهرها در بافت منحصر به فرد خود، شواهد و اطلاعاتی را برای تصمیم گیری به کار می گیرند که با مبنای ارزشی آنها مطابقت دارد.
نتیجه گیری
چهار رویکرد سلامت شهری فوق راهی را برای دسته‌بندی و درک رویکردهای متفاوتی که در تحقیقات و عملکرد فعلی سلامت شهری وجود دارند، ارائه می‌کنند. طبقه‌بندی بر اساس تفاوت‌هایی در نحوه مشاهده و مفهوم‌سازی موضوعات اولویت‌دار پدیده و اعتقاد به بهترین روش‌شناسی و ابزار برای تحقیق و پرداختن به آن موضوعات است. رویکرد سلامت پزشکی بر برنامه ریزی شهری که توسط صنعت مراقبت های بهداشتی هدایت می شود، تمرکز دارد. رویکرد سلامت شهری بر تولید شواهد معتبر برای اطلاع رسانی تصمیمات با هدف تأثیرگذاری بر سیستم و نهادهای برنامه ریزی فضایی و شهری و اتخاذ راهکارهای مبتنی بر برنامه ریزی و طراحی شهری، رویکرد سلامت محیط به مفهوم برنامه ریزی با تاکید بر کیفیت هوا، آب و منابع زمینی و در نهایت رویکرد سلامت اجتماعی از رویکرد ارزشی و جامعه محور در برنامه ریزی شهری حمایت می کند. با این حال، مزیت بیان رویکردها در برجسته کردن تفاوت‌ها نیست، بلکه در جستجوی فرصت‌هایی برای برقراری ارتباط و همکاری مؤثر بین رویکردهای مختلف است.
در واقعیت، همپوشانی‌ها و ترکیب‌های بین رویکردها مشترک و ضروری هستند و اغلب تأثیر رویکردهای متعدد را مشاهده می‌کنیم. این نشان دهنده پیچیدگی و تنوع سلامت شهری و ارزش دیدگاه های متعدد در برخورد با حوزه های مختلف پدیده و تقویت کنش های بین بخشی است. ادعا نمی کنیم که می تواند یک الگوی غالب و فراگیر در مورد سلامت شهری وجود داشته باشد بلکه با استفاده از نقاط قوت هر رویکرد است که می توانیم به دنبال همکاری بین بخشی باشیم. یکی از عناصری که به نظر می رسد همه رویکردها روی آن توافق دارند این است که سلامت شهری نیازمند همکاری های بین رشته ای است. مسائل و راه حل های مربوط به سلامت شهری فراتر از محدوده یک حوزه یا بخش منحصر به فرد است، اما همکاری بین بخشی بیشتر به عنوان یک چشم انداز دیده می شود تا واقعیت در عمل. سلامت شهری همچنان به رویکردهای چند رشته ای یا میان رشته ای متوسل می شود که در آن همکاری تنها بر اساس مشترکات استوار است.
[1] obesogenic
[2] noncommunicable diseases
دیاگرام 1: چارچوب نظری پژوهش ماخذ: نگارنده
منابع
· نظم‌فر,حسین، علوی, سعیده, & عشقی‌چهاربرج. علی، (1397). تحلیل فضایی سکونتگاه های شهری استان گلستان از لحاظ شاخص های شهرسالم. آمایش جغرافیایی فضا, 30(8), 213-228.
· Almeida Filho, N. D. (2001). For a general theory of health: preliminary epistemological and anthropological notes. Cadernos de Saúde Pública, 17, 753-770.
· Barton, H., & Tsourou, C. (2000). Healthy urban planning: a WHO guide to planning for people. Taylor & Francis.
· Barton, H., Thompson, S., Burgess, S., & Grant, M. (Eds.). (2015). The Routledge handbook of planning for health and well-being: Shaping a sustainable and healthy future. Routledge.
· Brenner, N. (2019). New urban spaces: Urban theory and the scale question. Oxford University Press.
· Callway, R., Pineo, H., & Moore, G. (2020). Understanding the role of standards in the negotiation of a healthy built environment. Sustainability, 12(23), 9884. https://doi.org/10.3390/su12239884
· Corburn, J. (2004). Confronting the challenges in reconnecting urban planning and public health. American journal of public health, 94(4), 541-546.
· De Leeuw, E., & Simos, J. (Eds.). (2017). Healthy cities: the theory, policy, and practice of value-based urban planning. Springer.
· De Leeuw, E., Simos, J., & Forbat, J. (2020). Urban health and healthy cities today. In Oxford research encyclopedia of global public health. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190632366.013.253
· Den Braver, N. R., Lakerveld, J., Rutters, F., Schoonmade, L. J., Brug, J., & Beulens, J. W. J. (2018). Built environmental characteristics and diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMC medicine, 16(1), 1-26. https://doi.org/10.1186/s12916-017-0997-z
· Hancock, T. (1985). The mandala of health: a model of the human ecosystem. Family & community health, 8(3), 1-10.
· Hankey, S., Marshall, J. D., & Brauer, M. (2012). Health impacts of the built environment: within-urban variability in physical inactivity, air pollution, and ischemic heart disease mortality. Environmental health perspectives, 120(2), 247-253. https://doi.org/10.1289/ehp.1103806
· Jia, X., Dai, T., & Guo, X. (2014). Comprehensive exploration of urban health by bibliometric analysis: 35 years and 11,299 articles. Scientometrics, 99, 881-894. https://doi.org/10.1007/s11192-013-1220-4
· Kent, J. L., Harris, P., Sainsbury, P., Baum, F., McCue, P., & Thompson, S. (2018). Influencing urban planning policy: an exploration from the perspective of public health. Urban policy and research, 36(1), 20-34. https://doi.org/10.1080/08111146.2017.1299704
· Martin, A., Ogilvie, D., & Suhrcke, M. (2014). Evaluating causal relationships between urban built environment characteristics and obesity: a methodological review of observational studies. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 11(1), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12966-014-0142-8
· Northridge, M. E., Sclar, E. D., & Biswas, P. (2003). Sorting out the connections between the built environment and health: a conceptual framework for navigating pathways and planning healthy cities. Journal of urban health, 80, 556-568. https://doi.org/10.1093/jurban/jtg064
· O. Ferdinand, A., Sen, B., Rahurkar, S., Engler, S., & Menachemi, N. (2012). The relationship between built environments and physical activity: a systematic review. American journal of public health, 102(10), e7-e13. https://doi.org/10.2105/AJPH.2012.300740
· Oliveira, D. M., Marques, M. L., Dos Santos, D., Spexoto, M. C. B., Togashi, G. B., Massini, D. A., & Pessôa Filho, D. M. (2020). Spatial index relating urban environment to health lifestyle and obesity risk in men and women from different age groups. Plos one, 15(3), e0229961. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0229961
· Ompad, D. C., & Tozan, Y. (2019). A systems science approach to urban health. Urban Health; Oxford University Press: New York, NY, USA, 179-187.
· Patrick Harris, Jennifer Kent, Peter Sainsbury, Emily Riley, Nila Sharma, Elizabeth Harris, Healthy urban planning: an institutional policy analysis of strategic planning in Sydney, Australia, Health Promotion International, Volume 35, Issue 4, August 2020, Pages 649–660, https://doi.org/10.1093/heapro/daz056
· Patwardhan, B., Mutalik, G., & Tillu, G. (2015). Concepts of health and disease. Integrative Approaches for Health, 53-78. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-801282-6.00003-6
· Relman, A. S. (1980). The new medical-industrial complex. New England Journal of Medicine, 303(17), 963-970. DOI: 10.1056/NEJM198010233031703
· Rydin, Y., Bleahu, A., Davies, M., Dávila, J. D., Friel, S., De Grandis, G., ... & Wilson, J. (2012). Shaping cities for health: complexity and the planning of urban environments in the 21st century. The lancet, 379(9831), 2079-2108. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60435-8
· Sloane, D. C. (2006). Longer view: From congestion to sprawl: Planning and health in historical context. Journal of the American Planning Association, 72(1), 10-18. https://doi.org/10.1080/01944360608976720
· Smith, M., Hosking, J., Woodward, A., Witten, K., MacMillan, A., Field, A., ... & Mackie, H. (2017). Systematic literature review of built environment effects on physical activity and active transport–an update and new findings on health equity. International journal of behavioral nutrition and physical activity, 14(1), 1-27. https://doi.org/10.1186/s12966-017-0613-9
· Townshend, T. G. (2020). Urban design and human flourishing. Journal of Urban Design, 25(2), 181-185.https://doi.org/10.1080/13574809.2020.1727732
· Vlahov, D., & Galea, S. (2002). Urbanization, urbanicity, and health. Journal of Urban Health, 79, S1-S12. https://doi.org/10.1093/jurban/79.suppl_1.S1
· Wang, R., Feng, Z., Liu, Y., & Qiu, Y. (2020). Is lifestyle a bridge between urbanization and overweight in China?. Cities, 99, 102616. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102616
· World Health Organization. (1986). Ottawa charter for health promotion. WHO/HPR/HEP/95.1. http://www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/
· World Health Organization. (2018). Copenhagen Consensus of Mayors: healthier and happier cities for all: a transformative approach for safe, inclusive, sustainable and resilient societies (No. WHO/EURO: 2018-3356-43115-60351). World Health Organization. Regional Office for Europe.
· World Health Organization. (2020). Integrating health in urban and territorial planning: a sourcebook. World Health Organization.
Health-oriented approaches in urban planning: a systematic review of theoretical literature with an emphasis on urban health models
Background: Cities are considered the most obvious environment of human life, currently, more than half of the world's population lives in cities, with the growing trend of urbanization, urban issues have also become more complex, but cities are responsible for meeting the needs of their residents. The needs that have never been fixed and with the advancement of technology and changes in the lifestyle of citizens, have overshadowed the different aspects of human life. Meanwhile, health is one of the issues that should be paid attention to because all social efforts are aimed at providing a center that leads to the development of peace and physical and mental health of the people of that society, but without knowing the factors that affect health, this is impossible. A review of human history, activity and technology shows that since the beginning of human creation, the changes in the environment and the health of citizens have gone together as an inseparable factor. Cities are complex systems that Recent developments in the lifestyle of people have caused the treat of Health among the residents of cities. Furthermore, in recent decades, the world has witnessed a variety of emerging infectious diseases, some of which developed to pandemic world threatening outbreaks. The issue of cities and health has been studied by many researchers and departments due to its interdisciplinary nature. Today, modern societies refer to the dimensions of health and its relationship with the physical criteria of the urban environment. For this reason, in recent years, researchers have sought to find the connection between the city and health, and many studies have been conducted in this field, among which the studies that provide comprehensive health-oriented approaches in urban planning are very limited.
Purpose: In line with the stated gaps, the purpose of this research is to analyze the health-oriented approaches in the existing theoretical literature of urban planning through leading questions: How have the theoretical models evolved during the last few decades? What are the basic principles of these models? And what are the health-oriented approaches to urban development?
Method: This paper, as far as we know, is one of the limited comprehensive reviews to evaluate the relationship between cities and health health with an emphasis on urban health models. Through a systematic review, we first compiled health definitions and then urban health models. A framework based on the health models is proposed, synthesizing the linkages between urban health models criteria and health approaches, based on providing a new holistic perspective on the topic. The current research is in the field of systematic and fundamental review. The basic text data, which includes scientific-research articles, conferences, books, documents and documents, has been purposefully collected from databases until 2023 and analyzed by genealogical analysis method.
Conclusion: The present article is presented based on theoretical studies in two sections: definitions of health and health-oriented models in urban planning. Based on the research findings, theoretical approaches can be classified into four main groups; which include medical, urban, environmental and social approaches.
Keywords: Health, urban health, health-oriented approaches, urban health models