بررسی پتانسیل منابع آلاینده و خصوصیات هیدروژئوشیمیایی کروم در منابع آب گلبو (شمال تربت حیدریه، خراسان رضوی)

محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

علی قاسمی ¹ , محمدجواد نعمت الهی ² , حسام الدین تقوی ثانی ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانش آموخنه زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه شیراز
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی،دانشگاه پیام نور مشهد

تاریخ دریافت : 1395/01/30 تاریخ پذیرش : 1395/01/30 تاریخ انتشار : 1395/01/01

کلید واژه: منابع آب, کروم, هیدروژئوشیمی, افیولیت, سرپانتنیت,

چکیده مقاله :

منطقه مورد مطالعه به عنوان بخشی از واحدهای افیولیتی شمال تربت حیدریه، غنی از کانی های اسپینل کروم دار می باشد. نتایجXRF نشان دهنده غلظت بالای کروم در مجموعه های پریدوتیتی به عنوان منابع اصلی تغذیه کننده کروم در منابع آبی منطقه محسوب می شوند. میانگین غلظت کروم موجود در سنگ های منطقه از سرپانتینیت ها، به سمت سایر واحدهای سنگ شناختی، روند کاهشی شدیدی را نشان می دهد. بنابراین، با وجود سرپانتینیت های فراوان در منطقه، آلودگی قابل‌ توجه منابع آب به کروم مشهود می باشد. بررسی های هیدروژئوشیمی منابع آب نشان می دهد که فراوانترین یونها، به ترتیب غلظت، کاتیون هایNa+، Mg2+، Ca2+، K+ و نیز آنیون های Cl-، HCO3-، SO42- هستند. با توجه به نمودار Piper، 5 نمونه آب تیپ Na-HCO3، 3 نمونه تیپ Na-Cl، 3 نمونه تیپ Ca-HCO3، 3 نمونه تیپ Mg-Cl و 2 نمونه نیز تیپ Mg-HCO3دارند. نتایج اندازه گیری غلظت کروم در منابع آب نشان می دهد که میانگین غلظت کروم در منابع آب مورد بررسی، بیش از غلظت های مجاز جهانی است. نتایج غلظت کروم در پساب های معادن کرومیت نشان می دهد که با وجود غلظت های قابل ‌توجه کروم در پساب ها، پساب های معادن، به‌دلیل حجم کم معدن کاری، نقش بسیار محدودی در آلایندگی محیط زیست داشته و آلایندگی کروم عمدتا منشأ زمین زاد دارد. وفور اکسی-هیدروکسیدهای آهن و منگنز در اغلب مناطق مورد مطالعه، سبب اکسایش قابل ملاحظه کروم III به کروم VI شده است. با توجه به 6/7pH> و mg/l 67/7DO>، مقدار قابل‌توجهی از کروم موجود درآب می بایست از نوع کروم VI و شامل اکسید های کرومات و بی‌کرومات باشد

چکیده انگلیسی:

The study area, located in north Torbat Heydarieh, contains ophiolitic units comprised chromium-bearing minerals such as Spinel. The results obtained from water samples analysis using XRF indicate high chromium concentrations in ophiolite complex as major source. Serpentinite, the dominant lithology in the area, comprises the excess chromium concentration, being responsible for chromium-polluted water resources. As well as average chromium concentration severely decreases from serpentinite to other lithological units. Hydrogeochemical investigation of water resources indicates that the major cations and anions are in the order of Na+>Mg2+>Ca2+>K+ and Cl->HCO3->HSO42-, respectively. Regarding piper diagrams, water samples reflect a variety of facies (water types) including Na-HCO3 (3 samples), Na-Cl (3 samples), Ca-HCO3 (3 samples), Mg-Cl (3 samples) and Mg-HCO3 (2 samples). Comparing with WHO (2011) permissible chromium limit, water resources of the study area reflect excess chromium concentration. Due to limited chromite mining in the area, the anthropogenic activity could not be responsible for the elevated chromium level in the water resources, suggesting the dominant geogenic source of chromium. The abundance of Fe-Mn oxy-hydroxides in most sites of the area leads to chromium oxidation from Cr3+ to Cr6+. Average values of pH> 7.6 and DO> 7.67 mg/l of the water resources also indicate that Cr chiefly occurs as Cr6+, and Cr2O72- and CrO4- deposits.