تأثیر شش هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویای مردان ورزشکار دارای اسپرین مچ پا
محورهای موضوعی : آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی
حیدر احمد یاسر راضی الموسوی
1
(کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزش، دبیر تربیت بدنی، وزارت آموزش و پرورش، بغداد، عراق)
عبدالعلی بنائی فر
2
(دانشیار، گروه فیزیولوژی ورزشی, دانشکده علوم ورزشی, واحد تهران جنوب, دانشگاه آزاد اسلامی, تهران, ایران)
سجاد ارشدی
3
(دانشیار، گروه فیزیولوژی ورزشی, دانشکده علوم ورزشی, واحد تهران جنوب, دانشگاه آزاد اسلامی, تهران, ایران.)
اردشیر ظفری
4
(استادیار فیزیولوژی ورزش، گروه علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی و هنر، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.)
کلید واژه: تعادل ایستا, تعادل پویا, اسپرین مچ پا, تمرینات ثبات مرکزی,
چکیده مقاله :
هدف از مطالعه حاضر، تعیین تأثیر شش هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویای پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا بود. آزمودنی های این مطالعه، بیست نفر از پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا بودند که با توجه به معیارهای ورود به مطالعه، در دو گروه همگن 10 نفره تجربی و کنترل قرار گرفتند. به منظور ارزیابی تعادل ایستا و پویا، به ترتیب از آزمون های تعادلی لک لک و Y قبل و بعد از اعمال برنامه تمرینی، استفاده شد. گروه تجربی به مدت شش هفته (سه جلسه در هفته) تمرینات ثبات مرکزی را انجام دادند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها جهت تعیین تفاوت بین گروهی و درون گروهی از آزمون های تی مستقل و زوجی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که تفاوت معنی داری در میزان تعادل ایستا و پویا در گروه تجربی پس از اعمال برنامه تمرینی وجود دارد، درحالی که در گروه کنترل هیچ‌گونه تفاوتی مشاهد نشد. نتایج نشان داد که انجام شش هفته تمرینات عضلات ناحیه مرکزی بدن سبب بهبود تعادل ایستا و پویای پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا می¬گردد. توصیه می¬شود که در برنامه¬ى توانبخشی این دسته از افراد، از تمرینات عضلات ناحیه مرکزی بدن در کنار سایر روش های تمرینی استفاده شود.
The purpose of this study was to the effect of six weeks' core training on static and dynamic balance in boy athletes with ankle sprine. In this study, 20 boy athletes with ankle sprain were randomly assigned into experimental and control groups of 10 homogeneous groups. In order to evaluate the static and dynamic balance, stork test and Y-test were used before and after the exercise program. The experimental group then performed core muscle training for six weeks (three sessions per week). To analyze the data, independent and paired t-test was used to examine the difference between groups and within the group. The results of the study showed that there is a significant difference between the static and dynamic balance in the experimental group after applying the training program. While no differences were observed in the control group. The results showed that performing six weeks of core muscle training in the central area of the body improves the static and dynamic balance of the boy athlets with ankle sprain. According to the results of this study, it is recommended that in the rehabilitation program of this group, exercises of core muscles of of the body, along with other exercises, should be used.
[1] Clark, M., Lucett, S. (2015). NASM essentials of corrective exercise training: Lippincott Williams & Wilkins; 2015, 18(5): 200-230.
[2] Cynthia, J., Wright, C., Nauman, S., Bosh, J. (2020). Wobble-Board Balance Intervention to Decrease Symptoms and Prevent Reinjury in Athletes with Chronic Ankle Instability: An Exploration Case Series. J Athl Train, 55(1): 42–48.
[3] Dickol, N.P. (2020). Balance of Adults with Chronic Ankle Instability Following a 6-Week Core Stability Program, Rowan University ProQuest Dissertations Publishing, M.S. Thesis, 2020. 27831612.
[4] Elsayed, M. (2012). Balance Exercises and its Role in the Treatment of Chronic Ankle Instability. World Journal of Sport Sciences, 6(2): 95-101.
[5] Fahim, T., Chugh, P., (2013). Effects of 4 Weeks of Neuromuscular Training Vs Functional Balance Training on Static Balance in Those with Chronic Ankle Instability. International Journal of Science and Research (IJSR), Index Copernicus Value, 14(9): 6-14.
[6] Falahat Pisheh, E., Shujauddin, S.S. (2024). Interaction of central stabilizer and neuromuscular trainings with hopping on pain and function of women with functional ankle instability. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 1(1):1-9. [Persian].
[7] Hamzeh Abdullah Albujasim, S., Tabatabaei, H. (2024). Comparison effect of eight weeks' core with plyometric training on range of motion and power athletes with chronic ankle sprain. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 1(1):24-30. [Persian].
[8] Haugen, T., Haugvad, L., Rostad, V. (2016). Effects of Core-Stability Training on Performance and Injuries in Competitive Athletes. Sportscience, 20: 1-7.
[9] Kaplan, Y. (2011). Prevention of ankle sprains in sport: a systematic literature review. Br J Sports Med, (45): 336-355.
[10] Karimizade-Ardakani, M., Alizade, M.H., Ebrahimi Takamjani, E. (2013). The effect of 6-week hopping exercises program on joint position sense in athletes with functional ankle instability. J Res Rehabil Sci, 9(3): 540-52.
[11] Letafatkar, A., Rajabi, R., Ebrahimi Tekamejani, E., Minoonejad, H. (2014). Effects of perturbation training on quadriceps and hamstring electromyographic ratios. Koomesh, 15(4): 469-481.
[12] Moradi, K., Minoonejad, H., Rajabi, R. (2015). The immediate effect of core stability exercises on postural sway in athletes with functional ankle instability. J Rehab Med., 4(3): 101-110.
[13] Rilind Obertinca, R., Dudonienė, V., Požerienė, J., (2018). Balance and Core Stabilization Training with Eyes Open Versus Eyes Closed in Young Football Players, Reabilitacijos mokslai: slauga, kineziterapija, ergoterapija, 2(19): 51–60.
[14] Sadeghipour, H., Rahnama, N., Bambaeichi, E., Kheirdeh, M. (2014). Effect of Star Excursion Balance Training on ankle sprain injury rehabilitation. J Res Rehabil Sci., 10(1): 123-130.
[15] Tarang, K., Clayton, N., Wen, L. (2014). The effect of balance training on ankle proprioception in patients with functional ankle instability. Journal of Foot and Ankle Research, 7(1): 1-2.
[16] Wang, H., Yu, H., Kim, Y.H., Kan, W. (2021). Comparison of the Effect of Resistance and Balance Training on Isokinetic Eversion Strength, Dynamic Balance, Hop Test, and Ankle Score in Ankle Sprain. National Library of Medicine, 11(4): 307-318.
[17] Webster, K.A., Gribble, P. (2010). Functional rehabilitation interventions for chronic ankle instability: a systematic review. J Sport Rehabil. 19(1): 98-4.
[18] You-jou, H. (2015). Neuromuscular control and rehabilitation of the unstable ankle. World J Orthop. 6(5): 434–438.
|
|
|
37 |
|
Accepted: 2024/7/5 (ISSN: 3060 - 6306)
| 2024 (Summer), 2 (2): 35-42 DOR: Research article Journal of Physiology of Training and Sports Injuries (PTSIJournal@gmail.com) https://sanad.iau.ir/journal/eps
|
the effect of six weeks' core training on static and dynamic balance
in male athletes with ankle sprine
Haider Ahmad Yaser Razi Al Mousavi1,2, Abdul Ali Banaeifar3, Sajad Arshadi4, Ardeshir Zafari5
1. M.Sc., Exercise Physiology, Ministry of Education, Baghdad, Iraq.
2. M.Sc., Faculty of Sports Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3. Associate Professor, Department of Exercise Physiology, Faculty of Sports Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. (Corresponding Author). E. mail: alibanaeifar@yahoo.com
4. Associated Professor, Department of Exercise Physiology, Faculty of Sports Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
5. Assistant Professor, Department of Sports Sciences, Faculty of Human Sciences and Arts, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
Abstract:
The purpose of this study was to the effect of six weeks' core training on static and dynamic balance in boy athletes with ankle sprine.
In this study, 20 boy athletes with ankle sprain were randomly assigned into experimental and control groups of 10 homogeneous groups. In order to evaluate the static and dynamic balance, stork test and Y-test were used before and after the exercise program. The experimental group then performed core muscle training for six weeks (three sessions per week). To analyze the data, independent and paired t-test was used to examine the difference between groups and within the group.
The results of the study showed that there is a significant difference between the static and dynamic balance in the experimental group after applying the training program. While no differences were observed in the control group. The results showed that performing six weeks of core muscle training in the central area of the body improves the static and dynamic balance of the boy athlets with ankle sprain.
According to the results of this study, it is recommended that in the rehabilitation program of this group, exercises of core muscles of of the body, along with other exercises, should be used.
Keywords: Static Balance, Dynamic Balance, Ankle Sprain, Core Training.
How to Cite: Ahmad Yaser Razi Al Mousavi, H., Banaeifar, A.A., Arshadi, S. Zafari, A. (2024). The effect of six weeks' core training on static and dynamic balance in male athletes with ankle sprine. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 2(2):35-42. [Persian].
|
تاریخ پذیرش: 15/4/1403 مقاله پژوهشی
| دورۀ 2 – شماره 2 تابستان 1403 - صص: 35-42
|
تأثیر شش هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویای
مردان ورزشکار دارای اسپرین مچ پا
حیدر احمد یاسر راضی الموسوی1و2، عبدالعلی بنایی فر3، سجاد ارشدی4، اردشیر ظفری5
1. کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزش، دبیر تربیت بدنی، وزارت آموزش و پرورش، بغداد، عراق.
2. دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده علوم ورزشی, واحد تهران جنوب, دانشگاه آزاد اسلامی, تهران, ایران.
3. دانشیار، گروه فیزیولوژی ورزشی, دانشکده علوم ورزشی, واحد تهران جنوب, دانشگاه آزاد اسلامی, تهران, ایران. (نویسندۀ مسئول). E.mail:alibanaeifar@yahoo.com
4. دانشیار، گروه فیزیولوژی ورزشی, دانشکده علوم ورزشی, واحد تهران جنوب, دانشگاه آزاد اسلامی, تهران, ایران.
5. استادیار فیزیولوژی ورزش, گروه علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی و هنر, واحد زنجان, دانشگاه آزاد اسلامی, زنجان, ایران.
چکیده:
هدف از مطالعه حاضر، تعیین تأثیر شش هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویای پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا بود. آزمودنی های این مطالعه، بیست نفر از پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا بودند که با توجه به معیارهای ورود به مطالعه، در دو گروه همگن 10 نفره تجربی و کنترل قرار گرفتند. به منظور ارزیابی تعادل ایستا و پویا، به ترتیب از آزمون های تعادلی لک لک و Y قبل و بعد از اعمال برنامه تمرینی، استفاده شد. گروه تجربی به مدت شش هفته (سه جلسه در هفته) تمرینات ثبات مرکزی را انجام دادند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها جهت تعیین تفاوت بین گروهی و درون گروهی از آزمون های تی مستقل و زوجی استفاده شد.
نتایج تحقیق نشان داد که تفاوت معنی داری در میزان تعادل ایستا و پویا در گروه تجربی پس از اعمال برنامه تمرینی وجود دارد، درحالی که در گروه کنترل هیچ‌گونه تفاوتی مشاهد نشد. نتایج نشان داد که انجام شش هفته تمرینات عضلات ناحیه مرکزی بدن سبب بهبود تعادل ایستا و پویای پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا میگردد.
توصیه میشود که در برنامهى توانبخشی این دسته از افراد، از تمرینات عضلات ناحیه مرکزی بدن در کنار سایر روش های تمرینی استفاده شود.
واژگان کلیدی: تعادل ایستا، تعادل پویا، اسپرین مچ پا، تمرینات ثبات مرکزی.
شیوه استناددهی: احمد یاسر راضی الموسوی، حیدر؛ بنایی‌فر، عبدالعلی؛ ارشدی، سجاد؛ ظفری، اردشیر. تأثیر شش هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویای پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا. فصلنامه فیزیولوژی تمرین و آسیب های ورزشی، تابستان 1403، 2(2)؛ 35-42.
1. مقدمه
مفصل مچ پا به عنوان يكي از آسيبپذيرترين مفاصل بدن شناخته شده است. اسپرین مچ 12 تا 20 درصد از كل آسيبهاي ورزشي را تشكيل ميدهد، که در نتیجه آسيب به گيرندههاي حسي حركتي و كاهش پايداري و تعادل و نیز خطر بروز آسيب مجدد آن در افراد فعال, بيش از 80 درصد است [5]. پیچخوردگی مچ پا یک ضایعه اسکلتی عضلانی شایع است که 75 درصد ضایعات مچ پا را شامل میشود و 40 تا 75 درصد افراد بعد از پیچ خوردگی مچ پا دچار بیثباتی عملکردی میشوند [6، 7، 17]. عامل اولیه مستعد کنندهی این آسیب، سابقه قبلی پیچخوردگی مچ پا بوده است. بررسيها نشان ميدهد كه اين آسيب در ورزشهاي مختلف در هر دو بخش حرفهاي و آماتور شايع ميباشد و درصد زیادی از آسیبهای مچ پا از نوع آسیب مجدد بوده است. عوامل خطرزاى اسپرین را میتوان به عوامل خطرزاى درونى (راستاى پشت پا، اندازه پا، شلى لیگامنتها، کنترل عصبى-عضلانی) و بیرونى (نوع کفش، نوع و شدت فعالیت ورزشى، گرم کردن) نیز تقسیم نمود. گزارش شده است که ورزشکارى که دچار آسیب مچ پا میشود به طور میانگین هفت جلسه تمرین یا مسابقه را به ازاى هر آسیب از دست میدهد. موضوع مهمتر، وقوع مجدد این ضایعه است. میزان شیوع ضایعه مجدد لیگامانى مچ پا در ورزشکاران 73 درصد است و 59 درصد از آنها علائم پایدارى همانند درد، ضعف عضلانى، صداهاى مفصلى، بىثباتى، تورم و سفتى مفصلى دارند که بر کارآیى آنها تأثیر مىگذارد [6، 7، 14].
امروزه به بالا بودن سطح تعادل و بهرهگیرى از حس عمقى در توانبخشى ورزشکار آسیب دیده توجه زیادى میشود. چنانچه نقصی در حس مفصل وجود داشته باشد، پتانسیل مچ پا برای آسیب بیشتر شده و در نهایت منجر به بیثباتی عملکردی میگردد. این فرضیه وجود دارد که پس از ضایعه، میزان پیامهاى حسى پیکرى- محیطى کاهش یافته و موجب بهم خوردن کنترل عصبى-عضلانى میگردد. کنترل عصبی-عضلانی به فعالیتهای غیرارادی در برابر محدودیتهای پویا و در پاسخ به حرکت مفصل و تحمل وزن با هدف حفظ و بازیابی ثبات عملکردی مفصل اشاره دارد. در صورتىکه تعادل استاتیک و دینامیک و کنترل عصبى- عضلانى در فرد بهبود نیابد، فرد مستعد ضایعه و آسیب مجدد شده و در ایفاى نقش ورزشى خود دچار مشکل خواهند شد. برنامۀ بازتواني اين آسيب پس از گذراندن مرحله حاد شامل برنامه تمريني حسي- حركتي و پوسچرال همراه با تمرينات در دامنۀ حركتي و تمرينات قدرتي ميباشد [6، 7، 12]. چنانچه درمان اين آسيب به ميزان كافي و در حد مناسب صورت نگيرد، آسيب مجدد اتفاق افتاده كه با بروز چند بار آسيب در مفصل مچ پا، شرايط بدتر شده به گونهاي كه حس جنبشي و حس حركتي مفصل به ميزان زيادي كاهش مييابد [10]. به دنبال كاهش حس عمقي، ناپايداري مفصل نيز افزايش یافته و دامنۀ فعاليت بدني محدود ميشود، ضمن آن كه آسيبهاي تخريبي و استئوآرتريت مفصل نيز ميتواند اتفاق افتد. با وقوع اين موارد دوره ورزشي بازيكن به پايان رسيده و تيم و بازيكن دچار زیانهای زيادي در ابعاد مختلف خواهند شد. برخی مواقع وضعیت از اين نیز فراتر ميرود و سادهانگاري صدمات مچ پا و بازتواني ناكافي و نادرست آن باعث بروز مجدد آسیب ميشود و در نهايت منجر به ايجاد يک سیکل بازتواني معیوب شده كه نتیجه آن مشکلات مزمن در مچ پا است [9].
يکي از علل بروز بیثباتی عملکردی مچ پا نقص در کنترل عصبی-عضلاني است. بیثباتی عملکردی مچ پا با علائمی همچون احساس خالی کردن مچ پا، ضعف، درد و نقص در عملکرد توصیف شده است بدون اینکه مفصل از لحاظ آناتومی و مکانیکی دچار مشکل باشد. بیثباتی عملکردي به تمایل پا براي اسپرینهاي مکرر یا خالی کردن اطلاق میشود که در اثر ناتوانی حفظ ثبات مفصل مچ پا در هنگام فعالیتها ایجاد میشود. احساس خالی کردن و بیثباتی در مچ پا، فرد را مستعد وقوع اسپرین مجدد مچ پا میکند و ناپايداري عملکردي مچ براي توصیف احساس ذهني لقي در مچ پا، ضعف، درد و نیز كاهش عملکرد در طي فعالیتهاي ورزشي به كار ميرود. بیثباتی عملکردي مچ پا به نقص در کنترل عصبی-عضلانی و کنترل وضعیتی ارتباط داده شده است. بهعلاوه افراد مبتلا به بیثباتی عملکردی مچ پا برخلاف افراد سالم براي كنترل وضعيتي بيشتر بر راهبرد حرکتي رانی تكيه ميكنند و علت آن نيز اين است که اين افراد به منظور جبران بيثباتي (هايپرموبيليتي مفصل مچ پا) نيازمند سطوح بالاتري از هم انقباضي در عضلات مچ پا به منظور حفظ راستاي ايدهآل پا ميباشند كه براي بيمار خسته كننده بوده و منجر به تكيه بيشتر فرد بر روي راهبرد حرکتي راني به منظور اصلاح حركت ميگردد [1، 6، 7].
بيشتر تحقيقاتي كه تاكنون انجام گرفته، پيرامون اثر بیثباتی عملکردی مچ پا بر كنترل وضعيتي ايستا بوده است. در مطالعات قبلی اثر بیثباتی عملکردی مچ پا بر کنترل قامت، حس عمقی و کارایی عملكردي اندام تحتاني و خستگی انجام شده است. نشان داده شده است که آسیب رباطهای مچ پا به علت اسپرین، باعث نقص حسی-حرکتی و اختلال در نقش فیدبکی و تأخیر در زمان عکسالعمل عضلات مچ پا بویژه عضلات اورتور خواهد شد [16]. همچنین افراد داراي ناپايداري مزمن مچ پا به منظور جبران نقصهاي عصبي عضلاني اندام ديستال از عضلات پروکسيمال خود استفاده ميکنند. اين افراد کنترل قامت ضعيفتري نسبت به افراد سالم دارند [2]. برخي محققان پس از پيچيدگي مچ پا، کاهش در حس عمقي، حس وضعيت مفصلي، قدرت، هماهنگي، تعادل و افزايش تأخير در فعالسازي عضله نازکني را گزارش کردند. علت احتمالي وجود رابطه بين استقامت عضلات ثبات مركزي و وقوع آسيبهاي اندام تحتاني را ميتوان ناشي از استقامت ناكافي عضلات ثبات مركزي دانست که باعث ايجاد خستگي و كاهش عملكرد در هنگام فعاليتهاي عملكردي ميشوند. ناحیه مرکزی بدن به عنوان جعبهای عضلانی در نظر گرفته میشود که عضلات شکم در جلو، عضلات اطراف ستون مهرهها و سرینیها در پشت، دیافراگم در سقف و عضلات کف لگن و عضلات کمربند لگنی در کف قرار دارند که این عضلات به ثبات ستون فقرات، لگن و زنجیرۀ حرکات عملکردی کمک میکند. اين عضلات بر فعال شدن عضلات اندامها تأثير دارند، به طوریکه در افراد سالم، عضلات عرضي شکم و مولتي فيدوسها، 30 ميليثانيه قبل از حرکت شانه و 110 ميليثانيه قبل از حرکت اندام تحتاني فعال ميشوند تا ستون فقرات را ثبات بخشند. بنابراين هرگونه ضعف در اين عضلات منجر به تأخير در فعالسازي عضلات اندام تحتاني و وقوع آسيبهاي مختلف ميشود. در افراد با ناپايداري مزمن مچ پا، ايجاد اختلال در تکليف پوياي کنترل قامت در سطح ساجيتال به ميزان قابل ملاحظه اي در مفاصل پروکسيمال مچ پا بيشتر است. چهار عامل مهم شامل قدرت، درک حس عمقی، دامنه حرکتی و تعادل ارتباط معنیداری با پیچ خوردگی مچ پا داشته است. محدودیت دامنۀ حرکتی دورسی فلکشن و کاهش درک حس عمقی، کاهش تعادل و خطر پیچخوردگی را افزایش میدهد [3، 8، 13، 18]. آیا تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستا و پویا پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا تاثیر دارد ؟
2. روش پژوهش
پژوهش کاربردی حاضر از نوع نيمهتجربي با طرح پیشآزمون-پسآزمون میباشد. نمونه آماری شامل 20 پسر ورزشکار دارای اسپرین مچ پا بودند که به صورت همگن در دو گروه 10 نفری کنترل و تمرین قرار گرفتند. ابتدا غربالگری اولیه آزمودنیها از بین پسران ورزشکار بر اساس معیارهای ورود و خروج تحقیق انجام و افرادی به عنوان گروه با اسپرین مچ پا شناخته شدند که علاوه بر داشتن معیارهای ورود به مطالعه، سابقه یک بار کشیدگی حاد سمت خارج مچ پا که منجر به درد، ورم و کاهش موقت عملکرد ورزشی شده را داشتند (با تأیید پزشک متخصص). اطلاعات دموگرافیک آزمودنی ها شامل قد، وزن، سن و سابقه ورزشی ثبت شد. پیش از آغاز برنامه مداخله، تمام آزمودنیها در کارگاه آموزشی برای یادگیری روش درست اجرای تمرینها شرکت کردند. گروه تمرینی به مدت شش هفته تمرینات خود را انجام دادند در حالی که گروه کنترل تنها فعالیت های روزانه و تمرینات معمول ورزشی خود را انجام دادند. به منظور ارزیابی تعادل ایستا, بهترین رکورد از سه تکرار آزمون ایستادن لک لک (87/0r=) ثبت شد. برای ارزیابی تعادل پویای آزمودنی ها از آزمون تعادلی Y استفاده شد. هر آزمودنی هر یک از جهت ها را سه بار انجام داد و در نهایت میانگین آنها محاسبه، بر اندازه طول پا (بر حسب سانتیمتر) تقسیم سپس در عدد صد ضرب شد تا فاصله دستیابی بر حسب درصدی از اندازه طول پا به دست آید. متغیر مستقل, تمرینات ثبات مرکزی و متغیرهای وابسته نیز تعادل ایستا و پویا بود. معیارهای ورود به تحقیق شامل موارد زیر بود.
· پسران ورزشکار در دامنۀ سنی 15 تا 25 سال و داشتن حداقل 2 سال سابقه فعالیت ورزشی مداوم (حداقل 3 بار در هفته).
· داشتن سابقۀ حداقل يک بار اسپرین و يا احساس بيثباتي در مچ پا و يا احساس خالی شدن، مچ پاي درگير طي شش ماه اخير.
· داشتن سابقه حداقل يک بار آسیب اینورژنی واضح در ليگامان خارجي مچ پا در طی دو سال اخیر در حدي که فرد قادر به تحمل وزن بدن روي مچ نبوده يا مجبور به استفاده از عصا بوده باشد.
· آزمودنی در زمان شرکت در این تحقیق تحت درمان ديگري نبوده باشد.
· توانایی حمل وزن در طول شرکت در این تحقیق (2≥VAS). به آن معنا که میزان درد در این مقیاس اندازهگيري، درد در محدوده بدون درد تا درد خفيف باشد.
· عدم ابتلا به بیماری‌های حاد و پیشرفته عصبی عضلانی، ارتوپدیک و نورولوژیک، شکستگی اندام، نقص ساختاری و بیماری‌های قلبی-عروقی.
معیارهای خروج از تحقیق نیز شامل موارد زیر بود.
· داشتن نشانههاي اسپرین حاد در مچ پا (مانند التهاب و حساسیت) در شش هفتۀ گذشته.
· وجود سابقه جراحی یا آسیب دیدگی در یک سال گذشته در ناحیه تنه و اندام تحتانی.
· داشتن بیثباتی مکانیکی مفصل مچ پا از طریق مثبت بودن آزمون کشویی قدامی و تیلت تالار .
· وجود آسیب ماندگار و اثر گذار بر روند تحقیق در اندام تحتانی مانند تغییرات دژنراتیو در مفصل زانو و بدراستايیهای اندام تحتانی قابل رؤيت شامل (ژنو والگوم، ژنو واروم، ژنو رکورواتوم، کف پای صاف و کف پای گود).
· عدم رضایت آزمودنی و عدم تمایل به ادامه تحقیق, و عدم شرکت آزمودنی در دو جلسه تمرینی متوالی یا سه جلسه تمرینی غیرمتوالی و هم چنین آسیبدیدگی و ایجاد درد در طول تحقیق که مانع حضور در تمرینات گردد.
با توجه به این که سازگاريهاي عصبی در عملکرد عضلانی در حدود چهار هفته ایجاد می شوند و در مرور نظامند مداخلات بازتوانی عملکردي براي بیثباتی مزمن مچ پا، مدت اجراي تمرینات را شش هفته توصیه کرده اند؛ آزمودنیهای گروه تجربی برنامۀ تمرینی ثبات مرکزی را به مدت شش هفته (سه جلسه در هر هفته) انجام دادند. تمرینهای پروتکل برنامه ثبات مرکزی شامل پل زدن با بلند کردن پا، انقباض ایستای عضلات شکمی، چرخش پایین تنه، پل زدن به شکم، پل زدن به پهلوی راست، پل زدن به پهلوی چپ، حرکت دوچرخه، دراز و نشست با دستان کشیده و پایین آوردن دو طرفه پا بودند که هر یک از این تمرین های در یک جلسه تمرینی در سه ست انجام می شدند. این پروتکل برگرفته از تحقیق کال میباشد که در مقایسه با سایر پروتکلهای تمرینهای ناحیه مرکزی بدن هم به لحاظ تمرینهای متنوع و ویژه و هم به لحاظ تعداد هفته ها و تعداد جلسات تمرینی در هفته و همچنین از نظر سطح تمرینهای پروتکل نسبتاً کاملی میباشد. برای بررسی میزان تغییرات درونگروهی از آزمون تی زوجی و از آزمون تی مستقل به منظور بررسی تفاوت بین گروهی استفاده گردید.
3. یافته ها
توصیفی آزمودنیها و نتایج بررسی همگنی دو گروه در جدول 1 نشان داده شده است. تفاوت معنیداری میان دو گروه از نظر سن، قد و وزن وجود نداشته و دو گروه در تمامی موارد فوق همگن به حساب می‌آیند. با توجه به توزیع طبیعی داده ها (جدول 2) و کمی بودن متغیرها برای بررسی داده های پیشآزمون و پسآزمون متغیرهای مذکور از آزمون t همبسته برای تفاوت درون گروهی و از آزمون تی مستقل برای بررسی تفاوت بین گروه ها استفاده شد.
جدول1. اطلاعات توصیفی مربوط به آزمودنیها
شاخص اندازه گیری | گروه | sd±M | F | P |
سن (سال) | کنترل | 37/1±91/19 | 94/1 | 163/0 |
تجربی | 46/2±2/21 | |||
قد (سانتیمتر) | کنترل | 67/3±08/178 | 722/1 | 198/0 |
تجربی | 45/5±41/176 | |||
وزن (کیلوگرم) | کنترل | 63/8±75/59 | 854/1 | 176/0 |
تجربی | 13/8±24/62 |
جدول 2. نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنوف
مرحله | متغیر | Z | sig |
پیش آزمون | تعادل ایستا | 153/0 | 113/0 |
تعادل پویا | 221/0 | 181/0 | |
پس آزمون | تعادل ایستا | 737/0 | 648/0 |
تعادل پویا | 599/0 | 866/0 |
جدول3. مقایسه درون گروهی و برون گروهی تعادل ایستا (ثانیه)
جدول3, اطلاعات مربوط به مقایسه پیشآزمون و پسآزمون میانگین تعادل ایستا در دو گروه تجربی و کنترل را نشان میدهد. تفاوت معنیداری بین میانگین تعادل ایستا در پیش آزمون و پسآزمون گروه تجربی وجود دارد (033/0=P). اما در گروه کنترل وجود ندارد (878/0=P). بر این اساس میتوان فرض صفر مطرح شده مبنی بر بی اثر بودن تمرین ثبات مرکزی بدن بر تعادل ایستا پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا را رد نموده و نتیجه گرفت که انجام این تمرینات در این گروه از افراد توانسته است تعادل ایستای آنها را بهبود بخشد.
جدول 4, اطلاعات مربوط به مقایسه پیشآزمون و پسآزمون میانگین تعادل پویا در دو گروه تجربی و کنترل را نشان میدهد. تفاوت معنیداری بین میانگین تعادل پویا در پیش آزمون و پسآزمون گروه تجربی وجود دارد (022/0=P). اما در گروه کنترل وجود ندارد (756/0=P). بر این اساس میتوان فرض صفر مطرح شده مبنی بر بی اثر بودن تمرین ثبات مرکزی بدن بر تعادل پویا پسران ورزشکار دارای اسپرین مچ پا را رد نموده و نتیجه گرفت که انجام این تمرینات در این گروه از افراد توانسته است تعادل پویای آنها را بهبود بخشد.
نمودار1. مقایسه پیشآزمون و پسآزمون میانگین تعادل ایستا بین دو گروه کنترل و تجربی.
جدول 4. مقایسه درون گروهی و برون گروهی تعادل پویا (ثانیه)
گروه‌ها | پیشآزمون | پسآزمون | t | p |
تجربی | 30/6 ± 22/79 | 02/9 ± 52/84 | 763/2 | 022/0 * |
کنترل | 44/9 ± 38/80 | 84/7 ± 65/79 | 498/0 | 630/0 |
t | 934/0 | 817/2 |
| |
p | 362/0 | 011/0 * | ||
* سطح معنیداری 05/0P≤
نمودار2. مقایسه پیشآزمون و پسآزمون میانگین تعادل پویا بین دو گروه کنترل و تجربی.
4. بحث و نتیجه گیری
پس از اجرای برنامه تمرینات، تفاوت معنیداری در میزان تغییرات درون گروهی میزان تعادل ایستا و پویا در گروه تمرینی، وجود داشت. در خصوص تأثیر این نوع تمرینات بر تعادل ایستا، میتوان گفت از آنجایی که کنترل تعادل نیازمند مشارکت در سه حیطه پردازش اطلاعات به وسیله حواس بینایی، دهلیزی، حسی پیکری و یکپارچگی مرکزی در مغز و پاسخ حرکتی است، هرگونه نقصی در سیستم فوق میتواند از عوامل قرار گرفتن فرد در شرایط افتادن باشد. این کاهش در تعادل در اثر عدم فعالیت و کاهش قدرت عضلانی تشدید میشود و مطالعات گزارش کردهاند که فعالیت بدنی میتواند باعث بهبود کنترل پاسچر و کاهش زمین خوردن شوند. با توجه به این که در ارزیابی تعادل ایستا، آزمودنی با کمک هر سه سیستم بینایی، دهلیزی و حسی-پیکری تعادل خود را حفظ می‌نماید، میتوان نتیجه گرفت که احتمالاً تمرینات ثبات مرکزی باعث بهبود و تسهیل ورودی‌های هر یک از این حواس، دو یا سه حس به طور همزمان جهت حفظ تعادل میشود. بنابراین میتوان از این نوع تمرینات برای افزایش مخابره پیام‌های حسی به سطح مربوطه در سیستم عصبی مرکزی استفاده کرد. تمرینات تعادلی نیازمند پاسخ‌های کنترل حرکتی در سطح ساقه مغز میباشد. با تمرینات تعادلی میتوان کنترل حرکتی را در تمامی سطوح آن بهبود داد که این امر از اصول مهم توانبخشی تعادل و حس عمقی است؛ زیرا کنترل حرکتی مناسب نیازمند پاسخ‌های رفلکسی در سطح نخاع، عکس العمل‌های پاسچرال و تعادلی خودبخودی در سطح ساقه مغز و پاسخ‌های آگاهانه در سطح کورتکس میباشد [15].
براساس مطالعات پيشين، اين تمرينات ميتواند سبب بهبود تعادل، كنترل قامت و كاهش احتمال آسيب اندام تحتاني شود. به همين دليل افراد با سابقه آسيب اندام تحتاني در مقايسه با افراد سالم، به فراخواني بيشتر عضلات جهت ثابت كردن بدن در انجام تكاليف ایستا نياز دارند. بعد از تمرينات ثبات دهنده تنه، فعالسازي عضلات در افراد سالم و مبتلا به پيچ خوردگي مزمن مچ پا كاهش مييابد. كاهش در فعالسازي عضلات شايد نشانگر بهبود عملكرد عصبي- عضلاني باشد. بهبود عملكرد عصبي-عضلاني، باعث افزايش استقامت عضلاني و افزايش استقامت عضلات شكم با ايجاد ثبات بيشتر تنه و كاهش احتمال آسيب ديدگي اندام تحتاني ميشود و در نهایت بهبود تعادل ایستا در این افراد گردد. فعالسازي عضلات ناحيه مركزي در الگوهاي حركتي اندامهاي انتهايي، باعث بهبود كنترل قامت ميشود و بدن از فعالسازي عضلات مركزي براي توليد گشتاور نيروي چرخشي حول بدن و ايجاد حركت اندامها استفاده ميكند. در اجراي آزمون تعادلي لکلک، زماني كه فرد روي يك پاي خود ميايستد، فعالسازي عضلات راست شكمي و مورب بايد قبل از ايجاد حركت انجام شود تا تعادل فرد حفظ گردد. عضلات مولتيفيدوس و عرضي شكمي با پشتيباني از ستون فقرات، به حفظ تعادل در انجام حركت اندام تحتاني كمك ميكنند [4].
حس عمقى، نقش حیاتى در کنترل تعادل دارد. یک جنبه از نقش حس عمقى در کنترل حرکت و پاسچر عبارتست از طراحى و اصلاح دستورات حرکتى درونزا قبل و در طى اجراى یک دستور حرکتى. سیستم کنترل حرکت باید وضعیت جارى و در حال تغییر مفاصل را در نظر بگیرد تا تعادل پیچیده مکانیکى حاصل از اجراى آن را تخمین بزند. حس عمقى بهترین شرایط را براى تأمین اطلاعات و ارسال آن به سیستم عصبى مرکزى دارا میباشد. این کار یک فرآیند بسیار پیچیده است که تنها از عهده سیستم آوران حس عمقى بر مىآید. اطلاعات حس عمقى هم در حفظ ثبات کل بدن و هم در حفظ ثبات نواحى موضعى (ثبات عملکردى مفصل) نقش اساسى ایفا مى کنند. متعاقب صدمات مفصلى، توانایى و کارایى حس عمقى کاهش مییابد [11].
نقص در یک مفصل میتواند دیگر مفاصل را در زنجیرۀ حرکتی تحت تأثیر قرار دهد تا بر حسب ظرفیت مفصل آسیبدیده سازگار شوند و برای جلوگیری از آسیبهای بیشتر، حرکات در زنجیرۀ حرکتی تعدیل شوند و پارامترهای حرکت، الگوی جدیدی را دنبال کنند. نشان داده شده که افراد مبتلا به بیثباتی مزمن مچ پا، در استراتژی مچ پا در ایستادن بر روی یک پا دچار نقصان هستند و در عوض از استراتژی ران که کارایی کمتری دارد استفاده میکنند که این خود پتانسیل اینورژن مچ پا را افرایش میدهد. انتظار بر این بود که تمرینات عضلات ناحیه مرکزی بدن، بتواند به ظرفیت استراتژی ران برای جبران کمبودها در ناحیه مچ کمک کند و با تقویت عضلات مرکزی بتواند بر کنترل فیدفوروارد (تعدیلهای پاسچرال پیشبین) و فیدبک (تعدیلهای پاسچرال جبرانی) افراد مبتلا به بیثباتی عملکردی مچ پا اثر بگذارد و موجب بهبود تعادل در آنها شود [4].
در کنترل فیدفوروارد تعدیلهای پاسچرال پیشبین به گونهای است که فعالسازی عضلات پاسچرال (مرکزی) اندکی پیش از وقوع حرکت در اندامها اتفاق میافتد. شواهد تجربی حاکی از سازگاریهای پروکسیمال در الگوهای فراخوانی عصبی عضلانی افراد مبتلا به بیثباتی عملکردی مچ پا است. تعادل به عنوان یک مهارت مرکب و چندمفصلی به سینرژیهای عضلانی و تعدیلهای مناسب نیاز دارد و مستلزم آن است که تعامل بین مفاصل در زنجیرهی حرکتی رعایت شود تا انتقال و جذب نیروهای داخلی و خارجی در زمان و اندازه مناسب برای کنترل حرکت فراهم آید. در حرکات چندمفصلی سگمنتهای اندام باید از نظر زمانی و فضایی هماهنگ باشند تا حرکات انجام شوند. وظیفه کنترل حرکت چند مفصل، بسیار متفاوت از کنترل یک مفصل است. حرکات چندمفصلی صرفاً از مکانیسم کنترلی سیستم تکمفصلی یعنی نسبت طول-تنش و نیرو-سرعت, تبعیت نمیکنند. به منظور سازماندهی حرکات چندمفصلی، فاکتورهای نورولوژیکی و بیومکانیکی خاصی باید در نظر گرفته شوند تا هماهنگی در اجرای حرکت با توجه به تفسیر اطلاعات حسی به صورت پیشبین واکنشی تنظیم و عملی شود. همراه شدن حرکت دو مفصل مختلف، در اثر مکانیک اندام و عملکرد عضلات چندمفصلی، کنترل حرکت را پیچیده میسازند. در حرکاتی که چندین مفصل در طول زنجیرهی حرکتی نتیجهی نهایی را فراهم آورند، حداکثر قابلیت انجام حرکات در وابسته به ضعیفترین سگمنت زنجیرۀ حرکتی است، بدین معنیکه ضعیفترین بخش زنجیره، تعیین کنندهی کیفیت حرکت است. از اینرو مادامیکه در یک مفصل نقص وجود داشته باشد، انتقال و جذب نیرو در طول زنجیرهی حرکتی محدود میشود، در نتیجه شاید افزایش در ظرفیت دیگر مفاصل قادر به جبران نقص در مفصل آسیبدیده در طول زنجیرهی حرکتی نباشد. در حرکات چندمفصلی، هر مفصل باید در هماهنگی با دیگر مفاصل با نیرو در زمان و زاویهی مورد نیاز عمل کند [11].
اتصال ورودی حس عمقی تنه و قسمت فوقانی پا ارتباط مناسبی را برای بهبود تعادل ایجاد میکند. عضلات عمقی تنه مثل مولتی فیدوسها و چرخانندهها از چگالی دوک عضلانی بالایی برخوردارند که نسبت عضلات چرخاننده بیشتر از مولتی فیدوسها میباشد. عضلات چرخاننده باعث بهبود فیدبک حس عمقی به سیستم اعصاب مرکزی میشود [4]. وقتیکه آزمودنیها تمرینات ثبات مرکزی را انجام میدهد؛ باید تنه، لگن و اندام تحتانی در یک راستا قرار میگرفت. لذا انجام این تمرینات باعث تسهیل کنترل حس عمقی بین تنه و اندام تحتانی و نهایتاً بهبود تعادل پویا میشود.
محققان نشان دادند كه انجام تمرينات ثبات دهنده مركزی، با افزايش قدرت و فراخواني بهتر عضلات اين ناحيه، سبب بهبود ثبات وضعيتي ميشود. فعال شدن عضلات ناحيه مركز، گشتاور چرخشي لازم براي حركت اندامها را فراهم كرده، بر اين اساس باعث ايجاد ثبات پويا در حين فعاليتهاي عملكردي ميشود. قدرت عضلات اكستانسور كمر در ارتباط با كاهش نوسانات جانبي تنه و هم انقباضي عضلات شكمي و عضلات پشتي كمر به دنبال تمرينات ثبات دهنده، ميتواند منجر به بهبود ثبات گردد. بهبود تعادل، در پي بكارگيري تمرينات ثبات دهنده مركز به واسطه افزايش توان سيستم كنترلي در مقابله با نيروهاي وارد شده بر اين ناحيه روي ميدهد. اين نوع تمرینات از طريق عملكرد بهتر تنه در كنترل گشتاورهاي حاصل از حركت تنه و اندام فوقاني و افزايش قدرت عضلات در مقابله با نيروهاي وارد آمده در سه صفحه حركتي، ثبات مهرهها را فراهم ميكند كه ميتواند پايه مستحكمي براي حركات محسوب شود و از اين طريق بر تعادل پويا تأثيرگذار باشد. نقص در قدرت عضلات تنه، حركات مهرهها، تعادل پويا و حركات عملكردي توسط تمرينات ثبات دهنده مركزي بهبود مييابد و اين برنامه ورزشي ميتواند به عنوان برنامه مكمل يا جايگزين تمرينات تعادلي پيشين استفاده شود. در بسياري از مطالعات، بهبود تعادل در آزمون تعادلي Y به دنبال انجام تمرينات ثبات دهنده تنه، ناشي از بهبود كنترل عصبي- عضلاني ناحيه مركز بدن عنوان شده است. آزمون تعادلي Y نوعي تكليف حركتي پيچيده است و وجود پاي هاي مستحكم براي حركت اندام در صفحات عرضي، ساجيتال و فرونتال لازم است. بنابراين، فعاليت مناسب عضلات تنه حين انجام آزمون اهميت زيادي دارد [9]. برخي مطالعات عنوان کردهاند كه در هنگام انجام اين آزمون در جهت قدامي، انعطافپذيري و قدرت دورسي فلكسورهاي مچ پا و همچنين، فعاليت اكسنتريك عضله چهارسر راني پاي درگير، دو عامل مهم در تعيين ميزان توانايي افراد در انجام آزمون تعادلی Y ميباشد [1].
با توجه به نتايج اين تحقيق, اهميت نقش عضلات ناحيه مرکزی در كاهش و جلوگيري از اسپرین مچ پا مورد تأييد قرار ميدهد و باید در توانبخشي مچ پا به كل زنجيره حركتي توجه شود و علاوه بر تمرينات رايج كه به تقويت و كشش عضلات مچ پا و اندام تحتاني توجه مي شود، تمرينات ثبات دهنده مركزي نيز اجرا شود. بنابراین پیشنهاد میشود با توجه به اینکه تعادل یکی از فاکتورهای مهم و اساسی در کنترل و بخش مهمی از برنامه توانبخشی در آسیبهای ورزشی میباشد، لذا به منظور بهبود تعادل ایستا و پویا از تمرینات ثبات مرکزی در کنار سایر برنامههای توانبخشی استفاده شود.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می دارند که هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
منابع
[1] Clark, M., Lucett, S. (2015). NASM essentials of corrective exercise training: Lippincott Williams & Wilkins; 2015, 18(5): 200-230.
[2] Cynthia, J., Wright, C., Nauman, S., Bosh, J. (2020). Wobble-Board Balance Intervention to Decrease Symptoms and Prevent Reinjury in Athletes with Chronic Ankle Instability: An Exploration Case Series. J Athl Train, 55(1): 42–48.
[3] Dickol, N.P. (2020). Balance of Adults with Chronic Ankle Instability Following a 6-Week Core Stability Program, Rowan University ProQuest Dissertations Publishing, M.S. Thesis, 2020. 27831612.
[4] Elsayed, M. (2012). Balance Exercises and its Role in the Treatment of Chronic Ankle Instability. World Journal of Sport Sciences, 6(2): 95-101.
[5] Fahim, T., Chugh, P., (2013). Effects of 4 Weeks of Neuromuscular Training Vs Functional Balance Training on Static Balance in Those with Chronic Ankle Instability. International Journal of Science and Research (IJSR), Index Copernicus Value, 14(9): 6-14.
[6] Falahat Pisheh, E., Shujauddin, S.S. (2024). Interaction of central stabilizer and neuromuscular trainings with hopping on pain and function of women with functional ankle instability. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 1(1):1-9. [Persian].
[7] Hamzeh Abdullah Albujasim, S., Tabatabaei, H. (2024). Comparison effect of eight weeks' core with plyometric training on range of motion and power athletes with chronic ankle sprain. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 1(1):24-30. [Persian].
[8] Haugen, T., Haugvad, L., Rostad, V. (2016). Effects of Core-Stability Training on Performance and Injuries in Competitive Athletes. Sportscience, 20: 1-7.
[9] Kaplan, Y. (2011). Prevention of ankle sprains in sport: a systematic literature review. Br J Sports Med, (45): 336-355.
[10] Karimizade-Ardakani, M., Alizade, M.H., Ebrahimi Takamjani, E. (2013). The effect of 6-week hopping exercises program on joint position sense in athletes with functional ankle instability. J Res Rehabil Sci, 9(3): 540-52.
[11] Letafatkar, A., Rajabi, R., Ebrahimi Tekamejani, E., Minoonejad, H. (2014). Effects of perturbation training on quadriceps and hamstring electromyographic ratios. Koomesh, 15(4): 469-481.
[12] Moradi, K., Minoonejad, H., Rajabi, R. (2015). The immediate effect of core stability exercises on postural sway in athletes with functional ankle instability. J Rehab Med., 4(3): 101-110.
[13] Rilind Obertinca, R., Dudonienė, V., Požerienė, J., (2018). Balance and Core Stabilization Training with Eyes Open Versus Eyes Closed in Young Football Players, Reabilitacijos mokslai: slauga, kineziterapija, ergoterapija, 2(19): 51–60.
[14] Sadeghipour, H., Rahnama, N., Bambaeichi, E., Kheirdeh, M. (2014). Effect of Star Excursion Balance Training on ankle sprain injury rehabilitation. J Res Rehabil Sci., 10(1): 123-130.
[15] Tarang, K., Clayton, N., Wen, L. (2014). The effect of balance training on ankle proprioception in patients with functional ankle instability. Journal of Foot and Ankle Research, 7(1): 1-2.
[16] Wang, H., Yu, H., Kim, Y.H., Kan, W. (2021). Comparison of the Effect of Resistance and Balance Training on Isokinetic Eversion Strength, Dynamic Balance, Hop Test, and Ankle Score in Ankle Sprain. National Library of Medicine, 11(4): 307-318.
[17] Webster, K.A., Gribble, P. (2010). Functional rehabilitation interventions for chronic ankle instability: a systematic review. J Sport Rehabil. 19(1): 98-4.
[18] You-jou, H. (2015). Neuromuscular control and rehabilitation of the unstable ankle. World J Orthop. 6(5): 434–438.