تحلیلی از تثبیت‌کنندگی خودکار مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

محمد تقی گیلک حکیم آبادی ¹ (دانشیار، گروه علوم اقتصادی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)
علی مهرگان ² (دانشجوی دکترای علوم اقتصادی دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/06/09 تاریخ پذیرش : 1400/10/28 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: خود رگرسیون برداری, چرخه‌های تجاری, تثبیت‌کننده‌های خودکار, طبقه‌بندی JEL:E32, E62, E63, H2 واژگان کلیدی: مالیات,

چکیده مقاله :

در این مقاله اثر مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم بر نوسانات ادوار اقتصادی با هدف تحلیل اثرات تثبیتی مالیات بر چرخه‌های اقتصادی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. برای برآورد مدل‌های این پژوهش از روش خود رگرسیون برداری با استفاده از داده‌های فصلی q11372 تا q31397 استفاده شده است. نتایج نشان داد که برخلاف مطالعات تجربی، در ایران مالیات‌های مستقیم تأثیر چشم‌گیری بر کاهش نوسانات ادوار اقتصادی نداشته است. هم‌چنین، اثرگذاری مالیات غیرمستقیم بر ادوار اقتصادی سریع‌تر از مالیات های مستقیم است. بر اساس نتایج، استفاده بیش‌تر از ظرفیت مالیاتی کشور در راستای وظیفه تثبیتی دولت در اقتصاد، به خصوص اصلاح پایه‌های مالیاتی پیشنهاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

In this paper the effect of direct and indirect taxes on the fluctuations of Iran's economic cycles has been studied. To estimate the models of this research, Vector Auto Regression method by quarterly data from q1-1372 to q3-1397. The results of this study are that, unlike empirical, direct taxes have not had a significant effect on reducing fluctuations in economic cycles. Also, the effect of indirect taxes on economic cycles is faster than direct taxes. Based on the results, it is suggested to use more of the country's tax capacity to better perform the government's stabilizing task in the economy, especially the reform of tax bases.

منابع و مأخذ:

منابع

• اندرس، والتر (1386). اقتصادسنجی سری‌های زمانی با رویکرد کاربردی جلد دوم، ترجمه مهدی صادقی شاهدانی و سعید شوال پور، دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.


• جعفری صمیمی، احمد، لعل خضری، حمید (1395). نقش اصلاح نظام مالیاتی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نشر الگوی پیشرفت، چاپ اول.


• دادگر، یدالله، مهرگان، نادر (1398). مالیه عمومی و اقتصاد دولت، نشر نور علم، چاپ اول.


• درگاهی، حسن، قدیری، امراله (1382). تجزیه ‌و تحلیل عوامل تعیین‌کننده رشد اقتصادی ایران (با مروری بر الگوهای رشد درون‌زا)، پژوهشنامه بازرگانی، 7 (26): 1 - 33.


• زندآور، شادی، زندی، فاطمه، خضری، محمد، ربیعی، مهناز (1399). تبیین آثار غیرخطی ابزارهای سیاست مالی (با تأکید بر درآمدهای مالیاتی) دولت بر رشد اقتصادی ایران در دوره‌های رونق و رکود، مجله مدلسازی اقتصادی، 14 (51): 99-118.


• سوری، علی، (1399). اقتصادسنجی، نشر فرهنگ شناسی، چاپ هشتم.


• عجم اوغلو، دارون، لبیسون، دیوید، لیست، جان (1397). کلیات علم اقتصاد، ترجمه سید علیرضا بهشتی و محمدحسین نعیمی‌پور، انتشارات روزنه، چاپ اول.


• عزتی شورگلی احمد، احمدی تیرداد، صحرایی پریسا، رحیمی رامین (1400). بررسی اثربخشی مخارج دولت و مالیات طی ادوار تجاری: کاربرد مدل خودرگرسیون برداری آستانه‌ای. پژوهشنامه مالیات. ۲۹ (۵۰) :۵۳-۲۷.


• عینیان، مجید، برکچیان، سید مهدی (1392). شناسایی و تاریخ‌گذاری چرخه‌های تجاری اقتصاد ایران، پژوهش‌های پولی- بانکی، 7 (20): ۱۶۱-۱۹۴.


• فارمر، راجر (1394). اقتصاد چگونه عمل می‌کند، ترجمه نادر مهرگان و مهدی کرامت‌فر، نشر نورعلم: تهران، چاپ اول.


• قاسمی، محمد، مهاجری پریسا (1394). بررسی رفتار چرخه‌ای سیاست مالی در ایران، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، (56): 75-104.


• گیلک حکیم‌آبادی، محمدتقی، مهرگان، علی (1397). مالیات‌ها به‌عنوان یک تثبیت‌کننده خودکار در ایران، مقاله ارائه ‌شده در هشتمین همایش ملی - دانشجویی اقتصاد ایران، بابلسر، دانشگاه مازندران.


• مجاب، رامین، برکچیان، سید مهدی (1393). تحلیل حساسیت شناسایی چرخه‌های تجاری به انتخاب روش آماری، پژوهش‌های پولی- بانکی، 7 (21): ۳۸۱-۴۰۵.


• منتظری شورکچالی، جلال (1398). مبادله سیاست‌گذاری بین مالیات مستقیم و غیرمستقیم در ایران: رهیافت رگرسیون آستانه‌ای خود محرک، مدل‌سازی اقتصادسنجی، (5)(1(16)): 111-130.


• موسوی جهرمی، یگانه، مهرآرا، محسن، توتونچی ملکی، سعید (1399). ارزیابی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر درآمد مالیات‌های مستقیم در اقتصاد ایران با رویکرد مدل‌های TVP-DMA و TVP- FAVAR، مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 9 (34): 39-75.


• نوفرستی، محمّد (1400). آزمون ریشه واحد. دانشنامه اقتصاد، 4(1): 1-5.


• Auerbach, A., J., and Daniel R. Feenberg. (2000). The Significance of Federal Taxes as Automatic Stabilizers, Journal of Economic Perspectives, 14 (3): 37-56.


• Buettner, T. and C. Fuest (2010). The Role of the Corporate Income Tax as an Automatic Stabilizer, International Tax Public Finance. 17: 686-698.


• Funashima, Y. (2015). Automatic stabilizers in the Japanese tax system, Journal of Asian Economics, 36: 86-93.


• Lütkepohl, H. (2005). New introduction to multiple time series analysis. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.


• McKay, A., & Reis, R. (2016). The role of automatic stabilizers in the US business cycle. Econometrica, 84(1), 141-194.


• Şen, H. , and A Kaya. (2020A), How large are fiscal multipliers in Turkey? ,Turkish Studies, 21 (5), 772-799.


• Şen, H. , and A Kaya. (2020B), Output-volatility reducing effects of automatic stabilizers: Policy implications for EMU member states, Journal of Policy Modeling, Available online 23 September 2020.


• Şen, H. and A. Kaya, (2013). The Role of Taxes as an Automatic Stabilizer: Evidence from Turkey, Economic Analysis & Policy, Vol. 43 No. 3.


• Swanepoel, J.A. and J.N. Schoeman (2003). Countercyclical Fiscal Policy in South Africa: Role and Impact of Automatic Fiscal Stabilisers, South African Journal of Economic and Management Sciences, 6 (4): 802-822.