بررسی اثر قیمت نفت خام بر سرمایهگذاری در تولید انرژیهای تجدیدپذیر در منتخبی از کشورهای نفتی
محورهای موضوعی : اقتصاد صنعتی
1 - دانشیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران، vida.varahrami@gmail.com
کلید واژه: سرمايهگذاري, انرژيهاي تجديدپذير, قيمت نفت ,
چکیده مقاله :
آلودگی‌های ناشی از سوختهای فسیلی و گرم شدن سطح زمین، به استفاده بیشتر از انرژیهای تجدیدپذیر منجر شده است. لذا در سالهای اخیر، کشورها بهدنبال دستیابی به توسعه پایدار و بهکارگیری انرژیهای دوستدار محیطزیست بوده و بدین روی بهره‌برداری از انرژیهای تجدیدپذیر در اولویت اکثر کشورها قرار گرفته است. اين مطالعه به بررسي اثر قيمت نفت خام بر سرمايهگذاري در توليد انرژيهاي تجديدپذير در کشورهای منتخب نفتی مي‌پردازد. روش مورد استفاده در اين تحقيق، روش دادههای تابلویی و دادههاي مورد استفاده مربوط به مقاطع زماني سالهاي 2015 تا 2024 است. يافتههاي اين مطالعه نشان ميدهد كه در بين كشورهاي منتخب نفتی اثر قيمت نفت خام بر سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير معنادار بوده و ميتوان گفت كه بهدليل وابستگي زياد كشورهای نفتی به درآمد نفت، حساسيت اين كشورها برای سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير متاثر از قيمت نفت است. طبق برازش انجامشده، ضريب قیمت نفت خام مثبت و معنادار بود که نشان ميدهد این کشورها در كنار صادرات نفت بهدنبال سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير نيز هستند. اعتبارات مالي داراي ضريب اثرگذار بر سرمايهگذاري در انرژي تجديدپذير بوده و مخارج تحقیق و توسعه نیز با ضريب مثبت و معنادار، داراي ضريب اثرگذار بر سرمايهگذاري در انرژي تجديدپذير است. این متغیرها نشان ميدهند که مخارج تحقیق و توسعه و اعتبارات مالی در كشورهای منتخب نفتی به افزایش سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير منجر شده است. لذا در این کشورها توصیه میشود، درآمدهای حاصل از فروش نفت صرف سرمایهگذاری در بهره‌برداری از انرژیهای تجدیدپذیر شود.
Pollution from fossil fuels and the consequent challenges of global warming have accelerated the global shift toward renewable energy, prompting many countries to prioritize sustainable development and environmentally friendly energy sources. This study examines the effect of crude oil prices on investment in renewable energy production in selected oil-producing countries, using panel data from 2015 to 2024. The results indicate that oil prices significantly influence renewable energy investment, reflecting the dependence of oil-producing economies on oil revenues and their sensitivity to price fluctuations. The positive coefficient of crude oil prices suggests that these countries invest in renewable energy alongside oil exports. In addition, financial credits and research and development (R&D) spending both exhibit positive effects on renewable energy investment, underscoring the importance of financial resources and technological innovation. Based on these findings, the study recommends that revenues from oil sales be strategically allocated to renewable energy projects to support sustainable energy transitions in oil-producing countries.
- اویسی، محمد، همایونی فر، مسعود، مصطفوی، سید مهدی و ناجی میدانی، علی اکبر (1400). اثر تغییرات بهرهوری بخشهای اقتصادی بر مصرف انرژی تجدیدپذیر، تجدیدناپذیر، انرژی گرمایی، رشد و توسعه اقتصادی. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، (54) 15، 86-67.
- رئیسی ورکانی، محدثه، خاقانی، مریم و ورهرامی، ویدا (1403). تأثیر توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در ایران. فصلنامه اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، (2)4، ۱۴۳-۱۰۳.
- سلمان الرکابی، حسین عبدالحمزه، صادقی، سید کمال و محمدزاده، پرویز (1403). تفکیک آثار مقیاس و تکنیکی توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر مصرف انرژی¬های تجدیدپذیر: شواهدی از کشورهای خاورمیانه. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، (68)18، 28-1.
- شوال¬پور، سعید و كاوياني، الهه (1397). تأثير نوسانات قيمت نفت بر ظرفيت برق بادي در كشورهاي درحال توسعه با تأكيد بر نقش يادگيري فني و صرفه¬هاي ناشي از مقياس. پژوهشنامه اقتصاد انرژي ايران،7 51-25.
- عسگری، مرضیه، خورسندی، مرتضی و قاسمی، عبدالرسول (1403). عوامل مؤثر بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در کشورهای عضو اوپک با استفاده از رویکرد دادههای تابلویی. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 1- 12.
- فراهتی، محبوبه، سلیمی، لیلا و قلی زاده ارات بنی، مهدی (1403). روشهای تأمین مالی و مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در کشورهای درحال توسعه. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 13، 76-49.
- Asgari, M., Khorsandi, M., & Ghasemi, A. (2024). Factors affecting the consumption of renewable energy in OPEC member countries using Panel data. Iranian Energy Economics, 1-12. (in Persian)
- Farahati, M., Salimi L., & Gholizadeh E. M. (2024). Financing methods and consumption of renewable energies in developing countries. Iranian Energy Economics, 50 (13), 49-76. (in Persian)
- Hussain, S. I., Charlie, H., & Bruce M. (2018). How do oil prices, macroeconomic factors and policies affect the market for renewable energy?. Applied Energy, 215, 87-97.
- Karlilar, P. S., & Balcilar, M. (2024). Identifying the influence of climate policy uncertainty and oil prices on modern renewable energies: novel evidence from the United States. Clean Technologies and Environmental Policy. https://doi.org/10.1007/s10098-024-02969-x
- Oveisi, M., Homayounifar, M., Mostafavi, S. M., & Najimeidani, A. A. (2021). The effects of changes in the productivity of economic sectors on the consumption of renewable and nonrenewable energy, thermal energy, economic growth and development. Economic Modelling, 15(54), 67-84. (in Persian)
- Papież, M., Sławomir Ś., & Katarzyna, F. (2018). Determinants of renewable energy development in the EU countries. A 20-year perspective. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 91, 918-934.
- Raeisi, V. M., Khaghani, M., & Varahrami, V. (2024). The effect of financial development and foreign direct investment on the consumption of renewable energy in Iran. Journal of Environmental and Natural Resource Economics, 4(2), 103-143. (in Persian)
- Alrikabi, S., Abdulhamzah, H., Sadegi S. K., & Mohammadzadeh, P. (2024). Decomposing and technical effects of financial development and foreign direct investment on renewable energy consumption: evidence from Middle Eastern economic. Economic Modelling, 18(68), 1-28. (in Persian)
- Shavalpour, S., & Kaviani, E. (2018). The effect of oil price fluctuations on wind power capacity developing countries based on technological learning and economies of scale. Iranian Energy Economics, 7, 25-51. (in Persian)
- Wang, Q., Hu, S., Ge, Y., & Li, R. (2023). Impact of Eco-innovation and financial efficiency on renewable energy – evidence from OECD countries. Renewable Energy, 217, 119232.
- Zhong, M., & Bazilian, M. D. (2018). Contours of the energy transition: Investment by international oil and gas companies in renewable energy. The Electricity Journal. 1, 48-91.
Original Article
Investigating the effect of crude oil price on investment in renewable energy production in selected oil-producing countries
Vida Varahrami
1
Abstract Pollution from fossil fuels and the consequent challenges of global warming have accelerated the global shift toward renewable energy, prompting many countries to prioritize sustainable development and environmentally friendly energy sources. This study examines the effect of crude oil prices on investment in renewable energy production in selected oil-producing countries, using panel data from 2015 to 2024. The results indicate that oil prices significantly influence renewable energy investment, reflecting the dependence of oil-producing economies on oil revenues and their sensitivity to price fluctuations. The positive coefficient of crude oil prices suggests that these countries invest in renewable energy alongside oil exports. In addition, financial credits and research and development (R&D) spending both exhibit positive effects on renewable energy investment, underscoring the importance of financial resources and technological innovation. Based on these findings, the study recommends that revenues from oil sales be strategically allocated to renewable energy projects to support sustainable energy transitions in oil-producing countries. | Received: 25/06/2025
Accepted: 17/06/2025
Keywords: Investment, Renewable Energy, Oil Price
JEL Classification: E56, Q32, E52 |
1. Introduction
In examining the impact of crude oil prices on the development of renewable energy, two main approaches can be identified. The first suggests that rising oil prices encourage investment in renewable energy, whereas the second posits that declining oil prices stimulate investment in fossil fuel-based power plants, as the fossil fuel industry is already technologically advanced and lower oil prices reduce the cost of electricity generation from such sources. From this perspective, even oil-importing countries may exhibit a greater inclination toward fossil fuels when prices fall, thereby weakening incentives to invest in renewables. The present study adopts the first approach and investigates the relationship between crude oil prices and investment in renewable energy production in selected oil-producing countries. Specifically, it addresses the question of how fluctuations in oil prices influence renewable energy investment, while also considering the role of research and development (R&D) expenditures and financial credits. The novelty of this study lies in its focus on the combined effect of crude oil prices, R&D spending, and financial credits on renewable energy investment in oil-rich economies—an area that has received limited attention in the existing literature.
2. Research method and data
Oil prices and investment in renewable energy are closely interrelated. Oil prices are shaped by multiple factors, including global demand and supply dynamics as well as government policies, while investment in renewable energy is increasingly pursued as an alternative to fossil fuels in order to reduce dependence on oil and mitigate climate change. Rising oil prices tend to strengthen incentives for investment in renewable energy, as higher energy costs burden economies, whereas greater investment in renewables can reduce oil demand and exert downward pressure on oil prices. Thus, the relationship between oil prices and renewable energy investment is bidirectional, influenced by both economic and environmental considerations, including the broader transition toward a green economy. Building on the framework developed by Papiz et al. (2019), this study employs a panel data model to examine the period 2015–2024 across selected oil-producing countries (Iran, Saudi Arabia, Kuwait, and Qatar).
3. Analysis and discussion
The findings of this study indicate that financial credits exert a significant and positive effect on investment in renewable energy. Similarly, the coefficient of oil prices is both significant and positive, suggesting a direct relationship between oil price fluctuations and renewable energy investment in the selected oil-producing countries during the study period. In other words, as oil prices rise, investment in renewable energy also increases. Research and development (R&D) expenditures likewise demonstrate a positive and significant effect, implying that greater R&D spending contributes to higher levels of renewable energy investment. Specifically, a one-unit increase in R&D expenditure, ceteris paribus, leads to a 0.23-unit increase in renewable energy investment. By contrast, the variables representing grant investments and bids for manufacturing renewable energy equipment are found to be statistically insignificant within the model.
4. Conclusion
In this study, drawing on the model developed by Papiz et al. (2019) and using data from 2015 to 2024 for selected oil-producing countries (Iran, Saudi Arabia, Kuwait, and Qatar), the determinants of investment in renewable energy were examined. The results show that crude oil prices play a significant role in shaping investment in renewable energy in oil-rich economies. Specifically, increases in crude oil prices are associated with higher levels of investment in renewable energy, as countries seek to diversify their energy portfolios and reduce vulnerability to oil price volatility. This finding is consistent with the evidence reported in previous studies, which likewise confirm the positive relationship between oil prices and renewable energy investment.
Funding
There is no funding support.
Declaration of Competing Interest
The author has no conflicts of interest to declare that are relevant to the content of this article.
Acknowledgments
We thank anonymous reviewers for their useful comments greatly contributing to improve our work.
[1] * Associate Professor, Department of Economics, Shahid Beheshti university, Tehran, Iran (Crossponding Authur), vida.varahrami@gmail.com
How to Cite: Varahrami, V. (2025). Investigating the effect of crude oil price on investment in enewable energy production in selected oil-producing countries. Economic Modeling, 19(70): 1-16.
پژوهشی
بررسی اثر قیمت نفت خام بر سرمایهگذاری در تولید انرژیهای تجدیدپذیر در منتخبی از کشورهای نفتی
ویدا ورهرامی1
تاریخ دریافت: 04/04/1404 تاریخ پذیرش: 25/04/1404
واژگان کلیدی: سرمايهگذاري، انرژيهاي تجديدپذير، قيمت نفت
طبقهبندی JEL: E56, Q32, E52 | چکیده الودگی‌های ناشی از سوختهای فسیلی و گرم شدن سطح زمین، به استفاده بیشتر از انرژیهای تجدیدپذیر منجر شده است. لذا در سالهای اخیر، کشورها بهدنبال دستیابی به توسعه پایدار و بهکارگیری انرژیهای دوستدار محیطزیست بوده و بدین روی بهره‌برداری از انرژیهای تجدیدپذیر در اولویت اکثر کشورها قرار گرفته است. اين مطالعه به بررسي اثر قيمت نفت خام بر سرمايهگذاري در توليد انرژيهاي تجديدپذير در کشورهای منتخب نفتی مي‌پردازد. روش مورد استفاده در اين تحقيق، روش دادههای تابلویی و دادههاي مورد استفاده مربوط به مقاطع زماني سالهاي 2015 تا 2024 است. يافتههاي اين مطالعه نشان ميدهد كه در بين كشورهاي منتخب نفتی اثر قيمت نفت خام بر سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير معنادار بوده و ميتوان گفت كه بهدليل وابستگي زياد كشورهای نفتی به درآمد نفت، حساسيت اين كشورها برای سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير متاثر از قيمت نفت است. طبق برازش انجامشده، ضريب قیمت نفت خام مثبت و معنادار بود که نشان ميدهد این کشورها در كنار صادرات نفت بهدنبال سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير نيز هستند. اعتبارات مالي داراي ضريب اثرگذار بر سرمايهگذاري در انرژي تجديدپذير بوده و مخارج تحقیق و توسعه نیز با ضريب مثبت و معنادار، داراي ضريب اثرگذار بر سرمايهگذاري در انرژي تجديدپذير است. این متغیرها نشان ميدهند که مخارج تحقیق و توسعه و اعتبارات مالی در كشورهای منتخب نفتی به افزایش سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير منجر شده است. لذا در این کشورها توصیه میشود، درآمدهای حاصل از فروش نفت صرف سرمایهگذاری در بهره‌برداری از انرژیهای تجدیدپذیر شود. |
1. مقدمه
نگراني از مصرف بيش از اندازه سوختهاي فسيلي و پيامدهاي آن بر سلامتي انسانها و آلودگي محيطزيست، و عدم دستیابی به توسعه پایدار بهصورت روزافزون درحال گسترش است. علاوهبر خطرات بالقوه اين قبيل سوختها بر سلامت انسان و محيطزيست، افزايش گاه و بيگاه قيمت سوختهاي فسيلي از دهههاي قبل باعث تمايل اكثر كشورها در استفاده از انرژيهاي جايگزين شده است. در كنار همه اين موارد اثر افزايش مصرف سوختهاي فسيلي بر تجميع گازهاي گلخانهاي در جو زمين و اثر آن بر تشديد گرمايش زمين باعث انعقاد پيمان كيوتو در سال 1997 و موارد مشابه آن در سالهاي بعد، مبنيبر كاهش توليد گازهاي گلخانهاي توسط كشورهاي صنعتي و كمک به كشورهاي در حال توسعه به كاهش توليد گازهاي مذكور گرديد. همه اين موارد و نگرانيها و بهخصوص افزايش قيمت جهاني نفت باعث شد كه از اواخر قرن بيستم و به مرور، اكثر كشورها و بهخصوص كشورهاي توسعه يافته به سمت تحقيق و بررسي به قصد تجاريسازي و بهرهبرداري از انرژيهاي تجديدپذير حرکت کنند. كه به مراتب آلودگي كمتري ايجاد ميكنند. با اين همه در سالهاي گذشته همواره سايه سوختهاي فسيلي و قيمت آن بر سرمايهگذاري در انرژیهای تجدیدپذیر سنگيني كرده است. لذا با توجه به اهمیت موضوع سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، بررسی عوامل موثر برآن بهخصوص قیمت نفت، جز ضرورت تحقیق حاضر است. در مورد ایران، بهعنوان یک کشور نفتی نیز، باتوجه به آلودگی‌های بالای زیستمحیطی به نظر می‌رسد باید به دنبال جایگزین انرژیهای تجدیدپذیر به جای انرژیهای فسیلی باشد، لذا دانستن اثر قیمت نفت بر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در ایران می تواند موثر باشد.
در زمينه تاثيرگذاري قيمت نفت خام بر توسعه انرژيهاي تجديدپذير، دو رويكرد قابل ارائه است؛ در رويكرد اول افزايش قيمت نفت، كشورها را به سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير تشويق ميكند و در رويكرد دوم كاهش قيمتهاي جهاني نفت موجب افزايش سرمايهگذاري در توسعه ظرفيت نيروگاههاي با سوخت فسيلي مي شود، زیراکه صنعت انرژيهاي فسيلي در دنيا به يک پيشرفت نسبي رسيده و با كاهش قيمت نفت، هزينههاي توليد برق از نيروگاههايي كه انرژيهاي فسيلي مصرف ميكنند كاهش مييابد. در نتيجه با اين نگاه حتي در كشورهاي وارد كننده نفت، همزمان با كاهش قيمت نفت، تمايل به استفاده از انرژيهاي فسيلي بيش از تجديدپذير خواهد بود و انگیزه سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر کاهش خواهد یافت. (در مطالعه حاضر، رویکرد اول بررسی میشود.)
در اين مطالعه سعي شده كه رابطه بين قيمت نفت خام و سرمايهگذاري در توليد انرژيهاي تجديدپذير در کشورهای منتخب نفتی راستيآزمايي شود. در اين پژوهش تلاش خواهد شد تا به اين سوال كه ميان قيمت نفت خام و سرمايهگذاري در توليد انرژيهاي تجديدپذير در کشورهای منتخب نفتی چه رابطهاي وجود دارد پاسخ داده شود. نوآوری مطالعه حاضر نسبت به مطالعات انجام شده در این زمینه، از این منظر است که تاکنونی مطالعهای که در کشورهای منتخب نفتی به طور خاص به بررسی اثر نفت خام بر سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر در کنار عواملی همچون مخارج تحقیق و توسعه در این انرژیها و اعتبارات مالی تخصیص یافته به انرژی تجدیدپذیر در کشورهای منتخب بپردازد، انجام نشده است. در ادامه به بیان ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش، روششناسی پژوهش، تحلیل نتایج و پیشنهادها پرداخته میشود.
2. ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش
كشورهاي مختلف دنيا به دنبال ايجاد يک توسعه پايدار هستند و ايجاد توسعه پايدار بهصورت معمول به انرژي نياز دارد، اين انرژي بايد تضمينكننده نيازها براي استخراج مواد اوليه مورد مصرف آنها در صنايع و خدمات باشد. بهعبارتي ميتوان گفت كه نياز به پايداري بخشهاي مختلف انرژي سبب شده است كه همواره كشورهاي مختلف از كشورهاي توسعهيافته تا كشورهاي در حال توسعه به دنبال جايگزينهايي براي نفت باشند. معمولا تاثير شوکهاي برونزا، شرايط اقتصادي كشورهاي مختلف را تحت تاثير قرار مي دهند، و اين موضوع الگوي مشخصي از آنها را در اختيار قرار ميدهد. پيامدهاي شوک هاي تغييرات غيرقابل پيش بيني قيمت نفت خام معمولاً به حدي زياد است كه مي تواند كشورهاي مختلف را دچار مشكلات سياسي نمايد. همچنين اين سوخت با انتشار گازهاي گلخانهاي همراه هست كه به معني گرم شدن زمين و كاهش كيفيت زيستبوم خواهد بود. اين موضوعات سبب شده سرمايهگذاريهاي زيادي بر روي تحقيق و توسعه در جهت توليد انرژي هاي تجديدپذير صورت گيرد. در اين زمينه ميتوان انرژيهاي تجديدپذير را انرژيهايي دانست كه از سوختهاي فسيلي توليد نميشوند و توانايي خلق پايدار آنها وجود دارد. بهعبارتي ميتوان تضمين كرد که در هر شرايطي و با ايجاد شكلهاي مختلف اتفاقات سياسي و طبيعي بتوان اين انرژي را مورد بهرهبرداري و توليد قرار داد. اين موضوع سبب شده است كه انرژي تجديدپذير بهعنوان يكي از مولفههاي اثرگذار بر شرایط اقتصادي كشورها در نظر گرفته شود.
گرم شدن زمين در سالهای اخیر سبب شده كه آلودگي سوختهاي فسيلي ناشي از توليد گازهاي گلخانهاي به شدت مورد توجه قرار گيرد. بهعبارتي ميتوان گفت امروزه كشورها به دنبال توليداتي از انرژي هستند كه سطوح توليد گازهاي گلخانهاي را كاهش دهد و همچنين علاوه بر كاهش سطوح توليد گازهاي گلخانهاي بتواند هزينههاي تمام شده انرژي را نيز تحت تاثير قرارداده و بهينه نماید. براي اين منظور معمولاً كشورها پروژههاي خود را به سمت انرژيهاي سبز كه بهصورت تجديدپذير هستند حركت ميدهند. اين انرژيها روشهاي كارآمدي را براي امنيت توليد محصول ايجاد ميكنند. علاوهبر اين هزينههاي توليد شده هر واحد از اين انرژيها به شدت كمتر از سوختهاي فسيلي بوده و استهلاک تجهيزات آن نيز ناچيز است. در سالهای اخیر وقوع نوآوري با محوريت فناوري سبب شده كه انرژي تجديدپذير به صورت بسيار موثر و با هزينههاي بسيار كمتر توليد شود.
مطالعات استنادي از سال 2014 نشان ميدهد كه رويكردهاي جديد انرژي تجديدپذير به سرعت درحال افزايش است و همواره مسيرهاي انتقال انرژي مورد مطالعه كمي قرار گرفته است. مهمترين انرژيهاي معرفي شده در اين زمينه به انرژيهاي زيست توده انرژيهاي حرارتي، خورشيدي، زمين گرمايي و آب سطحي بر ميگردد. استراتژيهاي جهاني بر اين موضوع تاكيد دارند كه با ايجاد انرژيهاي سبز تجديدپذير ميتوان يک رونق بزرگ اقتصادي را خلق كرد. انرژيها در اين حالت ميتوانند به سرعت توليد و بازيابي شوند. حتي اين انرژيها ميتوانند با استفاده از فناوريهاي نوين چندباره توليد شوند. اين موضوع تقاضا براي نفت در بازارهاي آتي را تحت تاثير قرار داده و مصرف آن را كاهش خواهد داد.
قیمت نفت و سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر با هم در تعامل هستند. قیمت نفت به عوامل متعددی، از جمله تقاضا و عرضه، سیاستهای دولت بستگی دارد. سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر بهعنوان یک جایگزین برای سوختهای فسیلی با هدف کاهش وابستگی به نفت و مقابله با تغییرات آب و هوایی در حال افزایش است. قیمت بالای نفت میتواند انگیزه بیشتری برای سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد کند زیرا هزینههای انرژی برای اقتصاد افزایش مییابد. از طرف دیگر افزایش سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر میتواند با کاهش تقاضا برای نفت همراه شده و قیمت نفت را تحت فشار قرار دهد. به طور خلاصه قیمت نفت و سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر به هم مرتبط هستند، به طوری که عوامل مختلفی در تعیین قیمت نفت نقش دارند و سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر نیز به دلایل مختلفی از جمله نگرانی در مورد محیط زیست، کاهش وابستگی به نفت و توسعه اقتصاد سبز صورت می گیرد. سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، نیازمند مبالغ بسیار زیادی است که استفاده از مشارکت بخش خصوصی و انواع روشهای تامین مالی اعم از فروش اوراق قرضه، استقراض از خارج و سرمایهگذاری مستقیم خارجی را شامل میشود. ازسویی ناکارایی در بحث تامین مالی در برخی کشورهای درحال توسعه، آنها را متمایل به تامین مالی از طریق بازارهای مالی بینالمللی کرده است.
پیشینه پژوهش
مطالعات داخلی
سلمان الرکابی و همکاران (1403) در مطالعهای با استفاده از مدل CS-ARDL و دادههای پانل برای سالهای 2000 تا 2021 آثار توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی را بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در کشورهای منتخب خاورمیانه بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که در مراحل اولیه توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی تخصیص ناکارآمد منابع و انتقال صنایع آلاینده، مصرف انرژیهای تجدیدپذیر را کاهش میدهد، ولی در سطوح پیشرفتهتر هدایت منابع به سمت پروژههای پایدار و استفاده از فناوریهای نوین به افزایش مصرف انرژیهای تجدیدپذیر منجر میشود. کیفیت نهادی و مصرف انرژی فسیلی اثر مثبتی بر مصرف انرژی تجدیدپذیر دارد ولی وابستگی به فناوریهای سنتی تاثیری منفی برجای میگذارد.
رئیسی ورکانی و همکاران (1403)، بهدلیل اهمیت توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی در مصرف انرژی تجدیدپذیر، به بررسی تأثیر این دو عامل بر مصرف انرژی تجدیدپذیر با استفاده از مدل خودرگرسیونی با وقفه توزیعی طی دوره زمانی ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹ می‌پردازند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که توسعه مالی در کوتاهمدت بدون وقفه به میزان 18/0 درصد مصرف انرژی تجدیدپذیر را افزایش میدهد و کشش این عامل در بلندمدت 09/0 درصد است به این معنا که یک درصد افزایش در توسعه مالی در بلندمدت، مصرف انرژی تجدیدپذیر را 09/0 درصد افزایش میدهد. همچنین افزایش یک درصد در سرمایهگذاری مستقیم خارجی، مصرف انرژی تجدیدپذیر را در کوتاهمدت 23/0 درصد افزایش میدهد و در بلندمدت کشش مصرف انرژی تجدیدپذیر نسبت به سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سطح خطای 5 درصد به لحاظ اماری معنادار، مثبت و برابر 15/0 است. بنابراین تأثیر هر دو عامل توسعه مالی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر مصرف انرژی تجدیدپذیر هم در کوتاهمدت و هم در بلندمدت مثبت و معنادار است.
فراهتی و همکاران (1403)، در مطالعهای به بررسی تأثیر روشهای تأمین مالی بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در ۲۶ کشور در حال توسعه طی دوره زمانی ۲۰۱۹-۲۰۰۸ پرداختهاند، بهطوریکه مصرف انرژی تجدیدپذیر سرانه متغیر وابسته و نسبت سرمایهگذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی، نسبت ارزش کل سهام مبادله شده به تولید ناخالص داخلی، مخارج تحقیق و توسعه، نرخ شهرنشینی، تولید ناخالص داخلی سرانه و انتشار کربن دی اکسید بهعنوان متغیرهای توضیحی در نظر گرفته شدند، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهند که سرمایهگذاری مستقیم خارجی و سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه تأثیر مثبت و معناداری بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر دارند، درحالی که توسعه بازار مالی تأثیر معناداری بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر ندارد.
عسگری و همکاران (1403)، با استفاده از رویکرد داد‌های تابلویی در بازه زمانی 2018-2004، بهطور کلی عوامل تعیینکننده مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در کشورهای عضو اوپک را در سه دسته، شامل عوامل اقتصادی- اجتماعی (نظیر درآمد، قیمت نفت خام و شدت انتشار کربن)، عوامل سیاسی (نظیر حکمرانی خوب) و عوامل خاص یک کشور (نظیر سرمایه انسانی) طبقهبندی کرده‌اند. بهطوریکه یک واحد افزایش در شاخص حکمرانی خوب، مصرف انرژیهای تجدیدپذیر را به میزان 10/0 درصد افزایش میدهد و همچنین یک درصد افزایش در سرمایه انسانی، شدت انتشار کربن دی اکسید و درآمد (GDP)، مصرف انرژیهای تجدیدپذیر را بهترتیب 76/0 درصد، 75/0 درصد و 07/1 درصد افزایش میدهد. آنها همچنین نشان دادند که قیمت نفت خام اثر معناداری برروی مصرف انرژیهای تجدیدپذیر در کشورهای عضو اوپک ندارد و گران بودن استقرار صنایع تجدیدپذیر و وابستگی صنایع این کشورها به درآمدهای نفتی را علت آن دانستند.
اویسی و همکاران (1400) در مطالعهای به بررسی اثر تغییرات بهرهوری بخشهای اقتصادی بر مصرف انرژی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر، انرژی گرمایی، رشد و توسعه اقتصادی با روش برآورد توابع تولید به روش تانگ و پنگ در چارچوب سناریوسازی می‌پردازند. نتایج نشان داد بخشهای نه گانه اقتصاد کل و میزان بهرهوری آنها در بازه زمانی 1383 تا 1393 بین 175/3 تا 59/4 است. همچنین در بخشهای اقتصاد، صنعت و معدن و برق (نیروگاهها) و ساختمان حتی با افزایش 30 درصدی کران پایین بهرهوری اقتصاد در بازه عملکردی (175/3) قرار دارند.
شوالپور و كاوياني (1397) در تحقيقي تاثير نوسانات قيمت نفت بر ظرفيت برق بادي در كشورهاي درحال توسعه را با تاكيد بر نقش يادگيري و صرفههاي ناشي از مقياس بررسي كردند. براي اين منظور با استفاده از روش رگرسيون غلتان و اطلاعات سالهاي 2013 تا 2015، نرخهاي يادگيري فني سالیانه محاسبه شد و سپس با استفاده از روش رگرسيون دادههاي تابلويي و مدل خودرگرسيون برداري مبتنيبر دادههاي تابلويي، به بررسي تاثير تغييرات و شوک هاي قيمت نفت بر ظرفيت نصب شده انرژي بادي، در كشورهاي در حال توسعه پرداختند. نتايج نشان ميدهد كه تغييرات قيمت نفت در بلندمدت تاثير مثبت، ولي اندک بر توسعه انرژيهاي تجديدپذير در كشورهاي درحال توسعه دارد. شوک قيمت نفت اگر چه در كوتاهمدت و بهواسطه انگيزه كشورهاي درحال توسعه براي انتقال فناوريهاي با مقياس بالاتر موجب توسعه انرژي تجديدپذير ميشوند، ولی در بلندمدت نميتواند تضمينكننده توسعه انرژي تجديدپذير در اين كشورها باشد.
مطالعات خارجی
کارلیلار پاتا و بالسیلار (2024)2، به بررسی تاثیر عدم قطعیت سیاست آب و هوا و قیمت نفت بر منابع تجدیدپذیر با استفاده از مدل حداقل مربعات افزوده باقیمانده (RALS) بر منابع تجدید پذیر مدرن مانند خورشید، باد، زمین گرمایی و سوختهای زیستی در ایالات متحده می‌پردازند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که ارتباط مثبتی بین تولید صنعتی، انرژی خورشیدی، باد و زیست توده وجود دارد، بهعبارت دیگر استفاده از تولید صنعتی تاثیر مثبتی بر افزایش تقاضا برای انرژیهای تجدیدپذیر مدرن در ایالات متحده دارد. هزینههای بالاتر برای نفت نیز انگیزه استفاده از جایگزین‌های مدرن انرژی را فراهم می‌کند، بهعبارت دیگر در واکنش به افزایش قیمت نفت، ایالات متحده تقاضای خود را برای انرژی بادی و سوخت زیستی افزایش داده و اتکای خود را به منابع مبتنیبر سوخت فسیلی کاهش میدهد. ازاینرو نفت محرک مهمی برای استفاده از سوختهای بادی و زیستی است، با اینحال هیچ تاثیری بر انرژی خورشیدی ندارد. همچنین عدم قطعیت سیاست پیرامون تغییرات آب و هوایی تاثیر مثبتی بر استفاده از انرژی خورشیدی، باد و سوخت زیستی دارد و این به نوبه خود منجر به سرمایهگذاری بیشتر در تحقیق و توسعه برای این منابع میشود و در نتیجه افزایش متناظر در انرژیهای تجدیدپذیر مدرن را به همراه دارد.
وانگ و همکاران (2023)3، با هدف بررسی تاثیر کارایی مالی و نوآوری زیست محیطی بر انرژیهای تجدیدپذیر و با بکارگیری مدل FMOLSبرای کشورهای عضو OECD طی سالهای 2018-2001، نشان دادند که کارایی مالی و نوآوری زیست محیطی همبستگی مثبت بلندمدتی با مصرف انرژی تجدید پذیر دارد.
ژونگ و بازيلين4 (2018) در تحقيقي سرمايهگذاري شركتهاي بينالمللي نفت و گاز را در انرژي هاي تجديدپذير بررسي كردند. در حال حاضر شركتهاي بينالمللي نفت و گاز بازيگران مهمي در بازار انرژيهاي تجديدپذير هستند. سرمايهگذاري در سيستم ها و فناوريهاي انرژيهاي تجديدپذير به سرعت درحال تغيير است. تغييرات در حوزه سرمايهگذاريهاي انرژيهاي تجديدپذير آثار كلان اقتصادي نيز دارد. تغييرات در اقتصاد انرژيهاي تجديدپذير يک فرصت هيجانانگيز براي كشفهاي نوآورانه و رقابت پويا در بحث استخراج و انتقال انرژي است.
حسين شاه و همكاران5 (2018) در تحقيقي چگونگي اثرگذاري قيمت نفت خام و عوامل اقتصاد كلان و سياست‌ها را بر روي بازار انرژي تجديدپذير بررسي كردند. اين تحقيق بر روي سه كشور (نروژ و انگلستان) صادركننده نفت خام و آمريكا واردكننده نفت خام متمركز است. براساس نتايج تحقيق با استفاده از الگوي خودتوضيحبرداري در كشورهاي آمريكا و نروژ رابطه قوي بين قيمت نفت و انرژي تجديدپذير وجود دارد اما در انگلستان هيچ رابطهاي وجود ندارد. اين نتايج منعكس كننده اين واقعيت است كه ايالات متحده بهعنوان واردكننده نفت كمتر از ديگر كشورها از انرژي تجديدپذير استفاده ميكند. همچنين تغييرات در سرمايهگذاري انرژي تجديدپذير منعكسكننده عوامل ديگر در بازار مانند قيمت است. بنابراين در كشورهايي كه در آنها حمايت كمي از بخشهاي انرژي تجديدپذير وجود دارد سرمايهگذاري در انرژيهاي تجديدپذير بيشتر وابسته به جايگزينهاي مانند نفت و جنبههاي اقتصاد كلان است. آزمون عليت گرنجر نشان ميدهد كه قيمت نفت خام و نرخ بهره و توليد ناخالص داخلي هر كدام اثر نسبتا قوي بر سرمايهگذاري بر روي انرژيهاي تجديدپذير دارند. قيمت نفت تاثير قابل توجهي بر سرمايهگذاري انرژي تجديدپذير به ويژه در آمريكا دارد.
در جمعبندی بخش ادبیات موضوع میتوان گفت که نوآوری مطالعه حاضر نسبت به مطالعات ذکر شده از این منظر است که تاکنون مطالعهای در کشورهای منتخب نفتی به طور خاص به بررسی اثر نفت خام بر سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر در کنار عواملی همچون مخارج تحقیق و توسعه در این انرژیها و اعتبارات مالی تخصیص یافته به انرژی تجدیدپذیر در کشورهای منتخب بپردازد، انجام نشده است.
3. روششناسی پژوهش
مدل اين مطالعه برگرفته از مطالعه پاپیز و همكاران6 (2019) است. دادههاي مورد بررسي در اين تحقيق مرتبط به سالهاي 2015 تا 2024 مربوط به کشورهای نفتی منتخب (ایران، عربستان، کویت و قطر7) است. بر اين اساس رابطه رگرسيوني قابل برازش براي اين مدل بهصورت زير خواهد بود:
(1) 
در رابطه (1) Pes؛ میزان سرمایهگذاری در تولید انرژیهای تجدیدپذیر، (دلار)
Price؛ قیمت نفت خام (نفت خام برنت، قیمت اسمی است)8
Grant؛ مزایدههای ساخت تجهیزات تولید انرژیهای تجدیدپذیر (ارزش دلاری مزایدههای برگزار شده)
Sui؛ کمکهای بلاعوض سرمایهگذاری در تولید انرژیهای تجدیدپذیر (دلار)
Fit؛ اعتبارات مالی تخصیصیافته به تولید انرژیهای تجدیدپذیر (دلار)
RD؛ مخارج کل تحقیق و توسعه در راستای تولید انرژیهای تجدیدپذیر (دلار)
دادههاي مورد نظر از سايتهاي انرژي كشورهاي مورد نظر به تفکیک، سایت بینالمللی انرژی (IEA)، آژانس بینالمللی انرژی تجدیدپذیر (IRENA) و شبکه اطلاعات و دادههای انرژی (Energy Information Network) استخراج شده است.
برازش
برای برازش رابطه (1) ابتدا آزمون پایایی در مورد متغیرها انجام میشود که تمام متغیرها با استفاده از آزمون لوین، لین و چو پایا در سطح هستند. نتايج آزمون پايايي در جدول 1 ذكر شده است.
جدول 1. نتایج آزمون پایایی متغیرها
وضعیت | مقدار احتمال | آماره | متغیر |
|---|---|---|---|
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 324/4 |
|
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 675/3 |
|
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 251/3 |
|
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 7885/3 |
|
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 455/4 | Sui |
I(O) (پایا در سطح) | 000/0 | 285/4 | RD |
مقدار آماره F | سطح احتمال |
542/7 | 000/0 |
ماخذ: نتايج تحقيق
در مرحله بعد با استفاده از آزمون هاسمن به بررسی روش برآورد پرداخته میشود. فرضیه صفر آزمون هاسمن برقراری اثرات تصادفی و فرضیه مقابل، اثرات ثابت است. در جدول 3 نتایج آزمون هاسمن آورده شده است.
جدول 3. نتایج مربوط به آزمون هاسمن
مقدار آماره | احتمال آماره |
325/4 | 283/0 |
ماخذ: نتايج تحقيق
طبق نتایج جدول 3، فرض صفر آزمون هاسمن پذیرفته شده و مدل دارای اثرات تصادفی است. در مدل دادههای تابلویی، بررسی ثبات واریانس جملات خطا اهمیت زیادی دارد، زیرا وجود ناهمسانی واریانس باعث عدم اعتبار ضرایب براورد شده میشود. برای بررسی این مورد از آزمون والد استفاده میشود. هدف آزمون والد بررسی این است که آیا واریانس خطاها در مدل، اثرات ثابت یکنواخت دارد یا دچار واریانس ناهمسانی شده است. خودهمبستگی جملات خطا نیز موجب برآورد نادرست ضرایب و کاهش اعتبار مدل میشود. برای بررسی این موضوع، از آزمون وولدریج استفاده میشود. نتایج این دو آزمون در جدول 4 درج شده است.
جدول 4. نتایج آزمون‌های واریانس ناهمسانی و خودهمبستگی
مقدار آماره | آماره آزمون | آزمون |
07/0 | 93/3 | واریانس ناهمسانی |
16/0 | 23/8 | خودهمبستگی |
ماخذ: نتايج تحقيق
ضرایب برازش رابطه 1 در جدول 5 ذکر شده است.
جدول 5. نتایج مربوط به برآورد رابطه (1) با استفاده از رویکرد دادههای تابلویی
احتمال | ضرایب (اماره) |
|
002/0 | 552/3 | C |
000/0 | 211/5 (919/2) |
|
852/0 | 51/0 |
|
773/0 | 09/0 |
|
000/0 | 14/1 |
|
000/0 | 23/0 (931/5) |
|
| 93/0 | R2 |
3 |
[1] * دانشیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران. vida.varahrami@gmail.com
[2] Karlilar Pata & Balcilar
[3] Wang et al
[4] Zhong, Minjiaو Bazilian, Morgan
[5] Hossein Shah, et al.
[6] Papież et al
[7] علت انتخاب این کشورها، امکان دسترسی به آمار متغیرهای مورد بررسی در این کشورهاست.
[8] جهت بررسی از کانال مستقیم وارد مدل شده است.
مقالات مرتبط
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1404-1400