سنجش کالبدی فضاهای عمومی به منظور افزایش امنیت شهری در راستای محیط زیست پایدار با رویکرد CPTED مطالعه موردی: محلات نوساز و ناکارآمد شهر ساری
محورهای موضوعی : آمایش محیط
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران
کلید واژه: سنجش کالبدی, محیط زیست پایدار, امنیت شهری, محلات نوساز و ناکارآمد, شهر ساری,
چکیده مقاله :
یکی از اساسی‌ترین مشکلات جوامع امروزی ما وجود تهدیدات و خطراتی است که به طور روزمره در فضاهای شهری شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این امر زمانی مشکل‌سازتر می‌شود که افراد در فضای زندگی روزمره خود یعنی در محل سکونت خود با رفتارهایی روبرو شوند که باعث عدم احساس امنیت آنها در این فضاها می‌باشد که در طی آن باعث می‌شود تا شهر از پایداری در ابعاد مختلف از جمله پایداری زیست محیطی فاصله گیرد. این پژوهش با هدف ایمن سازی فضاهای عمومی شهر ساری در راستای پایداری محیط زیست صورت پذیرفته است که از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی ومیدانی که با روشهای کتابخانه ای و میدانی و ابزاری فیش،نمودار،کارت مشاهده،پرسشنامه و غیره که با روش نمونه‌گیری تصادفی اطلاعات جمع آوری گردید. پرسشنامه تنظیم شده تحقیق بین 384 نفر از شهروندان و متخصصان امور شهری در محلات نوساز (192) و محلات ناکارآمد (192) تقسیم و پس از جمع‌آوری، داده های حاصله در نرم افزار SPSS مورد پدازش قرار گرفت که با استفاده از آزمون T تک نمونه ای وهمبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل داده‌ها صورت گرفت.نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که وضعیت مؤلفه-های کالبدی در محلات نوساز و ناکارآمد شهر ساری در وضعیت نامطلوبی قرار داشته و با کیفیت مدنظر فاصله بسیاری دارد. در این راستا و در جهت بهبود امنیت شهرساری پیشنهادات متعددی چون فضاسازی بمنظورمشارکت تمام مردم در عرصه‌های مختلف اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی ارائه گردید.
Individuals in their daily environments often encounter behaviors that foster a sense of insecurity, which can detract from the city’s sustainability across various dimensions, including environmental sustainability. This research aims to enhance the safety of public spaces in the city of Sari in alignment with environmental sustainability. The study is applied in purpose, with a descriptive-analytical and field-based nature, utilizing both library research and field methods. Data collection tools included notes, charts, observation cards, and questionnaires, with data obtained through random sampling. A structured questionnaire was distributed among 384 participants, including citizens and urban specialists, in both efficient (192) and inefficient (192) neighborhoods. After data collection, the data were analyzed using SPSS software, employing one-sample T-tests and Pearson correlation tests. The findings indicate that the T-value for urban environmental quality (10.648) and environmental cleanliness (5.441) in efficient neighborhoods is more favorable compared to inefficient neighborhoods, where the T-values were -16.282 and -2.145, respectively. Furthermore, the Pearson correlation coefficient for efficient neighborhoods in terms of environmental cleanliness (0.504) and urban environmental quality (0.157) was compared to inefficient neighborhoods, which had values of 0.326 and 0.458, respectively. The results suggest that the physical conditions in both efficient and inefficient neighborhoods in Sari are unsatisfactory and significantly deviate from the desired quality.
1) اقبالی، ن.، بهمنی، س.، خزاعی، ن.، رسولی، س،ح.، (1396)، برنامه¬ریزی در جهت ارتقاء امنیت فضاهای شهری محلات شهر ساری، کنگره ملی مدیریت و برنامه¬ریزی شهری نوین، تهران، https://civilica.com/doc/686789
2) ایزدی، م.، محمدی، ج.، (1394)، شناسایی و ارزیابی شاخص¬های کیفیت فضاهای فرهنگی-اجتماعی (مطالعه موردی: کلانشهر اصفهان)، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزی شهری، سال سوم، شماره دوازدهم، 33-11. https://www.ensani.ir/fa/article/567049/
3) آذرمی، م.، آذر، ع.، عبداله¬زاده طرف، ا. (1398)، بررسی نقش برنامه¬ریزی و طراحی محیطی در میزان امنیت شهری مناطق حاشیه¬نشین شهر تبریز، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال هشتم، شماره سی¬ودو، 54-41. https://ensani.ir/fa/article/454964/
4) بهرامی، ف.، مستوفی الممالکی، ر.، سرائی، م.ح. (1396)، تبیین نقش شاخص¬های کالبدی در راستای ارتقاء امنیت شهروندان با رویکرد CPTED (نمونه موردی: بافت فرسوده محله زینبیه اصفهان)، جغرافیا و توسعه فضای شهری، دوره 4، شماره 1، شماره پیاپی 6، صص 21-1. https://civilica.com/doc/705740
5) پاک نژاد، ن. (1398)، شناخت و تبیین مؤلفه¬های محیطی مؤثر بر امنیت فضاهای شهری، اولین همایش ملی کیفیت در فضاهای معماری و شهری، زنجان، https://civilica.com/doc/914352
6) پورجعفر، م.، محمودی¬نژاد، ه.، رفیعیان، م.، انصاری، م.، (1387)، ارتقا امنیت محیطی و کاهش جرایم شهری با تأکید بر رویکرد CPTED، نشریه بین¬المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، دوره 19، شماره 16 (ویژه¬نامه مهندسی معماری و شهرسازی)، صص 82-73. https://civilica.com/doc/711926
7) درودی، م.، قاسمی، ا. (1393)، اولویت¬بندی راهکارهای مؤثر در ارتقاء امنیت شهری و تأثیر آن بر رضایتمندی مسکونی نمونه مورد پژوهش: منطقه 20 شهرداری تهران، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دوره 2، شماره 6، صص 178-149. https://ensani.ir/fa/article/353105/
8) روستا، ز.، منوری، م.، درویشی، م.، فلاحتی، ف. (1391)، کاربرد داده¬های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در استخراج نقشه¬های کاربری اراضی شهر شیراز، نشریه آمایش سرزمین، شماره 6، 164-149. https://ensani.ir/fa/article/309328/
9) زارع، ر.، صفری، م.، (1398)، عوامل مرتبط با فقر مطلق در خانواده¬های تحت پوشش نهادهای حمایتی استان فارس، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال نوزدهم، شماره 74، 96-47. http://dorl.net/dor/20.1001.1.17358191.1398.19.74.10.5
10) سلطانی، ل.، بیک محمدی، ح.، حیدری، س. (1395)، تحلیل فضایی احساس امنیت در محلات مختلف شهری (مورد مطالعه: شهر قدس)، پژوهش¬های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دوره 5، شماره 3، شماره پیاپی 14، 104-87. 10.22108/ssoss.2016.20963
11) عزیززاده، م. عنایتی، ب. فرزانه، م. (1394)، لزوم ارتقاء امنیت محیطی در پایداری پارکهای شهری؛ با بهره¬گیری از رویکرد CPTED (مطالعه موردی: پارک بهاران، منطقه 17 شهرداری تهران)، معماری و شهرسازی پایدار، سال سوم، شماره اول، 16-1. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25886274.1394.3.1.1.1
12) غفاری گیلانده، ع.، محمدی، چ.، داوری، ا. (1401)، ارزیابی شاخص‌های شهر دوستار سالمند، فصل نامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 56، ص 26-1. https://web.eitaa.com/aac0a7ef-d6de-4196-a36f-3f6d12d95441
13) کلانتری خلیل¬آباد، ح.، اردلانی، ر.، سراجی، س.، پوراحمد، ع. (1392)، برنامه¬ریزی فضاهای امن شهری مبتنی بر تفکیک جنسیتی با رویکرد CPTED (نمونه موردی: محله فرهنگیان، شهر بناب)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره دوازدهم، 26-15. https://www.sid.ir/paper/477445/fa
14) کمالی، ر.، صحرایی¬نژاد، ن.، رباطی، م. (1400)، طراحی محیط پارک¬های شهری با رویکرد CEPTED با هدف ارتقاء احساس امنیت در محله اسلام¬آباد، منطقه 2 شهر تهران، فصلنامه پایداری، توسعه و محیط زیست، دوره 2، شماره 1، شماره پیاپی 5، 60-43. https://www.sid.ir/paper/410341/fa
15) لطفی، ص.، بردی آنامرادنژاد، ر.، ساسانی¬پور، م. (1393)، بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی (مطالعه موردی: کلانشهر شیراز)، برنامه¬ریزی شهری، دوره 5، شماره 19، پیاپی 19، صص 56-39. https://ensani.ir/fa/article/343216/
16) لطفی، ص.، بردی آنامرادنژاد، ر.، واحدی، ح.، (1394)، ارزیابی مؤلفه¬های کالبدی فضاهای عمومی و تأثیر آن در احساس امنیت اجتماعی شهروندان بابلسر، پژوهش¬های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دوره 4، شماره 1، شماره پیاپی 1، صص 152-131. https://ensani.ir/fa/article/344176/
17) متولی، ص.، کمانرودی کجوری، م.، حسینی سنگنو، س.ع.، جانباز قبادی، غ. (1401)، بازآفرینی فرهنگی بافت تاریخی شهری با تأکید بر سایت‌های ملی و محلی دانشگاه‌ها (منطقه 12 کلانشهر تهران)، فصل نامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 57، ص 20-1. https://web.eitaa.com/32bf711a-eda1-4273-8b94-25230ebac034
18) محمدپور زرندی، ح.، طباطبایی مزدآبادی، س. م.، (1391)، تأثیر جذب سرمایه¬گذاران داخلی و خارجی و مشارکت¬های مردمی بر توسعه پایدار شهر، فصلنامه اقتصاد شهر، شماره 4، دوره 15، صص 24-12. https://www.sid.ir/paper/878179/fa
19) محمدی بیرنگ، م.، آذر، ع. (1398)، تحلیل احساس امنیت زنان در فضاهای عمومی با تأکید بر پارک¬های شهری، مطالعه موردی: تبریز، دوفصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش¬های بوم¬شناسی شهری، دوره 10، شماره 20، شماره پیاپی 20، صص 40-27. https://ensani.ir/fa/article/434032
20) مختارپور، م.، منطقی فسایی، ع.، (1397)، تبیین عوامل فرهنگی – مدیریتی مؤثر بر افزایش جرائم اجتماعی حاصل از توسعه فیزیکی – کالبدی شهر تهران (مورد مطالعه: منطقه 19 شهر تهران)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال دهم، شماره سوم، صص 135-119. https://sid.ir/paper/516141/fa
21) مظهری، ا. (1400)، دستیابی به توسعه پایدار شهری با تأکید بر نقش مدیریت شهری، پژوهش¬های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، سال چهارم، شماره 33، 105-97. https://civilica.com/doc/1765596
22) مهرآرا، ا.، مدانلو جویباری، س.، زارع زیدی، ع. (1396)، بررسی نقش حفاظت از محیط زیست پایدار در توسعه پایدار، ماهنامه علمی - تخصصی شباک، سال سوم، شماره ده، شماره پیاپی 29، صص 95-85. https://ensani.ir/fa/article/379121/
23) مهندسین مشاور مازند طرح (1394)، مطالعات طرح جامع ساری، اداره کل راه و شهرسازی استان مازندارن، وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور. https://rasmio.com/company/10760237390/
24) میردیلمی، ز.، حشمتی، غ.، همت¬زاده، ی. (1390)، آمایش حوضه آبخیز کوچک بر اساس مدل رایج در آمایش سرزمین به روش دو ترکیبی، مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، شماره 3، صص 75-65. https://www.sid.ir/paper/189477/fa
25) نظم¬فر، ح.، علوی، س.، عشقی چهاربرج، ع. (1397)، ارزیابی امنیت در فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: پارک¬های شهر تهران)، برنامه¬ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و دوم، شماره 2، 165-133. https://ensani.ir/fa/article/391686/
26) هاشمی کرویی، س.م.، متولی، ص.، جانباز قبادی، غ.، عظیمی آملی، ج. (1402)، شناسایی نقاط امن در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل در راستای توسعه پایدار اجتماعی (نمونه موردی: شهر بابل)، فصل نامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 56، ص 26-1. https://web.eitaa.com/47f14093-978c-4ba5-8dc6-eafd309f98ed
27) Armanda, Dian T. Guinee, Jeroen B. Tukker, Arnold (2019), The second green revolution: Innovative urban agriculture's contribution to food security and sustainability – A review, Global Food Security, Volume 22, September 2019, Pages 13-24. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2019.08.002
28) Foster, S. Knuiman, M. Villanueva, K. Wood, L. Christian, H. Giles-Corti, B. (2014), Does walkable neighbourhood design influence the association between objective crime and walking? International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2014, 11:100. https://ijbnpa.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12966-014-0100-5
29) Milliken, J. (2016), urban safety and security: Lessons from the last two decades and emergent issues, Synthesis report of the conference reviewing the State of Safety in World Cities: Safer Cities +20, Geneva 6-8 July. https://www.urban-response.org/
30) Lapworth, D. J. Nkhuwa, D. C. W. Okotto-Okotto, J. Pedley, S. Stuart, M. E. Tijani, M. N. Wright, J. (2017), Urban groundwater quality in sub-Saharan Africa: current status and implications for water security and public health, Hydrogeol J, 25: 1093 – 1116. https://link.springer.com/article/10.1007/s10040-016-1516-6
31) Siegner, Alana. Sowerwine, Jennifer. Acey, Charisma (2018), Does Urban Agriculture Improve Food Security? Examining the Nexus of Food Access and Distribution of Urban Produced Foods in the United States: A Systematic Review, Sustainability, 2018, 10(9), 2988; https://doi.org/10.3390/su10092988
32) Yu, Zhaowu. Fryd, Ole. Sun, Ranhao. Jorgensen, Gertrud. Yang, Gaoyuan. Ozdil, Nevruz Cinar. Vejre, Hernik (2021), Where and how to cool? An idealized urban thermal security pattern model, Landscape Ecology volume 36, pages 2165–2174. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-020-00982-1