سیاستهای زمین شهری و تاثیر آن بر توسعه شهر تبریز
محورهای موضوعی : آمایش محیط
اکبر رحیمی
1
(استادیار گروه مهندسی فضای سبز دانشگاه تبریز و دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری))
کلید واژه: زمین شهری, تبریز, سیاستهای توسعه,
چکیده مقاله :
افزایش جمعیت و میل به شهرنشینی در دهه‌های اخیر، چالش‌های فراوانی را برای کشورهای مختلف و مخصوصاً جهان سوم به‌وجود آورده است. سیر مهاجرت‌ها به سوی شهرهای بزرگ که عمدتاً گروههای کم درآمد را شامل می‌گردد، و عدم توجه به تأمین نیازهای آنان، بر پیچیدگی مشکلات شهری و نتیجتاً بر توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی دامن زده است. سیاستهای زمین و مسکن شهری در شهرهای بزرگ به عنوان عاملی کنترل کننده و یا عامل تشدید کننده این نوع از مشکلات بوده است. شهر تبریز به عنوان یکی از شهرهای بزرک کشور، از این قاعده مستثنی نبوده و سیاستهای زمین و مسکن، شهر را با مشکلات عدیده‌ای مواجه ساخته است. در این پژوهش نقش سیاستهای زمین و مسکن در توسعه شهر تبریز مورد بررسی قرار می‌گیرد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌باشد و از اطلاعات و داده‌های شهرداری‌ها، سازمان راه و شهرسازی و مهندسان مشاور استفاده شده است. نتایج نشانگر این امر بوده که در دهه‌های گذشته سیاستهای توسعه و تغییر کاربری اراضی اطراف شهر، نه تنها به توسعه پراکنده و اسپرال شهری دامن زده و نتیجتاً هزینه‌های توسعه و تأمین امکانات شهری افزایش یافته است، بلکه این سیاستهای نادرست، تخریب باغات و اراضی کشاورزی پیرامون را نیز در پی داشته است. توسعه شهر به طرف شرق و شمال شرق که عمدتاً شامل باغات و اراضی کشاورزی و همچنین مناطق توسعه خدمات کلانشهری بوده است، مبین این موضوع می‌باشد. ارزیابی مصوبات کمیسیون ماده 5 شهر تبریز در توسعه شهرکهای مسکونی در شرق تبریز، نیز دلیلی دیگر بر توسعه به پیرامون و نقش مدیریت شهری در توسعه متصل و پراکنده شهری است. بنابراین ارزیابی پژوهش حاکی از آن است که در توسعه شهری تبریز، سیاست زمین و مسکن مناسب نبوده و توسعه بدون برنامه شهر و یا تأکید بر رویکرد توسعه متصل به‌صورت شهرکهای پیرامونی، چالش‌های فراوانی را برای شهر به‌وجود آورده و توسعه آتی آن را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد.
Population growth and the desire for urbanization in recent decades have caused many challenges for countries, especially developing countries. Immigrations to big cities that are predominantly related to low-income groups are included, and lack of attention to meet their needs, have complicated urban challenges and, consequently, have expanded the development of informal settlements. Urban Land and housing policies in the metropolitans are the controlling factors of urban expansion and can also trigger urban challenges. Tabriz as one of the metropolitans in Iran faces with many challenges concerning the urban land and housing policies. In this study, the researchers analyze the role of urban land and housing policies on urban development of Tabriz. The research method is analytical and the data are obtained from municipalities, consulting engineers and Roads and Urban Planning Organization. The results of the study showed that in the past decade, the development policies and periphery land use changes to urban development, not only has increased the development costs and supply of municipal facilities, but also the unsuitable policies, destruction of gardens and agriculture. Development of Tabriz to the east and north east which mainly include gardens and agricultural lands has confirmed this process. Assessment of the Tabriz Statement Number 5 Commission in the development of residential towns in east area is another reason for the role of urban management and decision-makers in Tabriz. The evaluation of the present study showed that in Tabriz development, the policy of land and housing has not been appropriate and unplanned development or emphasis on the development approach of the suburban areas have all led to challenges for the city and has caused the future development of this city to be difficult.
1- کندری دورباطی، ز.، افتخاری راد، ز. 1378. سیاستهای واگذاری زمین و توسعه شهری. مجموعه مقالات همایش زمین و توسعه شهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران.
2- آیینی، م.، اردستانی، ز. 1388. ﻫﺮم ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدم، ﻣﻌﻴﺎر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ های توسعه درونزای شهری، نشریه هویت شهر، 5، 47-58.
3- توکلی. وجه تسمیۀشهرهای ایران،ج1،تهران: نشرمیعاد.،250 صفحه
4- ثابتی، محمد، 1378. ارتباط طرحهای توسعه شهری با قوانین و مقررات زمین، مجموعه مقالات - همایش زمین و توسعه شهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. تهران، 6-8 آذرماه، 765 صفحه.
5- خزایی، م.، رضویان، م. 1398. بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند)، فصلنامه آمایش محیط، 12 (46)، 101-126.
6- خلیلی، ا.، نوراللهی، ح.، رشیدی، ن.، رحمانی، م. 1394. ارزیابی مسکن مهر در ایران و ارایه راهکارهایی برای بهبود آن. فصلنامه مطالعات شهری، 13: 83-92.
7- درابکین، ه. 1383. سیاست زمین و رشد شهری، ترجمه عباسکیانی،مجله شهرداری‌ها، 65: 18-20.
8- رحیمی، ا. 1392.ارزیابی و مدلسازی توسعه فضایی-کالبدی با تاکید بر توسعه میان افزا: نمونه موردی کلانشهرتبریز، رساله دکتری در جغرافیا و برنامه ریزی. دانشگاه تبریز. 212 صفحه.
9- شعبانپور، ز.، شکرگزار، ا.، جعفری مهرآبادی، م. 1398. بررسی عوامل مؤثر بر قیمت مسکن (مطالعه موردی: شهر رشت)، فصل نامه آمایش محیط، 12 (46): 63-82.
10- عظیمی، ن. 1381. پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، چاپ اول، نشر نیکا، 160 صفحه.
11- قراخلو، م.، شعبانی فر، م.، حسینی، ع.، احدزاده، ث. 1388. جایگاه شهرهای جدید در توسعه مسکن، مسکن و محیط روستا، 28(125): 18-35.
12- لاله پور، م. 1398. تحلیلی بر سیاستها و قوانین زمین شهری با تأکید بر رویکرد مقابله با سوداگری در بازار زمین شهری؛ مورد پژوهی: کلان شهر تهران، فصل نامه آمایش محیط، 12 (47): 138-205.
13- لطفعلی زاده لاهرودی، ع. 1391. بررسی خطر زلزله به منظور مکانیابی سایتهای اسکان موقت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نمونه موردی مناطق 1 و 5 تبریز، پایاننامه کارشناسی ارشدرشته جغرافیا و برنامه ریز شهری، دانشگاه تبریز، 156 صفحه.
14- مشکینی، ا.،سجادی، ژ.، تفکری، ا. 1390. تاثیر سیاستهای واگذاری زمین و مسکن دولتی در گسترش کالبدی شهرهای ایران (نمونه موردی: شهر کرمانشاه)، جغرافیا و توسعه، 23: 47-67.
15- مهندسین مشاور زیستا. (1385) مطالعات طرح حاشیه نشینی شهر تبریز، 285 صفحه.
16- مهندسین مشاور زیستا،عرصه، نقش محیط و نقش جهان پارس. 1385. گزارشات طرح تفصیلی تبریز، 1520 صفحه.
17- نوریان، ف.، شریف، م. 1375. نگرشی بر روند تهیه طرحهای تفصیلی در شهرسازی ، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران، 238 صفحه
18- هرولد، د. 1983. سیاست زمین شهری، نیویورک، دانشگاه آکسفورد، ترجمه عبدالله کوثری،سازمان ملی زمین ومسکن، 215 صفحه.
19- Almeida, C.1- M . 2003. Spatial dynamic modeling as a planning tool: simulation of urban land use change in Bauru and Piracicaba (SP), Brazil. A Thesis of the PhD Program in Remote Sensing, / C. M. Almeida. – São José dos Campos: INPE.
20- Ding, C. 2003. Land policy reform in China: assessmentand prospects, Land Use Policy, 20, 109-120
21- Farris, T. J. 2001. The Barriers to Using Urban Infill Development to Achieve Smart Growth, Housing Policy Debate, Volume 12, Issue I. Fannie Mae Foundation, Clemson University, 12(1), 1-30).
22- Kivell, P. 2003. LAND AND THE CITY, Patterns and processes of urban change, Taylor & Francis press.
23- Yan, S., Gerrit-jan,K. 2005. measuring urban form: is portland winining the war on sprowl?japa.
_||_