تحلیل اثرات برنامه‌های حمایت‌ مالی در تعدیل نابرابری فضایی شهری، )بازکاوی تجربه سه دهه برنامه‌ریزی در شهر ریودوژانیرو(

محورهای موضوعی : آمایش محیط

رضا خیرالدین ¹ , محمد قادری ²

1 - (دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران)
2 - (کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای ، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/03/21 تاریخ پذیرش : 1398/06/17 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: نابرابری فضایی, برنامه‌های حمایت مالی, اسکان ‌غیررسمی, فاولا, ریودوژانیرو,

چکیده مقاله :

نابرابری فضایی شهری به‌صورت اسکان غیررسمی در کشورهای در حال توسعه نمود بیشتری دارد. سکونت گاه های غیررسمی باعث شکل گیری فضاهای شهری نابرابر در ریودوژانیرو هستند، برنامه های زیادی با حمایت مالی فراوان در سه دهه اخیر برای تعدیل شکاف فضایی در شهر ریودوژانیرو تدوین شده است. این پژوهش سعی دارد با بررسی وضعیت تغییرات شکاف فضایی از سال 1985 تا 2015 در ریودوژانیرو به این سؤال پاسخ دهد که آیا برنامه های پرهزینه توانسته نابرابری فضایی را در ریودوژانیرو کاهش دهد یا شکاف فضایی بین مناطق مختلف شهر توسط رشد هزینه های خدماتی تشدید شده است؟ این تحقیق ابتدا به بازکاوی برنامه ها و رویکردهای حمایت مالی در شهر ریو می پردازد، سپس به تحلیل وضعیت شهر در جنبه های مورد نظر پرداخته؛ بنابراین روش تحقیق توصیفی – تحلیلی می باشد و از آنجا که تجربه مطالعه ریودوژانیرو می تواند رهگشای برنامه ریزی شهری در کشور باشد، از نوع تحقیقات کاربردی محسوب می شود. در این تحقیق، تحلیل جنبه های مختلف نابرابری فضایی از روش های عددی مانند ضریب همبستگی، ضریب تغییرات و ضریب جینی انجام گرفته، و نمایش نابرابری فضایی با استفاده از GIS انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که حمایت های مالی فراوان در ریودوژانیرو باعث بهبود زیرساخت های سکونت گاه های غیررسمی شده است و جمعیت فاولاها در دوره مطالعاتی افزایش یافته، اما تغییرات ضریب جینی قیمت مسکن نشان از افزایش شکاف فضایی بین مناطق مختلف ریودوژانیرو دارد بدین ترتیب برنامه های حمایت مالی نه تنها نتوانسته نابرابری فضایی را در ریو را تعدیل بخشد بلکه نتیجه معکوس درپی داشته و شکاف فضایی در این شهر تشدید شده است.

چکیده انگلیسی:

Urban spatial inequality in informal settlements is more apparent especially in the developing countries, with various roots and reasons and its modification is arduous. Since last decades Rio de Janeiro has been exposed to informal settlements. Almost these settlements have dispersed all over the city leading to the formation of spatial inequality. Therefore many plans with financial support have developed to remove the existing spatial inequality in last three decades. This research tried to analyze the variation of urban inequality gap between 1985 and 2015 and to answer this question that whether extensive plans can reduce urban spatial inequality or whether spatial gap among other regions have raised due to services costs. First, we revised plans of financial supports and then analyzed urban condition from several aspects. The research method is analytical – descriptive since Rio experience can be a model for urban planning in Iran as this type of research is an applied one. In this study, analysis of different aspects is based on numerical methods as the correlation coefficient, variation coefficient, Gini coefficient, and for showing the spatial inequality, GIS was used. It was concluded that financial supports have good influence on Favela’s infrastructure and may improve their levels. Favela’s population have increased but the variation of house price Gini coefficient reveal raise of inequality gap among Rio regions. As a result, not only financial support plans could modify urban inequality but it may have the reverse outcome and the inequality gap would be intensified.

منابع و مأخذ:

 

• ایراندوست، کیومرث (1391). فقر سکونت­گاه­های غیررسمی و امنیت شهری، فصلنامه ره­نامه سیاست­گذاری، سال سوم، شماره 1، صص 181-159.


• ایراندوست، کیومرث و صرافی، مظفر (1386). یاس و امید در سکونت­گاه­های غیر رسمی (نمونه موردی شهر کرمانشاه)، نشریه رفاه اجتماعی ،دوره 7، شماره 26، صص 221-201.


• حاتمی­نژاد، حسین، واحدیان­بیگی، لیلا.، پرنون، زیبا (1393). سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقه 5 تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیامسون، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29شماره 3، صص 64-79.


• خالوباقری، مهدیه (1391). رویارویی با نابرابری فضایی ضمن به کارگیری برنامه‌ریزی مبتنی بر ارتقای کیفیت زندگی (مورد مطالعه: منطقه 13 تهران)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره اول، زمستان 1391، صص 49-67.


• خیرالدین، رضا (1389). تحلیل زمین مرجع اقدامات مدیریت شهری تهران در دوره 1372-1386 بسوی یکپارچگی شهری یا تشدید شکاف فضایی ؟ مجله علمی-پژوهشی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دانشگاه تهران، شماره 42، زمستان. صص 71- 82.


• خیرالدین، رضا (1392). پویشی در ترجمان فضایی - کالبدی مفهوم اسلامی عدالت با تحلیل کارتوگرافیک تعادل فضایی در نواحی 112 گانه کلانشهر تهران،فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای معماری اسلامی، قطب معماری اسلامی دانشگاه علم و صنعت ایران،  شماره اول جلد اول، زمستان 1392، صص:  43-59.


• دهقان، حسین (1384). فرصت­­ها و تهدیدها برای آموزش و پرورش در مواجهه با نابرابری فضایی در فناوری اطلاعات و ارتباطات، فصلنامه تعلیم و تربیت شماره 91، صص، 30-44.


• رضوانی، محمدرضا (1388). توسعه و سنجش شاخص­های کیفیت زندگی شهری (نمونه موردی شهر نورآباد لرستان)، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره 2، صص 24-37.


• رهنمایی، محمد تقی، ذبیحی، محمد جواد (1390). تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در مشهد، مجله جغرافیایی و توسعه، 23(2)، صص 44-59.


• عبدی دانشپور، زهره (1385). تحلیل نابرابری فضایی در محیط­های پیراشهری (کوششی در استفاده از رهیافت برنامه­ریزی و مدیریت راهبردی در تهران)، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 28، صص 5-14.


• نظم­فر، حسین، عشقی چهار برج، علی، بهروزی، مستجاب. و علوی، سعیده (1395)، سنجش نابرابری فضایی مناطق شهری از منظر عدالت اجتماعی (مناطق ده­گانه شهر تبریز)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 31 (1) صص 1-18.


• وارثی، حمیدرضا.، زنگی­آبادی، علی.، غفوری، علی (1387). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مطالعه موردی زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11، بهار و تابستان 1387.

 

• Bittar, J (2011). Morar Carioca. Rio de Janeiro, Speech delivered November 11 th 2011 at a public meeting organized by Clube de Engenharia.


• Braathen, E., Myrann, C., Bartoll, T., Christovão, A & Pinheiro, V (2013). Rio de Janeiro: Favela policies and recent social mobilizations, Norwegian Institute for Urban and Regional Research Guastadalléen 21.


• Braathen, E., V. Dupont, C.Sutherland, B.Aasen and D.Jordhus-Lier (2011).” Policies and politics to address urban inequality: a conceptual and methodological framework for Work Package 3”. Chance2Sustain. Bonn, EADI:


• Brandão, Z (2006). URBAN PLANNING IN RIO DE JANEIRO: A CRITICAL REVIEW OF


• Chang, H-S.and, Liao, C-H. (2011). Exploring an integrated method for measuring the relative spatial equity in public facilities in the context of urban parks, Cities.


• Controladoria Geral do Municipio do Rio de Janiro- Portal Rio Transparente­(Dados Aberatos). Available at http://riotransparente.rio.rj.gov.br/. Consulated on 16/08/2016, prepared by: FGV/DAPP (dapp.fgv.br).


• De la Rouque, E & Shelton- Zumpano, P (2014). The Sustanable Development Startegy of The Municipal Goverenment of Rio de Janiro, Woodrow Wilson International Center for Scholars Washington, D.C.


• Demouveaux Jean-Pierre (2002). La notion de renouvellement urbain, dans Droit de l’aménagement, de l’urbanisme et de l’habitat (DAUH), Éd. Le Moniteur, p. 125.


• Glaeser, E., Reseer, M. & Tobio, C (2009). Urban inequality, Paper of Taubman center Policy Briefs, March 2009. Retrieved by https://www.hks.harvard.edu/sites/default/files/centers/taubman/files/urban_inequality_final.pdf.


• Gonzalez Perez, J. M (2018). Urban Inequality, Printed edition of spacial issue published inurban science, University of Blarick Island Spain, MDPI.


• IBGE (2010). “Censo 2010” (The national census 2010), Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística.


• IMF Working Paper (2017). Western Hemisphere Department Inequality in Brazil: A Regional Perspective Prepared by Carlos Góes and Izabela Karpowicz Authorized for distribution by Alfredo Cuevas. https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/WP/.../wp17225.ashx


• Kanbur, R,. Venables, Anthony (2005), Spatial inequality and development, Overview of UNU-WIDER Project, Setember, 2005. Online at https://www.researchgate.net/publication/299898763_Inequality_and_Development_An_Overview.


• Lavra pinto, M. (2017). Meanings of Poverty: An Ethnography of Bolsa Familia Beneficiaries in Rio de Janeiro/Brazil, The Social Life of Economic Inequalities in Contemporary Latin America pp 129-150. Online link https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-61536-3_6


• Lincoln Institue of Land and Policy (2013). working paper, Rio de Janeiro Residents Associations and Recent Favela Real Estate Trends, Gregory R. Scruggs and Arthur Acoca-Pidolle.


• Martinez, J (2009). "The use of GIS and Indicators to Monitor Intra-Urban Inequalities: A Case Study in Rosario", Argentina, Habitat International, Vol. 33, No. 1.


• Nadal, L. Linca, C (2018). Minha casa minha vida (MCMV), Access and mobility: A case for transit-oriented low income housing in rio de janiro, Lincoln institue of land and policy, working paper WP18LN1.


• Ammaru, T., S. Marcinczak, M. van Ham & S. Musterd (eds.) (2016).Socio-Economic Segregation in Capital Cities. London: Routledge.