مبانی ولایت مادر در فقه امامیه و حقوق ایران با نگاهی به مبانی آن در حقوق آمریکا
محورهای موضوعی : دستاوردهای نوین در حقوق عمومیحسن فلاح 1 , سید جواد سید علیزاده گنجی 2 , بهنام قنبرپور 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ،واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر ، ایران
2 - استادیار گروه حقوق ، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه حقوق ،واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی ، قائمشهر، ایران
کلید واژه: مادر, ولایت قهری, منفعت طفل, عشق مادری,
چکیده مقاله :
طبیعت و فطرت آدمی و منفعت طفل و جامعه اقتضا میکند که سرپرستی صغیر و اداره امور او حتی الامکان به اشخاصی که قرابت بیشتری با او دارند و به سرنوشت و خوشبختی او علاقه‌مند هستند، واگذار گردد. اگرچه در تعیین اشخاصی که عهده‌دار این سمت هستند و چگونگی اعمال آن و نیز درباره محجورانی که تحت ولایت قهری قرار می‌گیرند، قوانین یکسان نیستند. قانون مدنی در مواد ۱۱۸۰ و ۱۱۸۱ به تبعیت از فقه امامیه ولایت بر طفل را بر عهده پدر و همچنین جد پدری را هم تراز و در ردیف پدر قرارداده وهیچ نوع ولایتی برای مادر پیش بینی نکرده است. از اینرو در جستار نسبت به این سوال که در حقوق ایراان و آمریکا ولایت مادر بر چه مبنا و معیاری می تواند استوار گردد؛ با روش توصیفی – تحلیلی بنا بر مقتضیات زمانی دوره کنونی، می توان این ولایت را برای پدر و مادر در نظر گرفت . در حقوق آمریکا در ابتدا به جهت پایین بودن جایگاه اجتماعی زنان و کنترل بی چون چرا آنان توسط شوهر از هیچگونه حقوق راجع به حضانت طفل برخوردار نبودند. اما با گذشت زمان و اعتراضات ایجاد شده ایجاد فرضیه های جدید از جمله اولویت عشق مادری یا tender years سبب گردید که امکان اعطای حضانت توسط دادگاه به مادر فراهم شود. درنهایت علاوه بر تفاوتهای بنیادین حقوق دو کشور درخصوص ضوابط ولایت پذیری مادر نسبت به فرزندان، با محوریت مصلحت و نیاز کودک می توان از اولویت ولایت شأنی مادر در پاره ای از موارد جانبداری نمود.
Human nature and the benefit of the child and the society require that the guardianship of the child and the management of his affairs be entrusted to people who are more closely related to him and who are interested in his fate and happiness.Although the laws are not the same in determining the persons who are in charge of this position and how to apply it, as well as regarding the prisoners who are under compulsory guardianship.In accordance with Imami jurisprudence, the civil law in articles 1180 and 1181 places the guardianship of the child on the father and the paternal ancestor on the same level as the father, and does not foresee any type of guardianship for the mother.Therefore, in the inquiry regarding the question of what basis and criteria can the mother's guardianship be based on in the laws of Iran and America; With the descriptive-analytical method according to the time requirements of the current period, this province can be considered for parents.In American law, at first, due to the low social status of women and the unreasoning control of them by their husbands, they did not have any rights regarding child custody.Finally, in addition to the fundamental differences in the laws of the two countries regarding the rules of the mother's guardianship over her children, with the focus on the expediency and needs of the child, it is possible to favor the priority of the mother's dignified guardianship in some cases.
اردبیلی ، احمد (۱۴۰۴)،مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد سوم ، چاپ اول ، قم ، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین
انصاری ، مرتضی (۱۴۱۸) مکاسب ، جلد سوم ، چاپ اول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
بحرالعلوم ، سید محمد (۱۴۰۳ه) بلغه الفقیه تهران ، منشورات مکتبه الصادق ، چاپ چهارم بهجت ، محمد تقی ، جامع المسائل، ۱۴۲۶ه قم، دفترمعظم له ، چاپ دوم
شبیری زنجانی ، سید موسوی (۱۴۱۹)، کتاب نکاح، قم ، موسسه پژوهشی رایپرداز، چاپ نخست
صفایی، حسین، امامی ، اسدالله، حقوق خانواده ،(۱۳۷۴)، ج 1 ، چاپ اول ، تهران ، دانشگاه تهران
فاضل مقداد ؛ ابوعبدالله مقداد بن عبدالله، (۱۴۰۳)، نضد القواعد الفقیهه علی مذهب الامامیه، چاپ اول ، قم ، مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی.
کاتوزیان ، ناصر، حقوق مدنی ، تهران : نشرمیزان ، 1383.
موسوی خمینی، روح‌الله(۱۳۷۶)، الاجتهاد و التقلید، چاپ اول ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
روشن ، محمد(۱۳۹۰) ، حقوق خانواده ، تهران ، چاپ اول ،انتشارات جنگل جاودانه .
گرجی و همکاران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده ، ۱۳۸۴ ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران
Krause, H.D. (1976). Family Law, Cases and Materials. St. Paul: West Publishing Co.
Padover, S.K. (Ed) (1959). Thomas Jefferson on Democracy. New York: Mentor Books.
- Rodgers, W.C. (1899). A Treatise on the Law of Domestic Relations. Chicago: T.H. Flood and Co.
- Roman, M., & Haddad, W. (1979). The case for joint custody. In Joint Custody: A Handbook for Judges, Lawyers and Counselors, B24-B28, reprinted from Psychology Today, September 1978, excerpted from Roman, M. & Haddad, W. (1978) The Disposable Parent. Holt, Rinehart and Winston.
- Roth, Allan (1977). The tender year’s شpresumption in child custody disputes. Journal of Family Law, 15, 423-462.