رمز و رازهای نبرد اسفندیار با ارجاسب
محورهای موضوعی : حماسی (با ویژگی ادبی و هنری)رضا اشرف زاده 1 , مجتبی گلی آیسک 2
1 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - عضو هیئت علمی دانشکدۀ مهارت و کارآفرینی سما، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
کلید واژه: اژدها, اژدهاکشی, خشکسالی, آب, زن/دختر,
چکیده مقاله :
در فرایند گذر از دوران اسطوره به حماسه، شاهد دگرگونی‌هایی در مظاهر اساطیری هستیم به طوری که در اسطوره، با تقابل ایزد و اهریمن روبرو هستیم اما این ثنویت، در نمود حماسی خویش، ساختاری منطقی می‌یابد و به تقابل پهلوان ایرانی با پادشاهی انیرانی مبدل می‌گردد. اسطورۀ اژدهاکشی یکی از این موارد است که در شاهنامه، نسج و نمودی حماسی می‌یابد؛ آن‌گونه که در اساطیر، اژدها یا موجودی اهریمنی موجب نابودی و سترونی زمین می‌گردد تا این‌که فر ایزدی، این اژدها یا اهریمن را شکست می‌دهد و موجب باروری زمین می‌گردد اما در حماسۀ رویارویی اسفندیار با ارجاسب اژدهاصفت، پهلوان به‌دین به عنوان فرۀ ایزدصفت موجب شکست اژدها یا اهریمن شده و پهنۀ زمین را از سترونی و خشکسالی می‌رهاند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی در پی اثبات اژدها بودن ارجاسب در خان هفتم اسفندیار و رویارویی پهلوان ایرانی با پادشاهی انیرانی در قالب تقابل ایزد و اهریمن است. در این حماسه، ارجاسب با اسارت خواهران اسفندیار به عنوان مظاهر باروری، موجب خشکسالی می‌شود. اسفندیار که نمودی ایزدی در اساطیر دارد با شکست ارجاسب اهریمنی موجب آزادسازی آب‌ها و سرسبزی زمین می‌گردد. لذا حماسۀ رویارویی اسفندیار با ارجاسب تورانی، شکل دگردیس‌یافتۀ اسطورۀ اژدهاکشی و تقابل خیر و شر به شمار می‌رود. بازکاوی ژرف‌ساخت داستان‌های شاهنامه ما را به شناخت بهتر بن‌مایه‌های اساطیر کهن ایرانی رهنمون می‌سازد.
In process of transition from myth to epic, we see some changes in mythological manifestations such that in myth, we face confrontation between God and Demon, but this duality, in its epic appearance, takes a logical structure and converts into a confrontation between the Iranian hero and the Non-Iranian king. myth of dragon-slaying is one of these cases that takes epic texture in Shahnameh; As in mythology, a dragon or a demonic creature causes destruction and sterilization of earth until Glory of God defeats this dragon or devil and causes fertility of earth. But in epic of Esfandiar's confrontation with draconian Arjasb, Zoroastrian hero as essence of God defeats dragon or devil, and saves earth from sterility and drought. This descriptive-analytical study seeks to prove that Arjasb is a dragon in seventh khan of Esfandiar and that the Iranian hero confronted the non-Iranian kingdom in the form of a confrontation between God and the devil. In this epic, Arjasb causes the drought of the earth by imprisoning the Esfandiar’s sisters as manifestations of life and fertility. Esfandiar, who has a divine appearance in mythology, defeats devilish Arjasb and causes the liberation of water and the greenness of the earth. Hence, it can be said that the epic of Esfandiar's confrontation with Turani Arjasb is a transformed shape of the myth of the dragon-slaying and the confrontation of good and evil. An in-depth review of Shahnameh stories leads us to a better understanding of the themes of ancient Persian mythology.