بررسی وارون منحنی پاشش امواج سطحی با استفاده از بهینه¬سازی فراابتکاری به منظور برآورد ساختار سرعتی موج‌برشی زمین در دشت تبریز
محورهای موضوعی : آنالیز سازه - زلزله
شهرام انگردی
1
,
رامین وفائی پور
2
*
,
احمد زارعان
3
,
روزبه دبیری
4
1 - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی عمران، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - گروه عمران دانشگاه آزاد تبریز
3 - گروه مهندسی عمران، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
4 - گروه مهندسی عمران، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
کلید واژه: بهینه¬سازی فراابتکاری, الگوریتم همسایگی, امواج سطحی, منحنی پاشش.,
چکیده مقاله :
در این مطالعه، یک روش جدید برای وارون‌سازیِ منحنی پاشش امواج سطحی، با استفاده از الگوریتم بهینه‌سازی کلونی مورچه¬ها، در محیط متلب ارائه شده است. این روش، به دلیل طبیعت غیرخطی مسئله و وجود اکسترمم‌های متعدد، برتری قابل‌توجهی نسبت به روش‌های جستجوی محلی دارد. برای ارزیابی عمل¬کرد این الگوریتم، داده‌های مصنوعی مربوط به سه مدلِ زمین‌شناسی، شش‌لایه مورد بررسی قرار گرفتند. در این مدل‌ها، بازه¬ی مقادیر سرعت و ضخامت به‌صورت گسترده تعریف گردیده و روند تغییرات سرعت با عمق، بر اساس قانون λ/2 تعیین گردید. فرآیند وارون‌سازی، هم‌زمان شامل تعیین سرعت موج برشی، سرعت موج طولی و ضخامت لایه‌ها، با فرض نسبت پوآسون متغیر (1/0 تا 5/0) و چگالی ثابت انجام شد. نتایج نشان داد که میانگین خطای نسبی پارامترهای سرعت در روش کلونی مورچه 5/3 درصد است، در حالی که این مقدار برای الگوریتم همسایگی موجود در نرم‌افزار ژئوپسی ۱۵ درصد محاسبه شد. این یافته‌ها بیان¬گرِ برتری روش پیشنهادی، از نظر قابلیّت اعتماد و توان محاسباتی است. از دیگر مزایای این روش می‌توان به عدم نیاز به مدل اولیه، توانایی جستجوی کل فضای پارامترها، و حساسیت کم به اکسترمم‌های محلی اشاره کرد. این الگوریتم بر روی داده‌های تجربی ایستگاهی در مرکز دشت تبریز اعمال شد؛ که نتایج حاصل، همخوانی بالایی با اطلاعات گمانه‌های موجود داشت. بر اساس این نتایج، مدل دوبعدی سرعت موج برشی برای این منطقه استخراج شد.
This study presents a novel approach for inverting surface wave dispersion curves using the Ant Colony Optimization (ACO) algorithm in the MATLAB environment. Due to the problem's nonlinear nature and multiple extrema, this method demonstrates significant advantages over local search techniques. To evaluate the performance of the proposed algorithm, synthetic data from three six-layer geological models were analyzed. In these models, the velocity and thickness values were defined over a wide range, and the velocity variation with depth was determined based on the λ/2 rule. The simultaneous inversion process involved estimating shear wave velocity, compressional wave velocity, and layer thickness, assuming a variable Poisson’s ratio (0.1 to 0.5) and a constant density. The results indicate that the average relative error in velocity parameters using the ACO method is 3.5%, whereas this error reaches 15% for the neighborhood algorithm available in the Geopsy software. These findings highlight the superiority of the proposed approach in terms of computational efficiency and reliability. Additional advantages include its independence from an initial model, the ability to explore the entire parameter space, and reduced sensitivity to local extrema. Finally, the algorithm was applied to experimental field data from a station in the Tabriz Plain, yielding results that closely matched available borehole data. Based on these findings, a 2D shear wave velocity model for the region was developed.