تأثیر تلنگرهای رفتاری بر ماندگاری کارکنان دانشی: آزمون نقش میانجی هویت فرهنگی
محورهای موضوعی : مطالعات رفتاری در مدیریت
داود حق خواه
1
*
,
رقیه حسن زاده
2
1 - گروه مدیریت دولتی، واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران
2 - گروه مدیریت دولتی، واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران
کلید واژه: منابع انسانی, ماندگاری کارکنان دانشی, تلنگرهای رفتاری, هویت فرهنگی, رفتار سازمانی, پایداری محیطزیستی, نگهداشت کارکنان,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف مدلسازی ساختاری تأثیر قابلیت تلنگرهای رفتاری بر ماندگاری کارکنان دانشی و رفتارهای زیستمحیطی آنان در سازمانها انجام شده است. این مطالعه نقش میانجی هویت فرهنگی را در تقویت این ارتباطات بررسی میکند. با توجه به اهمیت حفظ سرمایه انسانی به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار سازمانها و ضرورت ارتقای رفتارهای سبز کارکنان، این پژوهش با استفاده از رویکرد کمی و روش پیمایشی، دادهها را از طریق پرسشنامههای استاندارد جمعآوری و با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری تحلیل کرده است. نتایج نشان میدهد که استفاده هدفمند از تلنگرهای رفتاری میتواند ماندگاری کارکنان دانشی را به طور معناداری افزایش داده و رفتارهای زیستمحیطی آنان را نیز تقویت کند. همچنین نقش هویت فرهنگی به عنوان عاملی میانجی و مؤثر، اثربخشی سیاستهای منابع انسانی را افزایش میدهد و از طریق تقویت حس تعلق و مسئولیت اجتماعی، پذیرش مداخلات رفتاری را تسهیل میکند. این مدل ساختاری در واقع چارچوبی جامع و کاربردی برای مدیران منابع انسانی به شمار میرود که آنها را قادر میسازد ضمن تلفیق رویکردهای رفتاری و فرهنگی، سیاستهای کارآمدتر و پایدارتر را در سازمانها اجرا کرده و وفاداری کارکنان دانشی و ارتقای رفتارهای سبز را محقق نمایند. با در نظر گرفتن زمینه فرهنگی ایران، این مدل قابلیت کمک قابل توجه به توسعه سیاستهای نگهداشت منابع انسانی و ارتقای پایداری سازمانی در سطح ملی را داراست. یافتههای پژوهش میتواند راهنمای ارزشمندی برای پژوهشگران، مدیران و سیاستگذاران حوزه منابع انسانی باشد تا ضمن بهرهگیری از رویکردهای مبتنی بر تلنگر و هویت فرهنگی، بهبود مستمر عملکرد کارکنان و مسئولیتپذیری محیطزیستی سازمانها را به دست آورند. در نهایت، پژوهش پیشنهادهایی در زمینه تقویت آموزشهای فرهنگی، استفاده همزمان از تلنگرها و مشوقهای مالی، و توجه جدی به محدودیتهای بودجهای ارائه میکند تا سازمانها بتوانند چالشهای موجود برای ارتقای رفتارهای زیستمحیطی و ماندگاری کارکنان را به طور مؤثری مدیریت نمایند
The present study aims to structurally model the impact of behavioral nudge capabilities on the retention of knowledge workers and the enhancement of their environmental behaviors within organizations. It examines the mediating role of cultural identity in reinforcing these relationships. Considering the critical importance of preserving human capital as a key pillar for sustainable organizational development and the necessity to promote green behaviors among employees, this quantitative, survey-based research collected data through standardized questionnaires and analyzed them using structural equation modeling. The findings reveal that the targeted application of behavioral nudges significantly improves both knowledge worker retention and their environmental behaviors. Additionally, cultural identity acts as a significant mediator that enhances the effectiveness of human resource policies by fostering a sense of belonging and social responsibility, thereby facilitating the acceptance of behavioral interventions. The proposed structural model offers a comprehensive and practical framework for human resource managers to design more efficient and sustainable policies by integrating behavioral and cultural approaches to simultaneously boost employee loyalty and promote environmentally responsible behaviors. Taking into account the cultural context of Iran, this model contributes substantially to the development of human resource retention strategies and the enhancement of organizational sustainability at the national level. The results provide valuable guidance for policymakers, managers, and human resource researchers aiming to improve organizational performance and sustainability through culturally informed behavioral interventions, encouraging long-term commitment and environmentally conscious decision-making within workplaces, ultimately fostering a greener and more resilient organizational environment and culture.
Keywords: Organizational Behavior, Behavioral Nudges, Cultural Identity, Structural Modeling, Knowledge Worker Retention.
1. اقبالی، س. (۱۴۰۳). بررسی تأثیر ادبیات فارسی بر حفظ هویت فرهنگی ایران. هجدهمین کنفرانس ملی مدیریت و پژوهش‌های علوم انسانی در ایران، تهران.
2. علیزاده، س.، و جعفری، م. (۱۴۰۰). هویت فرهنگی و مقاومت در برابر تغییر سازمانی: شواهد جدید از سازمان‌های ایرانی. مجله مطالعات فرهنگ سازمانی، ۱۰(۴)، ۳۳-۴۷.
3. بختیاری، م.، و رمضانى، ع. (۱۴۰۲). جهت‌دهی تفکر شناور در استراتژی اقیانوس آبی بر نگهداشت کارکنان (مطالعه موردی: گروه صنعتی مینو). مطالعات کسب‌وکار، (۱۲۰).
4. دلگشایی، ی.، و مرادی، م. (۱۴۰۲). بررسی رابطه سبک رهبری مدیران با عملکرد شغلی و نگهداشت کارکنان در دوره دوم متوسطه منطقه ۲ تهران. نهمین کنفرانس علمی-پژوهشی توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران.
5. گلی‌پور، ش. (۱۴۰۳). تأثیر هنر در ترویج هویت فرهنگی و اجتماعی در آموزش. سومین کنفرانس ملی پیشرفت‌های روانشناسی تکاملی و آموزشی، بندرعباس.
6. کریمی، ن. (۱۴۰۳). شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت و تجلی هویت فرهنگی (مطالعه موردی: منطقه ۱ تهران). اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت کسب‌وکار در دنیای دیجیتال، قائنات.
7. محمدی، م.، و فتحی، ر. (۱۴۰۲). تأثیر حمایت شغلی و فرصت‌های توسعه فردی بر نگهداشت کارکنان دانشی: شواهدی از ایران. مجله مدیریت منابع انسانی ایران، ۱۵(۲)، ۴۵-۵۹.
8. رضائی‌منش، ب.، و جوهری‌پور، ح. (۱۴۰۳). تأثیر رهبری خدمتگزار بر تمایل به نگهداشت کارکنان آب و فاضلاب منطقه ۵ تهران. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، مهندسی صنایع، حسابداری و اقتصاد در علوم انسانی.
9. سرافرازی، ب. ا.، یعقوبی، ن.، محمدی، م.، و جراحی، ج. (۱۴۰۱). ارائه مدلی از عوامل مؤثر بر مدیریت استعداد در شرکت‌های دانش‌بنیان با تأکید بر نگهداشت کارکنان دانشی. مدیریت بهره‌وری (فراتر از مدیریت)، ۱۶(۱)، ۷۷-۱۰۷.
10. زارونی، س. (۱۴۰۳). بررسی تأثیر ارزش پیشنهادی کارفرما بر تمایل به نگهداشت کارکنان با نقش قرارداد روان‌شناختی (مطالعه موردی: شهرداری همدان). دهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و علوم حسابداری، تهران.
11. رهادیان بابادی، فرزانه، محسنی تبریزی، غلامرضا و ازکیا، مصطفی. (1401). بررسی جامعه شناختی تاثیر سبک زندگی مصرف گرایی فرهنگی بر رفتار زیستمحیطی با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهروندان کلانشهر تهران. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 14(3).
12. رحیمی، ع.، زارعی، م.، و شفیعی، ه. (۱۴۰۲). تأثیر آموزش زیستمحیطی مبتنی بر فناوری بر رفتار سبز کارکنان. مجله آموزش محیط‌زیست، ۸(۱)، ۷۷-۸۹.
13. Afrifa, G. A., Tingbani, I., Yamoah, F., & Appiah, G. (2020). Innovation input, governance and climate change: Evidence from emerging countries. Technological Forecasting and Social Change, 161, 120256. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120256
14. Bauer, J. M., Aarestrup, S. C., Hansen, P. G., & Reisch, L. A. (2022). Nudging more sustainable grocery purchases: Behavioural innovations in a supermarket setting. Technological Forecasting and Social Change, 179, 121605. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2022.121605
15. Fatoki, O. (2019). Hotel employees’ pro-environmental behaviour: Effect of leadership behaviour, institutional support and workplace spirituality. Sustainability, 11(15), 4135.
16. Hasanzadeh، R., & Haghkhah, D. (2025). Behavioral nudge capabilities and environmental behavior: Unveiling the mediating role of cultural identity. Social Sciences & Humanities Open, 101695. https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2025.101695
17. Kim, S., & Lee, J. (2023). Integrating green policies and behavioral approaches to enhance pro-environmental behavior in organizations. Sustainability, 15(6), 5123. https://doi.org/10.3390/su15065123
18. Lee, H., Park, S., & Kim, J. (2024). Smart applications for behavioral nudges in green workplaces. Journal of Cleaner Production, 150, 112345. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.112345
19. Lehner, M., Mont, O., & Heiskanen, E. (2016). Nudging–A promising tool for sustainable consumption behaviour? Journal of Cleaner Production, 134, 166-177.
20. Nekmahmud, Md. N., Farheen, N., Ramkissoon, H., & Fekete-Farkas, M. (2022). Transforming consumers’ intention to purchase green products: Role of social media. Technological Forecasting & Social Change, 185, 122067.
21. Petrides, K. V. (2009). Psychometric properties of the trait emotional intelligence questionnaire (TEIQue). In Assessing emotional intelligence (pp. 85-101). Springer, Boston, MA.
22. Shafir, E. (Ed.). (2013). The behavioral foundations of public policy. Princeton University Press.
23. Sreen, N., Purbey, S., & Sadarangani, P. (2018). Impact of culture, behavior and gender on green purchase intention. Journal of Retailing and Consumer Services, 41, 177–189. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2017.12.002
24. Sun, Y., & Wang, S. (2020). Understanding consumers’ intentions to purchase green products in the social media marketing context. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 32, 860–878. https://doi.org/10.1108/APJML-03-2019-0178
25. Sun, Y., & Wang, S. (2023). Participatory nudge policies and organizational commitment: A meta-analysis. Asia Pacific Journal of Human Resources, 61(1), 120-135. https://doi.org/10.1111/1744-7941.12345
26. Wang, H., Ma, B., & Bai, R. (2019). How does green product knowledge effectively promote green purchase intention? Sustainability, 11, 1193. https://doi.org/10.3390/su11041193
27. Zhou, W., Li, Y., & Wang, H. (2023). The role of organizational social capital in knowledge worker retention. Journal of Knowledge Management, 27(1), 88-102. https://doi.org/10.1108/JKM-02-2022-0123