تجریه علیت عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ‎های امید بخش عدس در شرایط دیم

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

شهرام عزیزی چاخرچمن ¹ , حسین مصطفایی ² , داود حسن پناه ³ , حمداله کاظمی اربط ⁴ , مهرداد یارنیا ⁵

1 - فرهیخته کارشناسی ارشد زراعت از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز| عضو باشگاه پژوهشگران جوان شعبه میانه
2 - مربی پژوهشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل.
3 - مربی پژوهشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل.
4 - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
5 - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.

تاریخ دریافت : 1387/03/26 تاریخ پذیرش : 1388/08/10 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: تجزیه علیت, عملکرد دانه, دیم, اجزای عملکرد, عدس,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه با اجزای عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی و تعیین مهم‎ترین صفات موثر بر عملکرد دانه 11 رقم و لاین امید بخش و یک ژنوتیپ از توده محلی اردبیل آزمایشی در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در 3 تکرار تحت شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس، تنوع ژنوتیپ‎های مورد مطالعه را از نظر تمام صفات مورد مطالعه نشان داد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که ژنوتیپ‎های ILL 8095، ILL 9893 و ILL 6031 بیشترین میزان عملکرد دانه را داشتند. نتایج تجزیه علیت صفات نشان داد که صفات تعداد نیام پر در بوته و وزن یک صد دانه به ترتیب با اثر مستقیم 055/2 و 182/1 مهم‎ترین اجزی موثر بر عملکرد دانه می‎باشند. اثر مستقیم مثبت شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک بر روی عملکرد دانه ناچیز بود و بیشترین اثرات غیر مستقیم مثبت این صفات بر عملکرد دانه از طریق تعداد نیام پر و وزن یک صد دانه بود. اثر مستقیم تعداد کل نیام در بوته، تعداد شاخه‎های جانبی در بوته و تعداد روز تا رسیدگی بر روی عملکرد منفی بود. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که خصوصیاتی مانند تعداد نیام پر، وزن صد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در نیام، زود گل‎دهی و محتوای نسبی آب برگ‎ها را می‎توان به عنوان شاخص‎هایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد دانه عدس در شرایط دیم معرفی نمود.

چکیده انگلیسی:

An experiment was conducted to study relationships between grain yield with yield components, some physiological characters and determine the most effective characters on grain yield of 11 lentil varieties, one advanced line and one selected landrace genotype from Ardabil region local population, under dry farming conditions in Agricultural and Natural Resources Research Station of Ardabil. Treatments were arranged in a randomized complete block design with 3 replications. Results showed significant variation among studied genotypes for all measured characters. Ggenotypes ILL 8095, ILL 9893 and ILL 6031 produced higher grain yield. Path analysis of characters showed that pod numbers per plant and 100 grain weight were the most important effective components on grain yield with direct effect of 2.055 and 1.182, respectively. Positive direct effect of harvest index and biological yield on grain yield were nonsignificant. The highest positive indirect effects of these traits on yield occurred through number of full pods and 100 grain weight. Direct effects of total pod numbers per plant, lateral branch numbers per plant and the days to maturity on yield were negative. Results of this investigation indicated that characteristics of full pod numbers, 100 grain weight, harvest index, number of grains per pod, early flowering and relative water content of leaves can be introduced as selection indices for improving lentil grain yield in dry farming conditions.

منابع و مأخذ:

1-  باقری، ع.، گلدانی، م. و حسن‏‎زاده، م. 1376. زراعت و اصلاح عدس (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 284 ص.

2-  بی‏نام. 1382. آمارنامه کشاورزی در سال زراعی 2-1381. اداره کل آمار و اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی کل کشور.

3- پزشکپور، پ. 1384. تجریه علیت برای عملکرد دانه و تعداد غلاف در بوته ژنوتیپ‏های عدس به صورت کشت پاییزه ـ زمستانه در شرایط دیم. چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، ص 207.

4- خداویردی، ر. 1380. بررسی تنوع ژنتیکی توده‏های عدس استان اردبیل. پایان‏نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، 100 ص.

5- عباسی سورکی، ع.، مجنون حسینی، ن. و یزدی صمدی، ب. 1384. بررسی همبستگی و روابط بین عملکرد دانه و سایر صفات کمی در عدس زراعی. چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، ص 72.

6- محمودی، ع.، اسکندری تربقان، م. و صباغ‏‎پور،  ح. 1384. بررسی عملکرد لاین‏ های عدس در شرایط خشکسالی و تر سالی. چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات. پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، ص 91.

7- مصطفایی، ح. 1378. ارزیابی منابع مقاومت به خشکی در ارقام و لاین‎‏های پیشرفته عدس در تاریخ‏های کاشت مختلف تحت شرایط آزمایشگاهی و مزرعه‎‏ای. پایان‎‏نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، 131 ص.

8- مصطفایی، ح.، اللهیاری، ن. و امین‏زاده، ع. 1377. مطالعه همبستگی برخی از صفات مورفولوژیکی و اجزای عملکرد دانه ارقام عدس تحت شرایط دیم در اردبیل. چکیده مقالات پنجمین گنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، انتشارات مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج.

9- مصطفایی، ح.، حسن‏پناه، د. و اللهیاری، ن. 1384. بررسی و مقایسه محصول و تعیین سازگاری ژنوتیپ‏های اصلاح شده و بومی عدس در منطقه اردبیل. چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، ص 96.

10-  نیستانی، ا. 1377. ارزیابی عدس از نظر مقاومت به خشکی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، 88 ص.

11-   نیستانی، ا. و عظیم‏زاده، م. 1382. ارزیابی تحمل به خشکی در ارقام مختلف عدس. مجله علوم کشاورزی، 5: 1، ص 69 -61.

12-   نیستانی، ا. و  محمودی، ع. 1383. تجریه علیت اجزای عملکرد دانه در عدس در شرایط دیم. مجله کشاورزی. 6: 2، ص 65 -61.

1. Anjam, M. S., Ali, A., Iqbal, SH. M., and Haqqani, A. M. 2005. Evaluation and correlation of economically important traits in exotic germplasms of lentil. International Journal of Agriculture and Biology 7(6): 959-961.


2. Beguom, S., and Beguom, S. 1996. Morphological study and character association in germplasms of lentil (Lens culinaris Medik). Bangladesh Journal of Botany 25: 79-81.


3. Ciftci, V., Kulazi, H., and Husegin, H. 1998. A research on relations among the characters and path coefficient analysis in lentil (Lens culinaris Medik). Journal of Agricultural Science 4(1): 8-11.


4. Kumar, B., Mehra, K. L., and Sprata, R. L. 1983. An investigation on correlation patterns among yield components in lentil. Lens Newsletter 10(2): 10-12.


5. Lutra, S. K., and Sharma, P. C. 1990. Correlation and path analysis in lentils. Lens Newsletter 17(2): 5-7.


6. McVicar, R., Pearse, P., Brenzil, C., Hartly, S., Panchuk, K., and Mooleki, P. 2005. Lentil in Saskatchewan. Saskatchewan Agriculture and Food, Canada, 20 Pp.


7. Mostafaei, H., Hssanpanah, D., and Shahriari, R. 2006. Adaptation of local and domesticated lentil genotypes in dry farming of Ardabil region. The Firist International Conference on the Theory and Practices in Biological Water Saving, 21-25 May, Beijing, China.


8. Munir, A., Turk, A. R., Tawaha, M., and Lee, K. D. 2004. Seed germination and seedling of three lentil cultivars under moisture stress. Asian Journal of  Plant Science 3(3): 394-397.


9. Ramgiry, S. R., Palwial, K. K., and Tomar, S. K. 1989. Variability and correlation of grain yield and other quantitative chracters in lentil. Lens Newsletter 16: 5-8.


10. Rubeena, R., Ford, P., and Taylor, W. J. 2003. Construaction of an intraspecific linkage map of lentil (Lens culinaris ssp. Culinaris). Threor. Theoretical and App1lied Genetics 107: 910-916.


11. Rusul, M. G., Newas, M. A., and Nahar, M. S. 1990. Corrleation coefficent and path analysis in lentil germplasms in Bangladesh. Bangladesh Journal of Breeding. 3: 41-46.


12. Sarker, A. and Erskine, W. 2005. Genetic improvement for drought tolerance in lentil. The 2nd International Conference on Integrated Approaches to Sustain and Improve Plant Production Under Drought Stress .Inter. Drought-II, September 24 to 28, Rome, Italy.   


13. Soltani, A., Khoie, F. R., Ghassemi, K., and Moghaddam, M. 2001. A simulation study of chickpea crop response to limited irrigation in semi-arid environments. Agricultural Water Management 49: 225-237.