بررسی «انکار اولیای الهی به عنوان وسیله» در تفسیر «مصطفی حسینی طباطبائی»
محورهای موضوعی : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلاممجید بابالیان 1 , علیرضا رادبین 2 , ملیحه پورستار 3
1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد علوم و تحقیقات آذربایجان شرقی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه الهیات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه الهیات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کلید واژه: توسل, وهابیت, واسطه جویی, قرآنیون.,
چکیده مقاله :
جریان وهابی¬گرای "قرآنیان" با شعار بازگشت به قرآن و ادعای حذف خرافات در شیعه و طرح دیدگاههای کلامی سلفیت ، برخی از بنیان¬های عقیدتی شیعه را که مبانی کلامی و قرآنی متقن دارد، مورد تخطئه قرار داده است. مصطفی حسینی طباطبائی مؤلف تفسیر «بیان معانی در کلام ربانی» از جمله عناصر این جریان، در تفسیر خود با ردّ واسطه¬گری و وسیله¬جویی درتقرب به خدا، هرگونه توسل به اولیای الهی را ردّ نموده و با نفی انتساب وسیله به اولیای الهی در آیات قرآنی و محدود نمودن آن به اعمال صالح، با شبیه¬سازی توسل شیعیان به عبادت بت¬پرستان، شیعیان را به قبر¬پرستی متّهم نموده است. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس آیات قرآن و روایات، ثابت شد اولیای الهی از جمله مصادیق وسیله در آیه يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَه بوده و تتبّع ناقص وی به آیات قرآن مبنی بر توسل به رسول خدا و کم¬اعتنایی وی به احادیث صحیح در این زمینه، از جمله دلایل این پیش¬داوری است.
With the slogan of returning to the Qur’an and claiming to eliminate superstitions in Shia and proposing the theological views of Salafism, the Wahhabi trend of "Qur'anians" has wronged some of the Shia's ideological foundations, which have solid theological and Qur’anic foundations. Mostafa Hosseini Tabatabai, the author of the commentary "Expression of Meanings in the Divine Word", among the elements of this movement, in his commentary, by rejecting mediation and looking for means in approaching God, he rejected any appeal to divine saints and by negating the attribution of means to divine saints. In the Qur'anic verses and limiting it to righteous deeds, by simulating the appeal of Shiites to the worship of idolaters, he has accused Shiites of grave worship. In this article, based on the verses of the Qur'an and traditions, it was proved that the saints of God are among the examples of the means in the verse " يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَه" (O you who believe! be careful of (your duty to) Allah and seek means of nearness to Him and strive hard in His way that you may be successful) His attention to the correct hadiths in this field is one of the reasons for this prejudice.
منابع
قرآن کریم
آلبانی، محمد ناصر الدین ،صحيح وضعيف سنن الترمذي، مصدر: برنامج منظومة التحقيقات الحديثية، کتابخانه مدرسه فقاهت،بی¬تا.
ابن اثیر، ابوالسعادات ، النهایة فی غریب حدیث ، تحقيق: طاهر أحمد الزاوى - محمود محمد الطناحي، بیروت: مكتبة العلمية، 1399ق.
ابن اثیر،علی بن محمد، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، تحقیق شیخ خالد طرطوسی، بیروت: دارالکتاب العربی،1436ق.
ابن احمد فراهیدی، خلیل، العین، محقق: مهدي المخزومي، إبراهيم السامرائي، ناشر: دار ومكتبة الهلال، بی تا.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم ، مجموع الفتاوی، عربستان: مجمع الملك فهد، چ اول،1416ق.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم ، اقتضاء الصراط المستقیم مخالفة أصحاب الجحیم، بیروت: دار عالم الكتب ، چ هفتم،1419ق.
ابن حبان، ابو حاتم بستی، صحيح ابن حبان، تحقیق: شعيب الأرنؤوط ناشر: مؤسسة الرسالة، بيروت چ اول،1408ق.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح بخاری، دار المعرفه، بیروت،1379ق.
ابن حنبل، احمد ، فضائل الصحابة، احمد بن حنبل، مؤسسة الرسالة، بیروت،1403ق.
ابن حنبل، احمد، مسند امام احمد بن حنبل، تحقیق شعیب الارنووط، عادل مرشد، چ اول، بی جا، موسسه الرساله،1421ق.
ابن اسحاق حربی، ابراهیم (1405ث)، غریب الحدیث، چ اول ، جده: دار المدنة للطباعة و النشر والتوزیع.
ابن فارس، احمد، معجم مقاييس اللغة، محقق: عبد السلام محمد هارون الناشر: دارالفکر، 1399ق.
ابن‌‌منظور، محمد ابن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الصادر، چ سوم، 1414ق.
برقعی، ابوالفضل، تفسیر تابشی از قرآن، بی¬جا، بی¬تا.
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، شركة مكتبة ومطبعة مصطفى البابي الحلبي،قاهره،1395ق.
ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی،1422ق.
جعفریان, رسول ، جریان ها و سازمان های مذهبی سیاسی ایران سال های ۱۳۲۰- ۱۳۵۷, تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1383ش.
حاکم نیشابوری، ابو عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیه، ، چاپ اول، 1411ق.
حسینی طباطبائی، مصطفی ، بیان معانی در کلام ربّانی، https://archive.org/details،بی¬تا.
دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، سنن دارمی، تحقيق: حسين سليم أسد الداراني،1412ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد ، المفردات، بیروت: دارالمعرفه،1428ق.
رضوانی، علی اصغر، سلفی گری، وهابیت و پاسخ به شبهات، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران،1388ش.
زمخشری، أبو القاسم محمود ،الفایق ، بیروت: دار الکتب العلمیه،1417ق.
سبحانی، جعفر ، درسنامه نقد وهابیت، قم: موسسه دارالاعلام،1396ش.
سبحانی، جعفر، وهابیت، مبانی فکری و کارنامه¬ی عملی، قم: موسسه امام صادق، چ اول، 1380ش.
سید کریمی حسینی، عباس، حقیقت شرک، انتشارات مشعر، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه¬ای قائمیه اصفهان،1389ش.
سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، بیروت، دارالفکر،1404ق.
شافعی، محمد، دیوان الشافی، تحقیق دکتر مجاهد مصطفی بهجت، چ اول، دمشق: دارالقلم،1420ق.
طباطبایی، مـحمد حسین ، ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسين حوزه علميه،چ5، ،1374ش.
طوسی، محمد بن حسن، امالی، قم: دارالثقافه،چ اول،1414ق.
عبدالحمید، ابوحامد، شرح نهج البلاغه، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، چ دوم،1385ق.
فخر رازی، محمد ، مناقب الامام الشافعی، تحقیق دکتر احمد حجازی، چ اول، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه، 1406ق.
متقی هندی، علاء الدين علي ، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1401ق.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،چ اول، ،1368ش.
مطهری، مرتضی، جهان بینی توحیدی، تهران: انتشارات صدرا، چ سی¬ام،1389ش.
مطهري، مرتضي، عدل الهي، قم: صدرا، 1355ش.
ملک زاده، محمد ، بررسی و نقد مبانی فکری و اعتقادی جریان شبه سلفی با تاکید بر آرا و عقاید مصطفی طباطبایی،قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ،1396ش.
نجارزادگان، فتح الله ، دوازده نکته در بررسی وارزیابی ادله توسل، شفاعت، تبرک و زیارت، قم: مجمع جهانی اهل بیت،1392ش.
هیتمی، ابن حجر، الصواعق المحرقه، تحقیق عبدالرحمن بن عبدالله الترکی- کامل محمد الخراط، چ اول، لبنان: موسسه الرساله،1417ق.