قلمرو مسائل فلسفه اولی و چالشهای آن
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
موسی ملایری
1
(دانشیار گروه فلسفه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران)
سعیده سعیدی
2
(دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: موضوع فلسفه, مسائل فلسفه, عوارض ذاتی موضوع فلسفه, مسائل فلسفه معاصر, توسعه قلمرو فلسفه,
چکیده مقاله :
دانش علمشناسی یا فلسفه علم فیلسوفان مسلمان، مشتمل بر قواعدی پیشینی و لازم الاجراست که علوم حقیقی‌ـ‌برهانی، باید ساختار منطقی خود را از آنها اخذ کنند. بر اساس این قواعد، هر علمی باید موضوعی داشته باشد، در تبیینها از اصول و قواعد برهان تبعیت کند، قلمرو خویش را فقط در مرزهای تعیین‌شده گسترش دهد و پژوهشهایش فقط به عوارض ذاتیه موضوع معطوف باشد. در فلسفه اولی نکته اخیر مراعات نشده و فیلسوفان به‌کرات از آن تخطی کردهاند. موضوع فلسفه اولی موجود بما هو موجود است و همه محمول‌های مسائل آن باید از عوارض ذاتیهآن موضوع باشند، حال آنکه بسیاری از محمول‌های فلسفی چنین نیستند. بسیاری از فیلسوفان این خلط روششناختی بسیار مهم را مسکوت گذاشتهاند اما برخی دیگر با اقرار و اذعان به آن، راه‌حلهایی عرضه کردهاند. مهمترین راه حلها دو چیز است: یکی آنکه فلسفه موضوع واحدی ندارد. دیگر آنکه قواعد علم‌شناختی مذکور، قواعدی استحسانی و ذوقی بوده و متابعت از آنها ضرورت ندارد. در این مقاله، راهحل اول که سابقهای کهن دارد، با اصلاحی اندک، به‌عنوان راهحلی روزآمد پذیرفته می‌شود.بر اساس این راهحل، میتوان شاخههای مختلف فلسفه را که هر یک موضوع و مسائل مستقل دارند، به اعتبار وحدت روش و بنیادین بودن مسائل، ذیل عنوان عام فلسفه قرار دارد؛ به همان قیاس که علومی را ذیل عنوان علوم تجربی قرار میدهیم.
Philosophyof science, among Muslim philosophers, embraces certain priory and crucial rules which the discursive-real sciences must take them as their logical structures. On the basis of the rules, each science should have its own subject and follow in the explanation, the principles and rules of proof expand their domination in their determined boundaries, in their researches should intend the essential properties of subject as well. The later point has not been respected in the metaphysics and violated repeatedly by the philosophers. The subject of metaphysics is being qua being, and all predictions of issues must be essential accidents of the topic while many metaphysical predictions are not such. This methodological error has not been considered by most philosophers. Some others, representing certain solutions, having confessed and acknowledged this error. The most important solutions are two things: the first, the metaphysics has no specific subject. The second, the rules of the philosophy of science are preferable and unnecessary to be followed. The first solution which is the ancient one with a little revise has been accepted in this article as a modern solution. Accordingly, the different branches of philosophy which have their own specific and independent subjects and issues, in virtue of their method and basic issues, can be laid under general topic of philosophy as we can put the sciences under the title of experimental sciences.
آشتیانی، سیدجلالالدین (1387) هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم: بوستان کتاب.
ابنسینا(1376) الهیات من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم:بوستان کتاب.
-----. (1404الف)التعلیقات، قم:مکتبة الاعلام الاسلامی.
-----. (1404ب) الشفا، المنطق، کتابالبرهان، قم:کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
-----. (1910) منطق المشرقیین، قاهره: بینا.
ارسطو (1379) متافیزیک، ترجمه شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
-----.(1980) کتاب البرهان، تحقیق عبدالرحمن بدوی، کویت- لبنان:وکالة المطبوعات و دارالعلم.(در مجموعه منطق ارسطو).
تفتازانی، سعدالدین (1412)تهذیب المنطق، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
جرجانی، میرسیدشریف (1325ق) شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
-----.حاشیه بر شرح مطالع(نسخه خطی)، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت 26634، شماره قفسه 2453.
خوانساری، آقاحسین (1378) الحاشیه علی الشفا (الالهیات)، قم: دبیرخانه کنگره آقاحسین خوانساری.
داوری اردکانی، رضا (1390) فلسفه معاصر ایران، تهران: سخن.
رازی، قطب‌الدین (1363) شرح الرسالةالشمسیة، قم: منشورات رضی.
-----.(1393) شرح مطالع الأنوار، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
ساوی، عمربن‌سهلان (1993) البصائرالنصیریه، بیروت: دارالفکر.
طباطبایی، محمدحسین (1981) «تعلیقه بر اسفار»درملاصدرا، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
طوسی، نصیرالدین (1403) شرح الاشارات و التنبیهات، تهران: دفتر نشر کتاب.
فارابی، ابونصر (1387) رسائل فلسفی، ترجمه سعید رحیمیان، تهران: علمی و فرهنگی.
-----. (1996م) احصاءالعلوم، بیروت، مکتبه الهلال.
-----. (1408) منطقیات فارابی، به‌کوشش محمدتقی دانشپژوه، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
لاریجانی آملی، صادق (1393) فلسفه علم اصول، ج1، قم: مدرسه علمیه ولی عصر.
مصباحیزدی، محمدتقی (1391) مشکات (شرح الهیات شفا)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ملاصدرا، محمدبنابراهیم (1391) الشواهد الربوبیه، تهران: سروش.
-----. (1981) الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
یثربی، سیدیحیی (1387) فلسفه چیست، تهران: امیرکبیر.