نقش فطرت در معرفت بخشی از دیدگاه دکارت و ایت الله جوادی املی
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
ابراهیم ابرسجی
1
(گروه معارف اسلامی،دانشگاه آزاداسلامی واحدتهران مرکز،تهران،ایران)
کلید واژه: مفهوم, عقل, فطرت, قوه, مفاهیم فطری,
چکیده مقاله :
وجود فطرت در انسان و نقش آن در معرفت بخشی و رفتاری مورد گفتگو قرار گرفته است. برخی دانشمندان وجود آن را مسلم گرفته و درباره گستره و چگونگی آن سخن گفته‌اند در برابر برخی به انکار آن پرداخته اند. در میان دانشمندان اسلامی وجود فطرت تقریباً قطعی تلقی شده است و سخن به سوی حوزه نفوذ و چگونگی تاثیرگذاری آن نشانه رفته است. در میان دانشمندان غربی دکارت بر جایگاه و نقش مفاهیم فطری در معرفت بخشی و گستره آن تاکید تام دارد. در یک مقایسه اجمالی میان آنچه این دو فیلسوف گفته اند به تفاوت ها و احیاناً اشتراکات آنها پی می بریم. از نگاه دکارت انسان وجود خداوند و انسان و طبیعت را به گونه ای روشن و متمایز که ویژگی مفاهیم فطری است درک می‌کند. از نظر آیت الله جوادی نیزفطرت انسان وجود خداوند و صفاتش همچون توحید و نبوت و معاد و به طور کلی اصول اعتقادی و اخلاقی و حتی رفتاری را می شناسد. به هر دو فیلسوف اعتراض شده که ما این مفاهیم فطری را در آغاز حیات خویش نمی‌یابیم. جوادی با پذیرش فقدان مفاهیم فطری در آغاز آفرینش انسان این نوع معرفت را بر اساس وجود فطرت و نفس مجرد انسان به گونه شهودی می‌دانند اما دکارت بدون تاکید بر معرفت شهودی و صرفا یاد کردن از شهود عقلی این مفاهیم فطری را در آغاز آفرینش انسان موجود می دانند ولی به صورت نهفته که با پیدایش زمینه ظهور آشکار شده و عقل آنها را کشف می‌کند.
The existence of nature in humans and its role in knowledge have been discussed. Some scientists have taken its existence for granted and have talked about its extent and nature, while others have denied it. Among Islamic scholars, the existence of nature is considered almost certain and the talk is aimed at the influence and how it affects. Among Western,ers Descartes fully emphasizes the place and role of innate concepts in epistemology and its scope. In a brief comparison between what these two philosophers have said, we find out their differences and possibly their commonalities.From Descartes' point of view, man understands the existence of God, man and nature in a clear and distinct way that is characteristic of natural concepts. According to Ayatollah Javadi, human nature also knows the existence of God and his attributes such as monotheism, prophethood, and resurrection, and in general the principles of belief, morality, and even behavior.It has been objected to both philosophers that we do not find these natural concepts at the beginning of our life. By accepting the lack of innate concepts at the beginning of human creation, Javadi considers this type of knowledge to be intuitive based on the existence of nature and the single soul of man, but Descartes, without emphasizing on intuitive knowledge and merely mentioning intellectual intuition, found these innate concepts at the beginning of human creation. they know, but in a latent form that is revealed with the emergence of the background and discovers their intellect.
قران مجید
نهج البلاغه
ابن اثیر جزری. (1422ق). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، المکتبة العلمیه، بیروت.
ابن‌سینا، حسین. (1405). الشفا، جلد ۱، ناشر مکتبة آیة الله مرعشی، قم.
همو. (1383). المنطق، چاپ ابراهیم مدکور و سعید زاید، قاهره ۱۹۶۴/ ۱۳۸۳، چاپ افست قم 1404.
آمدی، عبدالواحد. (1383). غررالحکم و دررالکلم ، ج ۱، نشر دارالحدیث، قم.
بخاری، محمدبن اسماعیل. (0). صحیح.
بروجردی، سیدحسین. (1373). جامع احادیث شیعه، ج13، ناشر المولف التائب صحف قم.
جوادی آملی، عبدالله. (1312). ولایت در قرآن، نشر فرهنگی رجا.
همو. (1374). تفسیر تسنیم، ج 13، نشر اسرا، قم.
همو. (1397). توحید در قرآن، نشر اسرا، قم.
همو. (1395). قرآن در قرآن، نشر اسرا، قم.
همو. (1392). وحی و نبوت، انتشارات اسرا، قم.
همو. (1388). مبادی اخلاق در قرآن، نشر اسرا، قم.
همو. (1398). فطرت در قرآن، نشر اسرا، قم.
دکارت، رنه، (1369). تاملات در فلسفه اولی، انتشارات سمت، تهران.
همو. (1390). فلسفه دکارت، ترجمه صانعی دره بیدی، منوچهر، انتشارات بین‌المللی هدی، تهران.
همو. (1399). اعتراضات و پاسخ‌ها، ترجمه افضلی، علی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
راغب اصفهانی. (1412). المفردات، بیتا، دارالقلم، بیروت.
شریف‌زاده، بهمن. (1384). مجله قبسات، دوره 10، شماره 36، دی ماه، صص23-38. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شیرازی، صدرالدین محمد. (1378). الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعة العقلیه، منشورات مصطفوی، قم.
صدوق، محمدبن علی.(0). التوحید، ناشر جامعه مدرسین، قم.
طباطبائی، محمدحسین. (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات بوستان کتاب، قم.
همو. (1370). نهایة الحکمة، موسسة النشر الاسلامی، قم.
طریحی، فخرالدین. (1408ق). مجمع البحرین، مرتضوی، تهران.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین، موسسة الاعلمی للمطبوعات، قم.
فروغی، محمدعلی. (1369). سیر حکمت در اروپا، انتشارات زوار، تهران.
فولکیه، پل. (1370). فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه، انتشارات دانشگاه تهران.
کاپلستون، فردریک. (1385). تاریخ فلسفه، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
کاتینگم، جان. (1390). فرهنگ فلسفه دکارت، ترجمه علی افضلی، انتشارات موسسه حکمت و فلسفه.
کلینی، محمد. (۱۳۶۵). الکافی، جلد 1 و 2، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
مجموعة من المولفین. (بیتا). المعجم الوسیط، قاهره، مصر. سایت کتابخانه مدرسه فقاهت.
مجلسی، محمدباقر. (1368). بحارالانوار، ج ۵، ناشرداراحیاءالتراث العربی، بیروت لبنان.
مطهری، مرتضی. (1383). مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران.
میرباقری، سیدمحسن. (1380). دانشنامه امام علی، ج ۱، ناشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
Edvards, paui (1976), Encylopedia, ed, By Donald M, Borchert, Thomson Gale, USA.
Gracia, 2004, 18
Rene Descarts (2006), Meditations, Objections, and Replies, Hackett publishing Company.