مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی تمثیل در حکمت اشراق و نقش تربیتی آن

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

محمد مهدی دهقانی اشکذری ¹ , عباس دهقانی نژاد ² , سیدمحمدعلی میرجلیلی ³

1 - استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
3 - استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/05/15 تاریخ پذیرش : 1402/06/15 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: سهروردی, تمثیل, تربیت, اشراق, معرفت شناسی,

چکیده مقاله :

سهروردی از بزرگترین فیلسوفان اسلامی و احیاگر فلسفه اشراق است که با تاکید بر اشراق که جمع استدلال عقلی و شهود است راهی میانه فلسفه مشاء و عرفان را ارایه نمود. او با تاکید بر تزکیه و خلوص باطن در پی رسیدن فرد به ادراک حضوری است که با درک مستقیم و بی‌واسطه از شیء که همان رویت شیء است حاصل می‌شود. این مسیر از مبانی اشراقی آغاز می‌شود و به غایت فلسفه اشراق که همان قرب به خدا و در نهایت فنای الهی است می‌رسد. رویکردی که در آن تمثیل نقش اصیلی را داراست. این پژوهش از نوع کیفی است که فلسفه اشراق را مورد تحلیل قرار می‌دهد واز بالاترین سطح تاویل و انتزاع برخوردار است و با توصیف و تبیین دیدگاه سهروردی به جایگاه تمثیل و تشریح مبانی آن درفلسفه اشراق می‌پردازد.

چکیده انگلیسی:

Suhrwardi is one of the greatest Islamic philosophers and a revivalist of the philosophy of enlightenment, who by emphasizing illumination, which is a combination of rational reasoning and intuition, presented a middle way between the philosophy of Peripatetic and mysticism. Emphasizing inner cultivation and purity, he seeks to achieve a person's presence perception, which is achieved by a direct and immediate understanding of the object, which is the same as seeing the object. This path starts from the basics of illumination and reaches the end of the philosophy of illumination, which is the closeness to God and ultimately divine annihilation. This path starts from the foundations of Ishraq and reaches the end of the philosophy of Ishraq, which is the closeness to God and ultimately divine annihilation. The illuminative approach shows itself from epistemology to educational methods. An approach in which allegory plays an important role. This research is of a qualitative type that analyzes the philosophy of illumination and has the highest level of interpretation and abstraction, and by describing and explaining Sohrwardi's point of view, it deals with the place of allegory and explaining its foundations in the philosophy of illumination.

منابع و مأخذ:

اعتصامی، محمدمهدی و راصد، سعید. (1390). مبانی و روش تدریس تعلیم و تربیت دینی در دوره ابتدایی. تهران: شرکت چاپ و نشر کتب درسی ایران، چاپ اول.

بهشتی، محمد، ابوجعفری، مهدی، فقیهی، علی نقی. (1393). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن. جلد دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت (1379).

 پورنامداریان، تقی. (1390). عقل سرخ: شرح و تاویل داستانهای رمزی سهروردی. تهران: سخن.

تورنگ، محمدباقر، جندقی، احسان. (1397). وحی قرآنی و تمثیل عرفانی. فصلنامه الهیات تطبیقی. سال نهم، شماره نوزدهم، بهار و تابستان 1397، صص 122-107.

جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۰). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: إسراء،چاپ پنجم.

 خادمی، عزت و گل‌آقایی، معصومه. (1389). تربیت عرفانی از دیدگاه سهروردی، فصلنامه تاملات فلسفی، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1389، دانشگاه زنجان صص 56-37.

خجسته، سعیده، شریعتمداری، علی و نادری، عزت الله. بررسی مبانی انسان شناسی از منظر سهروردی و استنتاج‌های تربیتی مترتب با آن برای بهبود اهداف نظام آموزش و پرورش کشور ایران.

خسروی، عباس. (1380).جایگاه عالم مثال (اقلیم هشتم) در حکمه الاشراق و حکمه المتعالیه، مجله حوزه، فروردین اردیبهشت-  خرداد تیر شماره 103-104.

 داوری دولت آبادی، فاطمه و نوروزی، رضا علی. (1394). تربیت عرفانی در چشمه سار اندیشه اشراقی. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت اقتصاد و حسابداری و علوم تربیتی،  مازندران، 30 خرداد 1394.

 زرین‌کوب، عبدالحسین. (1368). بحر درکوزه. تهران: انتشارات علمی، چاپ سوم، پاییز 1368، ص 163- 167.

 سهروردی، شهاب الدین یحیی. (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق.تهران: جلد دوم، تصحیح و مقدمه هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.

 شرفی جم، محمدرضا و خلیلی، سمانه. (1389). بررسی تطبیقی مبانی فلسفی شیخ اشراق و برگسون و دلالت‌های تربیتی آن. دو فصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، سال 5، شماره 11، پاییز و زمستان 1389.

 صدرزاده، ماندانا. (1389). نقش قصه‌های تمثیلی در تعلیم و تربیت. فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی بهار 1389، صص 64-49.

کربن، هانری. (1382). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان. گزارش احمد فرید و عبدالحمید گلشن، چ2، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

 مظفر، محمدرضا. (1394). منطق. همراه با متن عربی، جلد دوم، مترجم علی شیروانی، انتشارات دارالعلم چاپ پنجم، 1394، صص 169-167.

هاشمی اردکانی، سیدحسن، نوروزی، رضاعلی و بختیار نصرآبادی، حسنعلی. (1387). درآمدی بر معرفت‌شناسی سهروردی و دلالتهای تربیتی آن، دوفصلنامه تربیت اسلامی، سال 3، شماره 6، بهار و تابستان 1387، صص 180-161.

یارمحمدی واصل، مسیّب، فرهادی، مهران و یعقوبی، افسانه. (1395). مقایسه اثربخشی آموزش تفکر انتقادی به شیوه تمثیل و چرخه کارپلوس بر فرایندهای شناختی تحلیل، استنباط، ارزشیابی، استدلال استقرایی و استدلال قیاسی. رویکردهای نوین آموزشی دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، سال یازدهم، شمارة 1، شمارة پیاپی 32 ، بهار و تابستان 1395، ص 104-81.

یثربی، یحیی. (1385). حکمت اشراق سهروردی. قم: بوستان کتاب.

یزدان‌پناه، سیدیدالله. (1389). حکمت اشراق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، سمت (1389) جلد اول.

یزدان‌پناه، سیدیدالله .(1391). حکمت اشراق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، سمت (1389) جلد دوم.