جایگاه معرفت‌شناسی در دانش جغرافیا؛ خاستگاه‌ها و رویکردها
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
بهزاد فزونی واجارگاه
1
(استادیارگروه جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛)
کلید واژه: هرمنوتیک, معرفت‌شناسی, اثبات‌گرایی, دانش جغرافیا, معرفت جغرافیا,
چکیده مقاله :
علم جغرافیا یکی از علوم تأثیرگذار در زیست بشر است که درگذشته و حال، تحولات متعددی را به لحاظ بنیادهای فلسفی به دنبال داشته است. این تحول نشان می‌دهد که متخصصان و اندیشمندان این حوزه بر سر موضوع، ماهیت و تعریف این علم هم‌نظر نبوده‌اند؛ اما باوجوداین تنوع موجود در علم جغرافیا، امروزه این علم توانمندیهای بسیاری یافته و با ابزارهای فنی که در دست دارد دارای گرایش های تخصصی جدیدی گردیده است. فلسفه دانش جغرافیا به‌مثابه اساس‌نامه یا قانون اساسی نظام علمی این دانش، نقشی کلیدی و مرکزی در حیات علمی آن دارد. اگرچه تحول در زندگی بشر و ضرورت‌های نوین آن در بدو امر به تخصص‌گرایی در علوم منجر شد، ولی با گسترش شاخه‌های علمی توجه به کلیت معرفت بشری نیز به احساسی مشترک بین اندیشمندان مبدل گردید تا با نگرشی نو در گام نخست به تبیین فلسفة علم جغرافیا پرداخته شود و در راستای آن وضع معرفت جغرافیایی را بررسی نماید. امروزه موضوع معرفت‌شناسی در دانش جغرافیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اهمیت متأثر از مکتب‌های فلسفی مانند اثبات‌گرایی، هرمنوتیک و پساساختارگرایی است. در این مقاله تلاش شده است تا این مسئله مورد بررسی قرار گیرد و اهمیت آن برای دانش جغرافیا آشکار گردد.
The science of geography is one of the most influential sciences in human life, which has had many changes in the past and present in terms of philosophical foundations. This development shows that the experts and thinkers of this field did not agree on the subject, nature, and definition of this science; but despite these divisions in the science of geography, today this science has found many capabilities and has acquired new specialized trends with the technical tools it has. The philosophy of the field of geography, as the constitution or constitution of the scientific system of geography, has a key and central role in the scientific life of this field. Although the transformation in human life and its new needs initially led to a specialization in the sciences, but with the expansion of scientific branches, attention to the totality of human knowledge also became a common feeling among thinkers to explain with a new attitude in the first step. The philosophy of the science of geography should be discussed and in line with that, the state of geographical knowledge should be examined.
بشیریه، حسین. (1379) .نظریه‌های فرهنگی در قرن بیستم، تک جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات مؤسسة فرهنگی آینده‌پویان.
پوپر، کارل ریموند. (1381). منطق اکتشاف علمی، ترجمة حسین کمالی، تک جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی - فرهنگی.
حافظ‌نیا، محمدرضا.(1393) .فلسفة جغرافیا، فصلنامة برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ 18، شمارۀ 2، 27-56.
همو.(1388). سخن سردبیر، فصلنامه مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 62
همو.(1391). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، سمت
سید امامی، کاووس. (1391). پژوهش در علوم سیاسی، تک جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
سروش، عبدالکریم.(1375). علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تک جلد، چاپ دوازده، تهران، انتشارات مؤسسة فرهنگی صراط.
صالحی امیری، سید رضا.(1386). مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، تک جلد، چاپ اول، تهران، ققنوس.
فوکو، میشل. (1378). مراقبت، تنبیه و تولد نوزادان، ترجمة افشین جهان‌دیده و نیکو سرخوش، تک جلد، چاپ اول، تهران، نشر نی.
لاوین، ت. ز.(1383). از سقراط تا سارتر، ترجمة پرویز بابایی، تک جلد، چاپ اول، تهران، مؤسسة نشر نگاه.
لچت، جان.(1383) .پنجاه متفکر بزرگ، ترجمة محسن حکیمی، تک جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات خجسته.
مالینوفسکی، برونیسلاو.(1379). نظریه‌ای علمی دربارة فرهنگ، ترجمة عبدالمجید زرین‌قلم، تک جلد، چاپ دوم، تهران، گام نو.
میلنر، آندرو و براویت، جف. (1390) .درآمدی بر نظریة فرهنگی معاصر، ترجمة جمال محمدی، تک جلد، چاپ دوم، تهران، ققنوس.
متقی، ابراهیم و کاظمی، حجت.(1386). سازه‌انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامة سیاست، دورة 37، شمارة 4، 209-237.
هیوز، هنری استیورات. (1369) .آگاهی و جامعه، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تک جلد، چاپ اول، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی.
Johnston, R. (2009). Spatial science, International Encyclopedia of Human geography, Vol 10, Pp 383- 394.
_||_