بازسازی استدلال خطای ادراکی برای اثبات نظریه وجود ذهنی با نظر به ادله نظریه داده های حسی

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

فاطمه میررحیمی ¹ , محمد سعیدی مهر ² , امید کریم زاده ³

1 - فلسفه، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - فلسفه و حکمت اسلامی، علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس ،تهران،ایران
3 - پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری،دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/08/02 تاریخ پذیرش : 1398/10/11 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: وجود ذهنی, داده های حسی, خطای حسی,

چکیده مقاله :

یکی از نظریه های مطرح در وجودشناسی فلسفه اسلامی نظریه وجود ذهنی است. فیلسوفان مسلمان دلایل متعددی بر له این نظریه ارائه داده اند که عمدتاً بر پایه ادراک معدومات شکل گرفته است. در مباحث فلسفه ادراک حسی معاصر، نظریه های متفاوتی در تفسیر ادراک حسی عرضه شده که از این میان نظریه داده های حسی شباهتهای قابل توجهی با نظریه وجود ذهنی دارد. پاره ای ادله ارائه شده بر له نظریه داده های حسی بر مسأله خطای حسی استوار شده اند. در تقریر این ادله از اصولی همچون اصل پدیداری و اصل رابطه ای استفاده شده است. مسئله قابل طرح این است که چگونه می توان از این ادله، دلایل جدیدی را به نفع نظریه وجود ذهنی اقامه کرد؟ در مقاله حاضر پس از مروری فشرده بر این دو نظریه و بیان شباهتها و تفاوتهای آنها، ادله نظریه داده های حسی که بر مسأله خطای حسی استوارند تحلیل می شوند. در مرحله بعد دو استدلال جدید بر نظریه وجود ذهنی با بهره گیری از دو اصل حضور و تضایف ارائه خواهند شد. بر اساس اصل حضور، مدرَک برای مدرِک حاضر است (وجود دارد) و چون در موارد خطای حسی وجود خارجی مدرَک با ویژگیهای پدیدار شده منتفی است، وجود ذهنی آن ثابت می شود. مقتضای اصل تضایف نیز آن است که در موارد خطای حسی مدرَک با ویژگیهای پدیدار شده (به عنوان امر متضایف با مدرِک) از وجود بالفعل برخوردار است و چون در این موارد مدرَک با این ویژگیها در خارج نیست وجود ذهنی آن نتیجه خواهد شد.

چکیده انگلیسی:

One of the leading theories of perception in the ontology of the Islamic philosophy is the theory of mental existence. A variety of arguments have been offered for the mental existence which are mainly based on our cognition of non-existents. The sense-data theory seems to have many similarities with the theory of mental existence. The argument from illusion is the best-known and most historically influential argument for the existence of sense-data. This argument turns on an endorsement of the phenomenal principle and relational principle. The present article, after briefly reviewing these two theories and expressing their similarities and differences, first analyzes the argument of sense data which are established on illusion. Then, two new arguments for the theory of mental existence would be offered by using two principles of “presence” and “dependency”. According to the presence principle, the object of knowledge is present (exists) for the subject. But when one is subject to an illusion, the object does not actually exist in the external world and thus, it must exist in the mind. Also the dependency principle implies that the object (as far as it is dependent to subject) actually exists and thus, in the case of illusion, since the object does not exist in the external world, it must enjoy mental existence.

منابع و مأخذ:

جوادی آملی، عبدالله  .(1375) . رحیق مختوم. ج 1 ب4، قم، اسراء

رازی، فخرالدین .(1404 ق).  شرح الاشارات. ج 1، قم، مکتبه المرعشی  

سهروردی، شهاب الدین .(1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 2، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

طباطبایی، محمد حسین .(1350). بدایه الحکمه. قم، موسسه النشر الاسلامی

همو .(1377) . نهایه الحکمه. قم، موسسه النشر الاسلامی 

طوسی، خواجه نصیرالدین .(1375). شرح الاشارات و التنبیهات. ج‏2،  قم، نشر البلاغه

مصطفوی، حسن .(1387 ). شرح اشارات و تنبیهات. نمط سوم،تهران، دانشگاه امام صادق 

مطهری، مرتضی .(1371). مطهری، مجموعه آثار. ج 9، تهران، انتشارات صدرا

ملاصدرا، محمد .(1981 م) . الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه. ج 1 و 3، بیروت، دار احیاء التراث

Ayer, A.J .(1963). The Foundations of Empirical Knowledge. London, Macmillan

Ayer, A.J .(1967). Has Austin Refuted The Sense-Datum Theory?. Synthese, 17: 117-40

Crain, T .(2011). The Problem Of perception. The Stanford Encyclopedia Of Philosophy

Fish, W. (2010). Philosophy of perception. London, Routledge

Huemer, M. (2001). Skepticism and the veil of perception. Lanham, md. Rowman & littlefield

Huemer, M. (2011). Sense- Data. The Stanford Encyclopedia Of Philosophy

Lemos, N. (2007).  An introduction to the theory of Knowledge. Cambridge

Price, h.h .(1932).  perception. London, Methuen

Robinson, H. ( 1994). perception. London, Routledge

Russell, B. (1912). The problems of philosophy. NewYork, Oxford University, 1997

Smith, A.D. (2002). The Problem Of Perception. Cambridge, Harvard University

Soteriou, M. ( 2016).  Disjunctivism. London, Routledge