چند نکته در گویش شیرازی امروز

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

مهدی فاموری ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج)

تاریخ دریافت : 1391/06/07 تاریخ پذیرش : 1392/02/19 تاریخ انتشار : 1392/09/01

کلید واژه: گویش شیرازی, گذشته نقلی, ضمیر متصل فاعلی, است,

چکیده مقاله :

با وجود زوال گویش قدیم شیرازی و جایگزینی آن به وسیله گویش دری از حدود سده های نه و ده هجری، هنوز برخی نشانه های آن در گویش شیرازی امروز مشاهده می شود. بدین ترتیب، اگرچه عمده تفاوت های گونه ی زبانی رایج در شیراز با گویش گفتاری معیار، در حوزه تمایزهای لهجه ای است؛ این گونه ی زبانی واجد برخی ساخت های نحوی و واژگان مخصوص به خود، یعنی واجد برخی خصائص گویشی نیز می باشد. در همین زمینه، در این گفتار، به بررسی چند ساخت نحوی گویش شیرازی امروز، یعنی گذشته ی نقلی، ضمیر متصل فاعلی و فعل است پرداخته شده است. گذشته ی نقلی در گویش شیرازی امروز، به دو شکل مختصر و کامل صرف می شود. تفاوت مهمی که بین صرف گذشته ی نقلی کامل در گویش معیار و گویش شیرازی دیده می شود، در نحوه ی استفاده از فعل معین و شکل صرف آن است. ضمیر متصل فاعلی در گویش شیرازی بر دو شکل ?eš و ?ešun است. فعل است نیز در سه شکل مختلف به کار می رود.

چکیده انگلیسی:

Although the old shirazy dialect is vanished and substituted by Dari dialect since sixteenth and seventeenth centuries, it has still some signs in the current shirazy dialect. So, although the main differences between the current diatype in shiraz and standard speech dialect are related to the differences between the accents, this diatype has some special structural patterns and words of its own which means that it has some features of a dialect. Hereupon, in this article, some of the structural patterns of shirazy dialect are studied: present perfect tense, attached subjective pronouns, verb to be(“ast” [=is]). In the current shirazy dialect, the present perfect tense is conjugated completely or in short forms. The important difference between the standard dialect and the shirazy one is in the way of using the auxiliary verbs and their conjugations. The attached subjective pronouns in shirazy dialect are pronounced in two ways, “?eš” and “?ešun”. And verb to be is used in three different ways

منابع و مأخذ:

1. بهرامی، حسن، (در دست انتشار)، خیشَ­گا.


2. حافظ، شمس‌الدین محمد، (۱۳۸۶)، دیوان، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: گل‌آذین.


3. رضایی باغ‌بیدی، حسن، (۱۳۸۲)، «شیرازی باستان»، ویژه‌نامه‌ی فرهنگستان، ش۱، ص۳۲ تا۴۰.


4.  رحیمیان، جلال و همکاران، (۱۳۹۱)، توصیف گویش شیرازی، شیراز: دانشگاه شیراز.


5.  سپنتا، ساسان، (۱۳۷۷)، «بررسی مواردی از نظام آوایی چند گویش مرکزی ایران»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، ص۴۱تا۵۵.


6.  سعدی، مصلح‌الدین، (۱۳۸۰)، گلستان، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.


7.  سلامی، عبدالنبی،(۱۳۸۳)، گنجینه‌ی گویش‌شناسی فارس، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.


8. سلامی، عبدالنبی، (۱۳۷۷)، مجموعه مقالات، به‌کوشش محمود طاووسی، شیراز: نوید.


9.  شیرازی، شاه‌داعی، (۱۳۵۳)، نوید دیدار در شرح کتاب کان ملاحت ومثنوی سه گفتار به زبان محلی شیرازی، شرح محمدجعفر واجد، شیراز: اداره‌ی کل فرهنگ و هنر فارس.


10.  فردوسی، ابوالقاسم، (۱۳۷۹)، شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، اصفهان: شاهنامه‌پژوهی.

۱۱. کلباسی، ایران، (۱۳۷۵)، «شناسه‌ی سوم‌شخصِ مفرد در مصادر فارسی»، فصلنامه‌ی فرهنگ، س۹، ش۱۷، ص۲۷تا۳۵.

۱۲. -------------- (۱۳۸۳)، «گذشته‌ی نقلی در لهجه‌ها و گویش‌های ایرانی»، مجله‌ی گویش‌شناسی، ش۲، ص۶۶تا۸۹.

۱۳. ------------- (۱۳۶۷)، «مقایسه‌ی نقش وندهای شخصی، در فارسی میانه، کردی و فارسی امروز»، فرهنگ، ش۲و۳، ص۴۲۷تا۴۴۰.

۱۴. کراچی، روح‌انگیز، (۱۳۹۱)، «توصیف فعل در فارسی فیروزآبادی»، ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، ش۳، ص۹۹تا۱۲۴.

۱۵. ماهیار نوابی، یحیی، (۱۳۴۴)، «لهجه‌ی شیرازی، تا قرن نهم هجری»، نشریه‌ی دانشگاه تبریز، ش۷۳، ص۷تا۹۰.