جایگاه فرهنگ عامه در فهم ادبیات: بررسی زبان‌شناختی شعر «عم‌اوغلی»

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات آذری

مصطفی شهیدی تبار ¹

1 - استادیار زبان‌شناسی، مرکز آموزش زبان، گروه زبان‌های خارجی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/02/24 تاریخ پذیرش : 1402/07/22 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: فرهنگ عامه, ادبیات ترکی آذربایجانی, زبان و فرهنگ, شعر عم‌اوغلی,

چکیده مقاله :

مقالۀ پیش رو در تلاش است تا تأثیر فرهنگ عامه بر درک و فهم شعر ترکی آذربایجانی را بررسی نماید. بدین منظور، شعر عم‌ اوغلی سرودهٔ سیفی اردبیلی به عنوان پیکرهٔ زبانی این پژوهش انتخاب شده است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است. برای تحلیل اشعار، از اصول زبان‌ شناسی مخصوصاً ارتباط میان زبان و فرهنگ استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌ دهد که لایه‌ های زبانی از جمله آواها، واج‌ ها، واژه ‌ها، عبارات، باهم‌ آیی ‌ها، بندهای دستوری، ضرب‌ المثل ‌ها و پیش‌ فرض‌ ها در کنار لایه ‌های فرهنگی متنوعی در این شعر به کار رفته است که با میزان و نوع فهم و همچنین نحوهٔ برقراری ارتباط با شنوندۀ شعر رابطۀ مستقیم دارند. بنابراین، علل تأثیرگذاری شعر عم ‌اوغلو، علاوه بر اجرای فوق ‌العادۀ آن از طرف سلیم مؤذن ‌زادۀ اردبیلی را می‌توان در دو مورد جستجو کرد: الف) استفادهٔ حداکثری از ظرفیت زبانی در سطوح مختلف زبان ترکی؛ ب) تسلط شاعر بر بافت فرهنگی و اجتماعی آذربایجان و استفاده از طرح‌واره ‌های فرهنگی و تلفیق و به ‌کارگیری آن‌ها در سطوح زبانی مذکور برای انتقال معنی به شنونده. تغییر تصویر ذهنی خواننده یا شنوندهٔ شعر، به اشتراک گذاشتن پیش‌ فرض‌ های زبانی و فرهنگی و استفاده از خصوصیات آوایی/واجی زبان به منظور انتقال معانی مدنظر شاعر، نمونه ‌هایی از این موارد است.

چکیده انگلیسی:

The following article tries to investigate the influence of popular culture on the understanding of Azerbaijani Turkish poetry. For this purpose, the poem “Əmoğlı (Əmoğlu)" written by Seifi Ardabili has been chosen as the linguistic corpus of this research. The research method in this article is descriptive-analytical. To analyze the poems, the principles of linguistics, especially the relationship between language and culture, have been used. The results of the present research show that language strata such as sounds, phonemes, words, expressions, conjunctions, grammatical clauses, proverbs, and presuppositions, along with the various cultural terms are used in this poem, which have a direct relationship with the level and type of understanding as well as the way of communication with the listener of it.Therefore, the reasons for the influence of “Əmoğlı’s (Əmoğlu)" poetry, in addition to its extraordinary performance by Salim Moazenzade Ardabili, can be found in two cases: a) maximum use of language capacity at different levels of the Turkish language; b) The poet's mastery of the cultural and social context of Azerbaijan and the use of cultural schemes and their integration and application in the mentioned language levels to convey the meaning to the listener. Changing the mental image of the reader or listener of the poem, sharing the linguistic and cultural assumptions and using the phonetic/phonology features of the language in order to convey the meanings intended by the poet are examples of these cases.

منابع و مأخذ:

- امین­‌مقدسی، ابوالحسن، و بهشتی، زهرا (۱۳۹۱). بررسی شعر عاشورایی در دو ادب فارسی و عربی با تکیه بر شعر شهریار و جواهری. ادبیات پایداری، 4(7)، 94-59.  doi: 10.22103/jrl.2012.569

- امین­‌مقدسی، ابوالحسن، و تنها، کلثوم (۱۳۹۳). تصویرپردازی در شعر شیعی سید حیدر حلَی و شهریار. اولین همایش بین‌­المللی میراث مشترک ایران و عراق. 159-143.

- بهزادی، بهزاد (۱۳۸۲). فرهنگ آذربایجانی-فارسی (ترکی ). چاپ چهارم. تهران: فرهنگ معاصر.

- شفیعی کدکنی، محمدرضا، و گلچین، میترا (۱۳۸۰). جلوه ­هایی از جادوی مجاورت در مثنوی. ضمیمه مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ۵(۴)، ۲۹-۴۲.  

- شهریار، محمد حسین(1386). شهریار تورکی دیوان کلیاتی (حیدربابایا سلام منظومه­سی ایله). چاپ بیست و یکم. تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه.

- معیری، محمد حسن(۱۳۸۰). دیوان کامل رهی معیری. چاپ چهارم. تهران: انشارات مجید.

- ضیایی نیری، غلامرضا، اسداللهی، خدابخش، و حدیدی، خلیل (1401). بررسی تطبیقی اشعار عاشورایی الهامی با عبّاسقلی یحیوی از بعد حماسی.  ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 12(4)، 112-87. doi: 10.30495/IRLL.2023.1954943.1502

- واحد، علی آقا(۱۳۸۴). کلیات علی آقا واحد. توپلایان: محمد تقی زهتابی (کیریشچی). تبریز: اختر.

- Abrams, M. H. & Harphan, G. (2008). A glossary of literary trems. 9^th ed. Wadsworth Publishing.

-  Al Saif, F. (2016).  Henna beyond skin arts: Literatures review. Journal of Pakistan Association of Dermatologists. 26(1), 58-65.

- Cameron, D. (1992). Feminism and Linguistic Theory. London: Macmillan Press.

- Cameron, D. (1996). The language–gender interface: Challenging co-optation. In V. Bergvall, J. Bing, & A. Freed (Eds), Rethinking Language and Gender Research: Theory and Practice, (pp. 31–53). Longman.

- Coates, J. (1996). Women talk. Oxford: Blackwell.

- Dewaele, J. (2015). Culture and emotional language. In Sharifin, F. (Eds.), The Routledge handbook of language and culture (357-370). Routledge.

- Hochel, S. (2013). To Veil or Not to Veil: Voices of Malaysian Muslim Women. Intercultural Communication Studies XXII (40-57).

- Holmes, J. (1995). Women, men and politeness. London and New York: Longman.

- Kecskes, I. (2015). Language, culture, and context. In Sharifin, F. (Eds.), The Routledge handbook of language and culture (113-128). Routledge.

- Kovecses, Z. (2004). Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human feeling. Cambridge: Cambridge University Press.

- Kovecses, Z. (2000). Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human feeling. Cambridge: Cambridge University Press.

- Kymlicka, W. (2003). Multicultural States and Intercultural Citizens. Theory and Research in Education 1(2), 147–169.

- Markus, H. R. & Kitayama, S. (1991). Culture and self: Implications for cognition, emotion, and motivation. Psychological Review, 98, 224–53.

- Power, C. (2006, November 26). Seeing clearly. Newsweek. Retrieved from http://www. thedailybeast.com/newsweek/2006/11/26/seeing-clearly.html.

- Rong, H. (2013). Proverbs Reveal Culture Diversity. Cross-Cultural Communication. 9(2), 31-35.

- Spender, D. (1980). Manmade language. London: Routledge and Kegan Paul.

- Susar, F. & Ocak, Y. (2008). The role of language in the loss of culture of immigrants: The Chechen example. In Vamling, K. (Eds.), Caucasus Studies: Migration, Society and Language. Papers from the conference, (pp. 107-113). Malmö University.

- Tannen, D. (1990). You just don’t understand. New York: Morrow.

- Tiedeman, B. (2013). The art and history of henna. In The THIELENSLAN: the student-run newspaper of Thiel College in Greenville, PA. 132(5).