پژوهشی در مورد الف میانجی، کاف مکسور و مصدر جعلی در گویش تایبادی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات خراسان

فضل الله خدادادی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/06/11 تاریخ پذیرش : 1401/08/30 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: تایباد, الف میانجی, کاف مکسور, مصدر جعلی,

چکیده مقاله :

سرزمین کهن‌سال ایران دارای فرهنگ عامه‌ای دیرپا، گسترده و غنی با حوزه‌های مطالعاتی فراوان است، یکی از این حوزه‌های تحقیقاتی، مطالعۀ گویش‌های جغرافیایی است. یکی از گویش‌های قدیمی فارسی دری، گویش شهرستان مرزی تایباد در نوار شرقی کشور و هم‌مرز با کشور افغانستان است. گویش‌های رایج در استان‌های خراسان به دلیل وجود قدمت، شاعران سترگ و حوزۀ نفوذ فارسی دری نکات ظریف شناخته‌نشده‌ای دارند که تبیین آن‌ها می‌تواند به لحاظ فرهنگی، زبان‌شناسی و رده‌شناسی ثمربخش باشد. بر همین اساس، پژوهش حاضر در سه محور، شامل انواع ساخت‌واژه با کاف مکسور، مصدرهای صفت‌ساز و الف میانجی افزایشی به مطالعه در گویش تایباد می‌پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در این گویش، بافت کلام، مشخص‌کنندۀ معانی متعدد کاف مکسور در بافت‌ها و ساخت‌های متعدد است. همچنین مصدرهایی جعلی با قابلیت ساخت صفت حالیه در این گویش وجود دارد که خاص می‌نماید و الفی میانجی بین دو واژۀ متشابه به‌قصد افزایش عملی یا اغراق به کار می‌رود.

چکیده انگلیسی:

The ancient land of Iran has a long-lasting, extensive and rich folklore with many fields of study. One of these vast ones is the study of geographical dialects. One of the old Farsi dialects of Dari is the dialect of the border town of Taybad in the eastern part of the country and neighboring Afghanistan. The common dialects in the provinces of Khorasan, due to their antiquity, great poets, and the expanse of ​​Farsi Persian influence, have unknown hints that can be productively explained in terms of culture, linguistics and categorization. Thus, the current research studies three aspects including: word constructions types with Kaf Maksor, adjectival infinitives, and increasing Middling Alif in the Taybad dialect. The results of the present research show that the texture of the terms exemplifies the multiple meanings of Kaf Maksor in multiple textures and constructions. Besides, there are also fake infinitives with the ability to form the present tense in this dialect which makes it special; and the Middling Alif between two similar words is used with the intention of increasing practicality or exaggeration.

منابع و مأخذ:

- اُرانسکی، یوسیف میخائیلوویچ(1386). زبان‌های ایرانی. ترجمه علی‌اشرف صادقی، تهران: سخن.

- خزاعی، حمید رضا(1381). جهان تیغ- افسانه های خراسان. مشهد: ماه جان.

- صابر مقدم، فرامرز(1382). راهنمای آثار تاریخی – فرهنگی استان خراسان(تایباد). مشهد: انتشارات  اداره کل میراث فرهنگی خراسان.

- صادقی، رضا(1386). بررسی فولکلور تایباد. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا همدان.

- مودودی، محمدناصر، و تیموری، زهرا(1384). ادبیات شفاهی تایباد. مشهد: ماه جان.

- مولوی، جلال‌الدین محمد(1393). فیه ما فیه. تصحیح بهمن نزهت، تهران: سخن.

- ناصح، محمدامین(1393). بررسی تطبیقی- رده‌شناختی چندگونه مرزی از گویش‌های فارسی منتخب شرق ایران. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

- نیک‌قدمی،حمیده(1395). گردآوری و توصیف گویش حسینی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

- وحیدیان کامیار، تقی(1390). دستور زبان فارسی.تهران: سمت.

- هنرفر، لطف‌الله(1355). یادگاری‌های تایباد. هنر و مردم، 15(172)، 8-22.

- یوسفی، حسین‌علی(1377). دستور زبان فارسی. تهران: روزگار.